■ کشاورز: راضي به استفاده از اين آب نيستم؛ اما مجبورم ■ آب‌منطقه‌ای: راهكارهاي بازدارنده جهاد كشاورزي مؤثر واقع نشده است ■ جهاد کشاورزی: ظرف سه سال آينده با توسعه شهري، محدوده توليد سبزي تغيير مي‌كند
همدان‌پيام: اگر بدانيد سبزيجاتي كه ميل مي‌كنيد، آلوده به مواد شيميايي سرطانزاست، باز هم اين كار را مي‌كنيد؟ ممكن است. زيرا مي‌شود به طور موقتي از اين نوع ماده غذايي مورد نياز بدن دست كشيد اما ترك سبزيجات از سبد غذايي خانواده همراه با سوء‌تغذيه و مشكلات عديده بهداشتي و پزشكي خواهد بود.
حالا اگر كشاورز ما بداند كه ارتباط مستقيم و هر روزه با آب آلوده به فاضلاب بيمارستاني و شهري و آبياري محصول با آن، براي سلامتي خود و مصرف كننده سبب ايجاد بيماري‌هاي مختلف مي‌شود باز هم به كار خود ادامه مي‌دهد؟ اين هم ممكن است.
زيرا اكنون بسياري از نهرهاي مورد استفاده بخش كشاورزي آلوده به فاضلاب شهري و روستايي است و كشاورز هم مجوز حفر چاه و هم دسترسي به آب سالم ندارد. با اين حال تكه زميني و چند بذر در دستش مانده كه بايد "پول و نان" شود.
يك كشاوز كه در حاشيه شهر همدان زميني به مساحت 500 مترمربع براي كشت سبزيجات دارد در اين‌باره ميگويد: راضي به استفاده از اين آب نيستم اما مجبورم زيرا شغلم كشاورزي است و آب سالم در اختيار ندارم.
موضوع سلامت مواد غذايي چندي است كه ذهن مردم را به خود مشغول كرده است. روغن‌هاي گياهي محصولات لبني، غيرطبيعي بودن برخي آب ميوه‌هاي صنعتي و اكنون آلودگي نهرها و استفاده برخي كشاورزان صيفي و سبزي كار از آب آلوده به فاضلاب‌هاي شهري و بيمارستاني از آن جمله است.
از طرف ديگر برخي كشاورزان هم از عمق 5 متري زمين كلكتور اصلي فاضلاب خام از فاصله 14 كيلومتري تا تصفيه‌خانه را تخريب كرده است و اين فاضلاب را به مزارعشان پمپ كرده‌اند كه در اين مورد آمارها اعلام شده نشان مي‌دهد با اينكه تصفيه‌خانه همدان بايد 600 ليتر در ثانيه دبي داشته باشد اما با سرقت‌هاي متعدد تا مسير، اين ميزان به 200 ليتر در ثانيه كاهش يافته است.
با اينكه متخلفان از سوي پليس آگاهي به مراجع قضايي معرفي شده‌اند اما روي ديگر اين قضيه خروجي تصفيه‌خانه‌هاست كه متأسفانه به بخش كشاورزي نمي‌رسد.
مرتضي عزالدين، مديرعامل شركت آبفاي استان همدان در اين‌باره ميگويد: 30 درصد از خروجي تصفيه‌خانه‌ها به بخش صنعت، 30 درصد به بخش نيروگاه ، 10 درصد به تغذيه مصنوعي و 30 درصد ديگر به كشاورزي اختصاص دارد.
به گفته وي، فاضلاب تصفيه شده هنوز براي استفاده بخش كشاورزي تعيين قيمت نشده و اختصاص پيدا نكرده است و به رودخانه‌ها ريخته مي‌شود.
با وجود عدم دسترسي كشاورزان حومه شهر به آب سالم و ادامه روند آبياري با آب آلوده، راهكارهاي بازدارنده سازمان جهاد كشاورزي مؤثر واقع نشده است.
اين سازمان با دريافت گزارش‌هاي مردمي و نيز بازرسي و شناسايي مزارع آلوده، اقدام به قطع خدمات و نهاده‌هاي كشاورزي به كشاورزان متخلف مي‌كند. وام، كود، سموم و خدمات فني و مهندسي اين مزارع قطع مي‌شود.
