دانلود فایل PDF
مدیرکل سازمان تبلیغات اسلامی استان اعلام کرد:
وعده ما روان شدن جویهای دلدادگی در ظهر عاشورا
■ تجمیع عزاداران همدان در مرکز شهر
معصومه کمالوند
از خیابانهای شهر تا کوچههای سیاه پوشیده روستا، هوای محرم و عزای عاشورا به سر دارند. انگار زندگی هم دست و دلش تنها به این شور عزاداری و شعوري که امیدِ رسیدن به آنست، دلخوش است.
هیأتهای عزاداری که حالا میزبان دلهایِ بیقرار و شیفتگیِ قرارهایِ دلدادگیست، برنامههایشان را از روزهای نخست محرم آغاز کردهاند، پس از نماز مغرب و عشا که میشود قرائتِ قرآن دارند و عدهای از جوانها دور هم جمع میشوند و پای تفسیرهای امام جماعتشان مینشینند و پس از آن هم به مداحی و عزاداری میپردازند.
گاهی هم در کنار این سینهزنیها و عزاداریها دور هم جمع میشوند تا شاید گرهی از کار کسی بگشایند؛ اینها را از امامشان حسین(ع) و از هدفهایی که در قیام عاشوراست، آموختهاند.
وقتی برای اقامه نماز ظهر عاشورا، همه هیأتهاي مذهبی شهر پس از اتمام مراسم به سمت میدان مرکزی شهر روانه میشوند، تجمعی متحد و منسجم را تشکیل میدهند. واقعه عاشورا همان نمازی است که امام حسین(ع) در اوج جهالت و حقارت دشمن برابر دین خدا به قیام ایستاد و در رکوعها و سجودهای عاشقانهاش، نیرنگ و حیلههای دشمن را به سخره گرفت و عشق بازی یعنی همین که جز خدا و قرب به او دگر هیچ نبینی و هیچ نشنوی.
نماز ظهر عاشورای حسینی دعوتی فراتر از زمان و مکان بود و راز بزرگ این نماز، روح مقاومت و ایثار و انگیزه جاننثاری و جانبازی در جهاد بدون ارتباط با مبداء هستی، پدید نخواهد آمد و این ایمان قاطع حسینبنعلی(ع) بود که... “استعینوا بالصبر والصلوه» و بیشک نماز، این نردبان صعود انسانی به عالم والا و بالا در رأس تمامی فضایل، جایگاهی ممتاز دارد و بیجهت نیست که در زیارتنامه آن امام همام میخوانیم... «اَشْهَدُ اَنَّكَ قَدْ اَقَمْتَ الْصَّلوةَ وَ آتَيْتَ الزَّكوةَ وَ اَمَرْتَ بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَيْتَ عَنِ الْمُنْكَرِ»
به تحقیق می توان ادعا کرد که تاکنون در خصوص هیچ حادثهای به سان کربلا و واقعه عاشورای حسینی به این حد اثر هنری و بدیع خلق نشده است و گذر زمان نه تنها نتوانسته است گِرد نسیان و فراموشی بر آن رویداد عظیم بکشد؛ بلکه نور آن، همه جا و همه را پرتوافشانی میکند.
در این میان نماز ظهر عاشورای حسینبنعلی(ع) در آن هنگامه آتش و خون و در مرز میان کفر و ایمان و عشق و ایثار، موضوعی شگفتآور و خارقالعاده مورد ستایش بوده است.
تشکلهای مذهبی با همه برنامهها و اهدافش در ماههایی مثل محرم، فرصتهای تبلیغی بسیار خوبی به شمار میآیند که از آن به عنوان فرصتهای طلایی و تأثیرگذار میتوان نام برد. البته تجمیع این اهداف در شرایطی خواهد بود که بتوان این هیأتها را به درستی و با برنامهای آیندهنگر سازماندهی و ساماندهی کرد.
به گفته مدیرکل سازمان تبلیغات اسلامی استان همدان، همین تشکلها و هیأتهای مذهبی ستون خیمههای محرم محسوب میشود و بر اساس همان تأثیری است که این هیأتهای مذهبی دارند و در نهایت هم طبیعی است که عدهای نگاه طمعآلودی به این حوزهها داشته باشند و بر همین اساس نیز هیأتها باید مثل سایر اصناف از سازماندهی لازم برخوردار شوند.
* نظارت بر هیأتهاي مذهبی
شورای هیأت مذهبی و کانون مداحان در همدان با انتخاب خود مداحان تشکیل شده است و در ساماندهی هیأت مذهبی هم سازمان تبلیغات به عنوان مجری کار است و انتخاب اعضای کانون نیز توسط خود هیأتهای مذهبی و مداحان انجام میشود که همین کانون مداحان و شوراهای هیأت مذهبی، یکی از ابزارهای نظارتی به شمار میآید.
اما در همین خصوص نماینده ولیفقيه در استان نیز دستور دادند تا معتمدین شهر هم برای ارزیابی رویکرد هیأتهای فعال در کنار هم قرار بگيرند. البته گروهی هم مأمور ارزیابی هستند.
حجتالاسلام علی دشتکی میگوید: در کنار همه این نظارتها، مردم هم به عنوان یکی از بخشهای نظارتی هستند که برنامههای هیأتها را ارزیابی میکنند و نقاط قوت را شناسایی و ترویج و نقاط ضعف را هم برطرف میکنند.
