■ روز گذشته در همایش کشاورزی و بحران آب بر تغییر شیوه‌های کشت و مصرف آب تأکید شد
سال‌هاست كه زمزمه‌هاي كم‌آبي به گوش مي‌رسد و مدت زيادي است كه مي‌گويند كم‌آبي به بحران منطقه تبديل شده است؛ بحراني كه اگر ادامه يابد تبديل به يك فاجعه مي‌شود و طولي نخواهد كشيد كه جنگ، جنگ آب خواهد بود.
شرايط بحران آب از اواخر سال 91 در استان همدان شدت گرفته است؛ اما با دانستن همه اينها، تنها شنونده هستيم و بس.
حفر بي‌رويه چاه‌هاي غيرمجاز -كه قاتلان آب خوانده مي‌شوند- و برخورد نكردن به موقع و مناسب با اين حركت، به مشكل بي‌آبي منطقه هم دامن زد. همچنين در بسياري مواقع هم موضوع پرمصرف بودن كشاورزي را مطرح مي‌كنند كه جاي بحث دارد و اينكه به بهانه پرمصرف بودن، كشاورزي تعطيل نمي‌شود اما همچنان بر موضوع صرفه‌جويي و راهكارهاي جلوگيري از هدررفت تأكيد است.
البته طرح مسدود شدن چاه‌هاي غيرمجاز به گفته مسئولان با جديت آغاز شده است و به گفته مسئولان تا پايان سال، 40 درصد چاه‌هاي غيرمجاز شهرستان همدان مسدود خواهند شد.
همايشي براي مر به معروف و نهي از منكر صرفه‌جويي
روز گذشته در سميناري تحت عنوان «كشاورزي و بحران آب» مسائلي مطرح شد كه هر يك جاي بحث طولاني داشت و حداقل نتيجه اين سمينار اميد است كه به گفته مدير جهاد كشاورزي شهرستان همدان، امر به معروف و نهي از منكر براي صرفه‌جويي آب باشد.
البته درباره موضوعاتي، چون حفاظت از سفره‌هاي آب زيرزميني، افت منابع آب و خاك و برخي پيامدهاي ناشي از آن در استان، مديريت بحران آب و كشاورزي حفاظتي، بحران آب و چالش‌هاي پيش‌رو و راهكارهاي مديريتي در مزارع سيب‌زميني، مديريت مصرف بهينه آب كشاورزي و كنترل تلفات آب در كانال‌هاي آبياري و استخرها بحراني تخصصي‌تر را بحث كردند.
مدير جهاد كشاورزي شهرستان همدان در اين سمينار از برگزاري مكرر اين نشست‌ها و در زماني پيش از اينها گفت و از نگراني‌اش در حوزه مشكلات درون‌داد آب (output) خبر داد.
جواد رشيدي با توجه به اينكه قدردان منابع طبيعي خود نيستيم، اظهار كرد: نسبت به تخريب منابع هم تعصب نداريم و پس از تخريب اكوسيستم، دنبال چاره هستيم.
وي با طرح اين سؤالات كه آيا ايجاد سدهاي مكرر و مسيرهاي آب در پيچ‌ها و بسترهاي طبيعي، موجب كاهش درون‌داد مناطق نمي‌شود؟ و اينكه چرا بايد بايستيم تا تاريخ قضاوت كند؟، از نقش كشاورزي گفت.
رشيدي بيان كرد: 27 درصد توليد ناخالص، 25 درصد صادرات غيرنفتي و 23 درصد اشتغال كشور، 85 درصد غذاي مردم و بيش از 70 درصد مواد اوليه كارخانه‌ها، از طريق كشاورزي تأمين مي‌شود.
به گفته وي، در آمارها بيان مي‌شود كه حداقل 89 درصد و حداكثر 5/94 درصد ذخاير آب در كشاورزي مصرف مي‌شود. البته در اينكه كشاوزي اكثريت آب را مصرف مي‌كند، حرفي نيست؛ ولي وقتي بررسي كنيم، راه‌هاي پيشگيري هم منطقي‌تر خواهد بود.
سر راه مصارف صنعتي و خانگي، كنتور وجود دارد كه متأسفانه در كشاورزي وجود ندارد. پس براي مصارف حجم ذخاير، مصرف خانگي و صنعتي كسر مي‌شود و بقيه براي كشاورزي نوشته مي‌شود. آيا مقصر بحث هدررفت آب هم كشاورزي است؟
رشيدي ادامه داد: نخستين گام اين است كه آب‌هاي سالم و كافي به لب مزرعه برسانيم و از همان جا مصرف را حساب كنيم. البته همچنان بر مديريت حفظ آب تأكيد است.
