درحالی وزارت جهادکشاورزی در طرح ده ساله «خوداتکایی دانه‌های روغنی» را هدفگذاری کرده که ضعف حمایت از دانه روغنی کلزا آن را از گردونه رقابت بیرون انداخته و گشنیز در همدان یکه‌تازي مي‌کند.
تغییر سبک زندگی مردم و کاهش مصرف روغن‌های نباتی و گرایش به مصرف روغن‌های گیاهی سبب شده در سال‌های اخیر توجه به توسعه کشت دانه‌های روغنی تا حدودی افزایش یابد.
استان همدان که از جمله مناطق مستعد تولید محصولات کشاورزی به‌شمار می‌رود نیز در این زمینه قدم‌هایی برداشته، تا جایی‌که سازمان جهاد کشاورزی استان همدان برای افزایش خوداتکایی در تولید دانه‌های روغنی از جمله کلزا و آفتابگردان، کشت کلزا را با توجه به مزایا و ارزش منحصر به فردش در اولویت کارهای خود قرار داده است.
در میان دانه‌های روغنی مورد نظر برای کشت؛ وضعیت کلزا نسبت به آفتابگردان و گلرنگ بهتر است به‌طوری‌که سال زراعی گذشته، 4 هزار و ۲۲۵ هکتار از مزارع کشاورزی به کشت کلزا اختصاص یافت.
کارشناس کشاورزی استان همدان در توضیح ویژگی‌های این دانه روغنی در گفت‌وگو با مهر با بیان اینکه کلزا با محیط سازگاری دارد، گفت: کلزا با توجه به نیاز آبی کم، ارزش تناوبی بالا، کنترل علف‌های هرز، استفاده بهینه از رطوبت و بارندگی، مقاومت به سرما، برداشت زودهنگام نسبت به گندم و داشتن ۴۰ درصد روغن بسیار باکیفیت و ۵۷ درصد کنجاله برای تعلیف دام یکی از دانه‌های روغنی باکیفیت و ایده‌آل محسوب می‌شود.
نسرین دانشمند با بیان اینکه توجه به توسعه کشت کلزا می‌تواند تحول بزرگی در بخش کشاورزی ایجاد کند، گفت: دولت از سال ۹۵ در افق ۱۴۰۴ به تدوین برنامه برای خوداتکایی در تولید دانه‌های روغنی پرداخته و حمایت خوبی از تولیدکنندگان دانه‌های روغنی به‌عمل آمد.
وی با بیان اینکه درحالی تلاش برای هدایت کشاورزان به سمت کشت کلزا قوت گرفته بود که قیمت دانه روغنی کلزا نسبت به گندم بیشتر شد و همین موضوع برخی کشاورزان را به سمت کشت کلزا هدایت کرد، گفت: البته اگر کشاورزان گندمکار یک‌سال درمیان دانه‌های روغنی را جایگزین و در تناوب با گندم و جو آبی قرار دهند این اقدام سبب بارورتر شدن زمین و افزایش عملکرد تولید خواهد شد.
این کارشناس کشاورزی با اشاره به آماری از خرید تضمینی کلزا در استان همدان با بیان اینکه سال ۹۵ در استان همدان هزار و ۴۱۰ تن، در سال ۹۶ حدود ۵ هزار و ۶۹۰ تن و در سال ۹۷ حدود ۸ هزار و ۱۳۱ تن و در سال ۹۸ حدود ۶ هزار تن دانه‌های روغنی به‌صورت تضمینی از کشاورزان خریداری شده است، گفت: درحالی میزان خرید تضمینی کلزا روند افزایشی به خود گرفته بود که به‌نظر می‌رسد علاقه کشاورزان به کشت کلزا رو به کاهش می‌رود.
موضوع دلایل کاهش علاقه کشاورزان به کشت کلزا را که جویا می‌شویم پای یک گیاه دیگر به میان می‌آید که توانسته میل و رغبت کشاورزان را متوجه خود کند.