اما به گفته رئيس سازمان جهاد كشاورزي استان همدان، به دليل اينكه اين واحدها خرد هستند و نيازي به وام‌هاي كلان ندارند، با توجه به سودآور بودن محصول توجهي به قطع نهاده‌ها و خدمات اين سازمان ندارند.
عليرضا رنجبر ضرابي افزايش آموزش‌هاي ترويجي و انجام كشت‌هاي الگويي سبزيجات در گلخانه‌ها را از راهكارهايي مي‌داند كه مي‌تواند در رفع اين مشكل راهگشا باشد.
طبق آمار سازمان جهاد كشاورزي استان همدان از 140 هزار بهره‌بردار بخش كشاورزي استان حدود 100 نفر مزارعشان را با آب فاضلاب آبياري مي‌كنند و 10 درصد از سبزيجات و صيفي‌جات استان آلوده شده است. اما مسأله اينجاست كه تنها 20 درصد از نياز استان به سبزي و صيفي‌جات در همدان توليد مي‌شود و 80 درصد ديگر توليد استان‌هاي ديگر است كه نظارتي از سوي ناظران بخش كشاورزي همدان بر روي آنها صورت نمي‌گيرد.
رنجبر ضرابي در خصوص آلودگي محصولات كشاورزي توليد شده در همدان ميگويد: بهره‌برداري از آب رودخانه‌ها توسط بخش كشاورزي صورت مي‌گيرد اما كنترل اين آب در حيطه وظايف ما نيست و اين در حالي است كه فاضلاب‌هاي روستايي داخل رودخانه‌ها ريخته مي شود و فاضلاب در اراضي و جوي هاي ما پخش شده است.
وي تأكيد دارد كه كنترل و جمع‌آوري شبكه‌هاي فاضلاب بايد به صورت جدي پيگيري شود؛ زيرا وقتي آب آلوده به فاضلاب در دسترس است كشاورزي كه مجوز چاه ندارد ترغيب مي‌شود از اين آب استفاده كند.
رئيس سازمان جهاد كشاورزي استان تصريح مي‌كند: اطاعت از برنامه‌هاي ترويجي جهاد كشاورزي تخلف است اما جرم نيست و جهاد كشاورزي تنها مي‌تواند در زمينه شناسايي، معرفي و تذكر كتبي به متخلفان وارد قضيه شود كه اسامي آنها را براي شكايت و پيگيري به مركز بهداشت همدان ارائه كرده‌ايم.
اما معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان مدعي است مركز بهداشت در اين زمينه نقش برنامه‌ريز، سياستگذار، هماهنگ كننده و ناظر دارد و در كارگروه سلامت وظايف ارگان‌ها را مشخص كرده است.
حسين عرفاني ميگويد: ساماندهي كشت صيفي و سبزي در حاشيه شهر همدان نيازمند هماهنگي بين بخشي است و يك اداره و اركان نمي‌تواند به تنهايي در اين زمينه عمل كند.
به گفته وي، سلامت محصولات كشاورزي به عهده بخش كشاورزي است و جمع‌آوري، هدايت و تصفيه فاضلاب هم توسط شركت آبفا انجام مي‌شود و مركز بهداشت نيز نمي‌تواند از اسامي ليست ارائه شده بخش كشاورزي شكايت كند و اگر لازم باشد از جهاد كشاورزي شكايت خواهد كرد كه چرا سلامت كشت انجام نشده است.
به گفته عرفاني، هماهنگي جهاد كشاورزي با امور صنفي براي عدم ورود محصولات آلوده به بازار راهكار مناسبي است.
رنجبر ضرابي نيز اعتقاد دارد ظرف سه سال آينده با توسعه شهري، محدوده توليد سبزي تغيير مي‌كند و محصولات كشاورزي نيز از فاضلاب دور مي‌شوند و در اطراف محدوده شهري همدان به اندازه كافي زمين كشاورزي و موتور آب چاه موجود است كه اين اتفاق در سال‌هاي گذشته در كرمانشاه رخ داده است و اكنون بهترين سبزيجات در كرمانشاه توليد مي‌شود.
