بخش کشاورزی با مصرف ۸۰ درصد آب، بزرگترین مصرف کننده آب در کشور است و تغییرات اقلیمی و کاهش بارندگی سبب شده است که آب کمتری در اختیار بخش کشاورزی قرار بگیرد.
روزهای ابتدایی تیرماه سال 1403 است و گرمای خورشید سبزی و شادابی برگ‌های برخی درختان و گیاهان را سوزانده و آن را رو به تیرگی برده است.
در گرماگرم تابستان، کشاورز با امید آبیاری گل‌ها و گیاهان راهی مزرعه خود در روستا می‌شود. آب هر چند امسال خوب است اما او می‌داند که این وضع پایدار نیست.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان همدان می‌گوید: در یک میلیون هکتار مساحت اراضی کشاورزی استان سالانه و فقط، 8/4 میلیون تن محصول تولید می‌شود که ۸۷درصد محصولات استان وابسته به آب است بنابراین انجام اقدامات درخور باید در راستای مصرف بهینه آب و خاک مد نظر باشد.
همدانِ بی‌آب، هر چند امسال بارندگی‌های خوبی داشته اما همچنان با بحران آب روبه‌رو است حال آن که سرنخ اصلی حل این بحران در بخش کشاورزی یعنی در دست روستائیان است تا تنها با کاهش ۱۰ درصدی مصرف آب در این بخش سبب کاهش بحران آب در استان همدان شوند.
با توجه به اینکه متولیان بخش کشاورزی را روستائیانی تشکیل داده‌اند که بیشتر با شیوه سنتی به کشاورزی روی آورده و از این طریق معاش خود را تأمین می‌کنند باید دید آموزش این گروه در حوزه مصرف آب تا چه اندازه بوده است. به نظر می‌رسد با آمار ایجاد چاه‌های غیرمجاز و افزایش مصرف آب سالانه، آموزش‌ها ناکافی بوده باشد.
نگاهی به وضعیت کشت وکار و کشاورزی به‌طور خاص در شهرستان بهار که قطب تولید سیب‌زمینی کشور به‌حساب می‌آید نشان‌دهنده آن است که با بهره‌مندی از سیستم آبیاری نوین تلاش شده تا حدی قابل‌توجهی دغدغه کم‌آبی برای کشاورزان رفع شود اما آنچه مهم است اینکه هنوز بسیاری از مناطق استان همدان به‌ویژه باغ‌ها از شیوه‌های سنتی برای آبیاری مزارع و باغ‌های کشاورزی استفاده می‌کنند که باید برای تبدیل آنها نیز اقدام کرد.
نگاهی به وضعیت کنونی کشاورزی همدان بیانگر آن است که استان همدان با 2/1 وسعت و 3/2درصد جمعیت کشور 2/4 درصد تولیدات بخش کشاورزی را با تولید 9/4 میلیون تن انواع محصولات کشاورزی به خود اختصاص داده است.
طبق بررسی‌های انجام‌شده سرنخ اصلی مشکل کم‌آبی همدان نه‌تنها در بخش شهری نیست بلکه در بزرگترین مصرف‌کننده منابع آب کشور و استان یعنی بخش کشاورزی است بنابراین با توجه به مصرف بی‌رویه آب در کشاورزی اگر بهره‌برداران به شیوه‌های کنونی و بی‌رویه برداشت آب ادامه دهند به‌طورقطع استان با بحرانی جدی مواجه خواهد شد.
در واقع در مناطقی که کمبود آب در حال تبدیل شدن به یک نگرانی فزاینده است، آب ممکن است به محرک درگیری و خشونت تبدیل شود.
امروزه با شتاب گرفتن بحران‌های آب، استرس‌های سیستماتیکی ایجاد می‌شود که جرقه درگیری، ناامنی غذایی و مهاجرت انسان‌ها را به دنبال دارد.
عرصه‌های طبیعی استان همدان هم در معرض بیابان شدن قرار دارد. به گفته مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری این استان، ۶۵ هزار هکتار عرصه طبیعت این استان در حال بیابانی شدن است که رسیدگی به ۲۶ درصد در اختیار او قرار دارد. مابقی این اراضی مربوط به دیگر عرصه‌ها و مستثنیات است!
مسئولان همدانی نیز می‌گویند که بیشترین برداشت آب مربوط به بخش کشاورزی و صنعت است و باید برای مصرف بی‌رویه آب در این بخش چاره‌ای اندیشیده شود. البته استاندار همدان معتقد است که بخشی از آب مصرفی در کشاورزی یا صنعت از چاه‌های غیرقانونی برداشت می‌شود.
حفر چاه‌های غیرمجاز؛ یعنی استفاده از منابع آبی زیرزمینی در دشت‌های بحرانی و ممنوعه، در همه نقاط کشور رخ می‌دهد، در همدان هم این پدیده وجود دارد.
به‌تازگی مسئولان آب منطقه‌ای همدان اعلام کردند که ۱۲۴حلقه چاه غیرمجاز در 3ماه نخست امسال مسدود شده و به این ترتیب از برداشت حدود 3 میلیون و ۹۳۰ هزار مترمکعب از آب‌های زیرزمینی ممانعت شده است. نصب کنتور روی چاه‌های کشاورزی، ایجاد گشت‌های بازرسی برای نظارت بر برداشت آب چاه‌های مجاز، جلوگیری از حفر چاه‌های غیرمجاز و ... از جمله اقداماتی است که برای کاهش مصرف آب از منابع آبی زیرزمینی انجام می‌گیرد.
نباید فراموش کنیم که وزارت نیرو، ارزان‌ترین آبی که می‌فروشد به بخش کشاورزی است و بیشترین قیمت آب مربوط به صنایع است؛ بنابراین هرچه کشاورزان آب کمتری مصرف کنند، هم به نفع شرکت آب منطقه‌ای است که آب بیشتری برای فروش به صنایع دارد و سود بیشتری خواهد داشت و از طرفی می‌تواند از مسدودسازی چاه‌های غیرمجاز، نشان دهد که در انجام مسئولیت خود در حراست از منابع آبی زیرزمینی، به درستی عمل کرده است!
اصلاح شیوه‌های کشاورزی و کشت محصولات کم‌مصرف در کاهش مصرف آب اهمیت بسیاری دارد، اما به نظر می‌رسد به مصرف آب صنایع کم‌توجهی شده و نیاز است صنایع و آب منطقه‌ای شفاف‌تر و مسئولانه‌تر نسبت به این موضوع، اظهار نظر کنند وراه راستی آزمایی هم برای آن درنظر گیرند.