گشنیز گیاه خوش‌عطری است که به شکل‌های برگ، ساقه و تخم گشنیز استفاده می‌شود و به‌واسطه داشتن ویتامین‌ها و مواد معدنی فراوان سرشار از خواص درمانی است.
گشنیز یک سبزی درمانی و همه‌فن‌حریف است
فواید گشنیز به‌قدری زیاد است که لقب گیاه معجزه‌آسا را به آن داده‌اند؛ زیرا برای کاهش کلسترول، درمان التهاب و مشکلات پوستی و تنظیم فشار خون کاربرد دارد و یک سبزی درمانی و همه‌فن‌حریف است.
نخستین بار گشنیز توسط کشاورزی نهاوندی در استان همدان کشت شده و درحالی‌که کشت آن سابقه چندان طولانی در نهاوند ندارد اما در چند سال اخیر به‌دلیل کم‌آب‌بر بودن و استفاده حداقلی از سموم شیمیایی و درآمد مناسب مورد توجه کشاورزان قرار گرفته است.
فرماندار نهاوند در همین‌باره با بیان اینکه میزان برداشت گشنیز در هر هکتار طبق پیش‌بینی کارشناسان 2 هزار کیلوگرم است، گفت: درحال‌حاضر ۷ هزار هکتار از مزارع شهرستان نهاوند به کشت گشنیز اختصاص یافته است.
افزایش صد درصدی سطح زیرکشت گشنیز در نهاوند
ناصری با بیان اینکه این رقم نسبت به سال گذشته حدود صد درصد افزایش یافته است، اظهار کرد: سال گذشته 3 هزار هکتار از زمین‌های کشاورزی شهرستان نهاوند به کشت گشنیز اختصاص یافت که امسال به ۷ هزار هکتار رسیده است.
وی با بیان اینکه ۶۵ تا ۷۰ درصد گشنیز تولیدی کشور و ۹۵ درصد گشنیز تولیدی استان همدان توسط نهاوندی‌ها تولید می‌شود، گفت: با وجود این متأسفانه صفر تا صد محصول گشنیز به‌دلیل نبود صنایع تبدیلی به‌صورت خام فروخته و از کشور خارج می‌شود.
فرماندار نهاوند با بیان اینکه این رویه در تمام استان‌های کشور وجود دارد و مختص نهاوند نیست، گفت: گشنیز تولیدی به کشورهای حاشیه خلیج فارس و پاکستان صادر می‌شود.
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان نهاوند نیز درباره کشت گشنیز گفت: گشنیز یکی از محصولات بااهمیت کشاورزی نهاوند است و به‌لحاظ کم‌آب‌بر بودن مورد توجه کشاورزان قرار دارد.
این گیاه با حداکثر با 3 نوبت آبیاری بیشترین تولید را محقق می‌کند و دوره رشد کوتاهی نیز دارد و با این ویژگی‌ها پس از برداشت محصول در مدتی کوتاه زمین آماده کشت محصول دیگری می‌شود که این امتیاز برای کشاورزان قابل توجه است.
کریم حاج باباعلی افزود: این گیاه با حداکثر با 3 نوبت آبیاری بیشترین تولید را محقق می‌کند و دوره رشد کوتاهی نیز دارد و با این ویژگی‌ها پس از برداشت محصول در مدتی کوتاه زمین آماده کشت محصول دیگری می‌شود که این امتیاز برای کشاورزان قابل توجه است.
حاج‌باباعلی درباره کشت کلزا در نهاوند نیز اظهار کرد: نهاوند یکی از شهرهای پیشرو تولید دانه روغنی کلزا در سطح استان و کشور است که با تولید این محصول بخشی از نیاز کشور به روغن را تأمین می‌کند.
محصول تولیدی کلزا توسط کارخانه روغن‌کشی نهاوند خریداری می‌شود
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان نهاوند گفت: تمام محصول تولیدی کلزا توسط کارخانه روغن‌کشی واقع در این شهرستان خریداری و به‌عنوان محصولی باکیفیت روانه بازار مصرف می‌شود.