وي از چگونگي كشاورزي در كشور گفت و اينكه از كارآيي آب، كمتر توجه داريم. اين مهم در كشور 7/0 درصد و در استان همدان 5/0 درصد است؛ در صورتي كه نرم جهاني 6/2 درصد است. اگر در كشور تنها 10 درصد كارآيي آب را بالا ببريم، 8 ميليارد مترمكعب ذخيره‌سازي آب خواهيم داشت.
به بهانه پرمصرف بودن، كشاورزي تعطيل نمي‌شود
اما كشاورزي، اين صنعت آب‌بر يكي از اركان استقلال كشور است كه به بهانه پرمصرف بودن، نمي‌توانيم آن را تعطيل كنيم. البته به دنبال اين هستيم تا ارقام مناسب را براي صرفه‌جويي آب درنظر بگيريم.
رشيدي از تهيه نقشه جامع كشاورزي براي شناسايي عرصه‌هاي منابع طبيعي و كشاورزي خبر داد كه سرمايه‌گذاري در اين عرصه هم اهميت دارد. البته اين مهم براي شهرستان همدان در اولويت قرار داده شده است كه اميدواريم به مرحله اجرايي برسد.
وي كوچك بودن و قطعه قطعه بودن اراضي را براي سرمايه‌گذاري و استفاده از روش‌هاي نوين آبياري مقرون به صرفه نمي‌داند كه در اين راستا مي‌طلبد به دنبال اين باشيم تا راه و روشي براي يكپارچه‌سازي اراضي داشته باشيم.
اگر مدعي هستيم كه از نظر جهاني، كشاورزي 70 درصد و از نظر وزارت نيرو، 92 درصد منابع آب شيرين را مصرف مي‌كند؛ اين يعني مصرف‌كننده اصلي كشاورزي است، پس بايد براي اين مصرف‌كننده اصلي در جايگزيني مصارف آب در اولويت قرار دهيم و 100 درصد جذب سيستم تصفيه‌خانه آب پساب‌ها به كشاورزي تعلق بگيرد.
مرگ قنات‌ها
قنوات هم به عنوان يادگاران ملي، در مناطق شهري قرباني شدند. در شهرستان همدان 260 رشته قنات شناسايي كرده‌ايم كه 60 درصد به دليل حفر چاه‌هاي غيرمجاز در حريم قنات، اثري از آنها نمانده است.
ضرورت تحقيقات ملي براي كشاورزي
همچنين نيازي به گفتن ندارد كه كشاورزي در كشور ما نياز به تحقيقات وسيعي در سطح ملي دارد و محققان بايد در زمينه كاربردي و معرفي ارقام مناسب با بحران آب عمل كنند.
مسدود كردن 40 درصد چاه‌هاي غيرمجاز تا پايان سال
رئیس اداره منابع آب شهرستان همدان نيز از تأثير افت منابع آب زيرزميني به منابع آبي گفت و به صورت نمونه دشت بهار- همدان را به عنوان دشت ممنوعه نام برد و با توجه به مصرف 92 درصدي آب در كشاورزي، بايد بيشترين جديت بهره‌برداري از چاه‌هاي كشاورزي باشد.
داوود شاهسوند راهكارهاي مصرف بهينه آب را همچنان تغيير الگوي كشت محصولات كشاورزي و استفاده از سيستم نوين كشاورزي، مسدود كردن چاه‌هاي غيرمجاز و جلوگيري از برداشت بيش از حد چاه‌هاي مجاز عنوان كرد و اينكه با اعتبارات تزريق شده، كار انسداد چاه‌هاي غيرمجاز آغاز شده است.
شاهسوند در حاشيه اين مراسم، وضعيت منابع آب در استان را نامناسب خواند و اينكه متأسفانه به دليل برداشت از منابع زيرزميني هر ساله كاهش ذخاير آب و افت آب‌هاي زيرزميني اتفاق مي‌افتد.
وي همچنين از نامتعادل بودن شرايط بارندگي و برداشت از آب‌ها گفت و اينكه براساس آمار از سال 70 تا سال 93، سطح آب‌هاي زيرزميني دشت همدان- بهار ،20 متر كاهش يافته است.
شاهسوند از آغاز مسدود كردن چاه‌هاي عيرمجاز خبر داد و اينكه تاكنون 5 حلقه چاه مسدود شده است. البته پراكندگي وجود دارد و بايد از مناطق خاصي آغاز كنيم و به دليل هزينه‌بر بودن كار، به صورت متمركز اقدام خواهيم كرد تا از منابع و اعتبارات حداكثر استفاده را داشته باشيم.
وي با توجه به اينكه نيروهاي گشت و بازرسي دارند اما محدوديت نيرو هم وجود دارد، از كشاورزان خواست: در اين زمينه اين مجموعه را ياري كنند. همچنين بنا داريم تا پايان سال با توجه به اعتبارات تزريق شده، 70 حلقه چاه غيرمجاز را در شهرستان همدان مسدود كنيم كه حدود 30 تا 40 درصد اين چاه‌ها در شهرستان خواهد بود.