یک کشاورز گشنیزکار نیز با بیان اینکه ۵ هکتار زمین کشاورزی در اختیار دارد، گفت: درحال‌حاضر 4 هکتار از زمین‌های کشاورزی خود را به کشت گشنیز اختصاص داده‌ام.
این کشاورز افزود: خوشبختانه با توجه به بارندگی‌های صورت گرفته میزان برداشت محصول کشنیز نسبت به سال گذشته عالی است و در هر هکتار حدود 2 تا 3 تن برداشت خواهیم داشت اما مسأله‌ای که وجود دارد خام‌فروشی محصول گشنیز است که سود کشاورزان را به جیب دلال سرازیر می‌کند.
گفت‌وگو با کشاورزان گشنیزکار نشان می‌دهد رضایت نسبی از کشت این محصول وجود دارد و شاید بی‌ربط نباشد اگر گفته شود وقتی شرایط برای کشت گشنیز به‌صرفه است چرا باید به سمت کشت کلزا رفت.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان همدان در همین‌باره با بیان اینکه کشاورزان به‌دلیل بیشتر بودن قیمت محصولات رقیب مانند گشنیز به‌جای روی آوردن به سمت کاشت محصول کلزا، به سمت کاشت این محصولات رفته‌اند، گفت: برای ترغیب کشاورزان به کشت کلزا خدماتی ارائه شده به‌طوری‌که خریدها مناسب انجام می‌شود، بذری که یارانه دارد به کشاورزان داده می‌شود.
منصور رضوانی‌جلال با تأکید بر اینکه کشاورزان همدانی کشت گشنیز را به‌دلیل درآمد زایی بیشتر بر کشت کلزا ترجیح می‌دهند و برای همین موضوع باید کار کارشناسی انجام داد، گفت: بسته‌های حمایتی دولت در قالب‌های مختلف مانند اعلام به‌موقع خرید، قیمت مناسب و پرداخت سریع، پرداخت تسهیلات بلاعوض، تأمین کود شیمیایی و سموم و تأمین صد درصدی انواع بذر اصلاح شده کلزا سبب شد تا کشت دانه روغنی کلزا هر سال با افزایش سطح کشت نسبت به سال پیش در همدان رونق بگیرد، اما امسال به یکباره کاهش یافت.
وی با بیان اینکه حتی اگر همه این اقدامات را جمع کنیم باز هم به سود کشت گشنیز نمی‌رسد، گفت: قیمت خرید هر کیلوگرم گشنیز ۱۳ تا ۱۵ هزار توان و خرید کلزا 4 هزار و ۶۰۰ تومان تا 5 هزار تومان است.
رضوانی‌جلال با بیان اینکه قیمت خرید کلزا درحال‌حاضر تضمینی است، اما در گشنیز خرید حمایتی وجود ندارد، عنوان کرد: در گشنیز، دید رقابتی وجود دارد و قیمت آن، تا هر جایی که کشاورزان بخواهند، بالا می‌رود.
آنچه از صحبت‌ها برمی‌آید اینکه گیاه گشنیز یکه‌تاز بوده و در رقابت با کلزا برنده این میدان شده است اما از آنجایی که یکی از آیتم‌های جهش تولید می‌تواند در افزایش کشت کلزا تعریف شود باید تدابیری اندیشید که کشاورزان برای کشت کلزا متقاعد شوند.
ناگفته پیداست توسعه کشت گیاه دانه روغنی راهبردی کلزا یک ضرورت به‌شمار می‌آید و شناسایی راهکارهای آموزشی ترویجی برای توسعه آن با توجه به نیاز کشور بسیار مهم است و نباید این ظرفیت را که می‌تواند مانع از وابستگی کشور به کلزای تولیدی خارج باشد نادیده گرفت.