از طرفی هم انجمن یادآوران و هیأتهای مذهبی در همدان از سابقه و قدمت قابلتوجهی برخوردارند؛ هیأتهایي با سابقه درخشان که در همدان میتوانند از لحاظ الگویی و نظارتی نقش مهمی را برای سایر هیأتها داشته باشند.
هرچند در سایر استانها، انجمنهای مختلفی در حوزه عاشورا فعال هستند، اما سابقه شکلگیری و فعالیت انجمن یادآوران استان همدان به پیش از انقلاب در حدود دهههای 40 و 50 باز میگردد و درباره هیأتهای مذهبی هم شاید 100 سال از سابقه فعالیت آنها میگذرد و همین، نشان از سابقه اعتقاد مردم به فرهنگ دینی و مذهبی و البته نهضت عاشورا دارد.
* همه خواستارتجمع عاشورايیان در میدان شهر
مدیرکل سازمان تبلیغات اسلامی استان همدان از تجمع عاشورايیان در میدان مرکزی شهر میگوید و اینکه این اقدام سال گذشته نیز در همدان اجرایی شد و با استقبال هم همراه بود که از جمله حرکتهای منحصربهفرد در روز عاشورا است.
البته امسال نیز در تلاش هستیم تجمع منحصربهفردي را داشته باشیم تا در انعکاسهای خبری و رسانهای بهويژه در صداوسیما، یک الگوی متحد از عزاداران و عاشورايیان هیأتهاي مذهبی همدان در رسانه ملی نمايش دهيم و امسال را با شکوهتر از سال گذشته برگزار کنیم.
* تجمیع هیأتهاي مذهبی، انسجام و وحدت است
البته این را هم باید مدنظر داشته باشیم که تجمیع هیأتهاي مذهبی و عاشورايیان در روز عاشورا، اجتماع عظیم وحدت و انسجام را به نمایش میگذارد.
* پیوندجوییهای روانِ عاشقی به دریای زلال دلدادگی برای نماز ظهر عاشورا
ظهر عاشورا که میشود، جویهایِ روانِ عاشقیِ سالار شهیدان برای تبعیت از امامشان حسین(ع) به دریای پاک و زلال دلدادگی میپیوندند تا نماز ظهر عاشورا را در میدان مرکزی شهر اقامه کنند به یادِ تیر بارانِ نماز ظهر عاشورای حسین(ع) در ظهر غمبار عاشورا و صدای رسای ظلمستیزی و انعکاس حقیقتِ عاشورا در رکوع و سجودهای خالصانه به درگاه پروردگارشان باشند؛ نماز را با اذانی که همه شهر را به نوای دلانگیزش جان میدهد به اقامه آیتا... طهمحمدی نماینده ولی فقیه در استان و امام جمعه شهر همدان به پا دارند.
*/*/*/*/*/*/*/*/*
معاون سیاسی امنیتی استاندار همدان:
بدعتهايي که با خرافه عجین شده باید از مراسم عزاداري پاک شود
اکرم چهاردولی
شورانگيزترين صفحات تاريخ، شرح حال رجال و پيشواياني است که براي سعادت خانواده، جامعه و يا ملت خود قيام کرده و با وجود خطرات فراوان، جانفشانيها کرده و حماسه آفريدهاند و سعادت و آزادي را در کام مردم پس از خود شيرين كرده و نام خود را در رديف حماسهسازان و فداکاران تاريخ ثبت کردهاند.
تاريخ اسلام پر از حوادثي است که در گذر زمان اتفاق افتاده و بسياري از آنها، به مرور زمان، کهنه و متروک و به فراموشي سپرده شده است، امّا در اين ميان، واقعه کربلا و نهضت مقدس امام حسين(ع) است که، نه تنها به مرور زمان و گذشت دوران فراموش و از صفحه تاريخ محو نشده، بلکه هر چه زمان بر او گذشته بر عظمت آن حادثه و اهميت آن افزوده شده است.
مسلمانان و پيروان مکتب اهل بيت(ع) در هر سال ياد و خاطره آن حماسه خونبار را با گريه و اشک بر مظلوميت آن امام شهيد و ياران فداکارش با هيجان و شکوه بيشتر و بهتر از سالهاي پيش برگزار ميکنند و هر چه از زمان آن حادثه ميگذرد عظمتش بيشتر، جايگاهش رفيعتر و برخواري و ذلت دشمنانش افزوده ميشود و اين همان معجزه حضرت سيدالشهدا (ع) و کرامت جاويد عاشوراست.
بيشک، تاريخ خونين کربلا يکي از وقايعي است که قلب هر مؤمن و هر انسان آزاده را جريحهدار ميکند و به گواه تاريخ ميتوان ادعا کرد که عاشورا پديدهاي نيست که فقط متعلق به تاريخ گذشته باشد، بلکه عاشورا و قيام خونين اباعبدا... و يارانش جرياني است که گذر زمان آن را کهنه نميكند.
در همین راستا، پیرامون نهضت عاشورا و تأثیر آن در تداوم انقلاب، لزوم ارائه برنامههای جایگزین براي حذف برخی بدعتهایی که چهره اسلام را خدشهدار میکند و ... با محمدابراهیم الهیتبار، معاون سیاسی و امنیتی استاندار همدان گفتوگو کردیم که در ادامه میخوانيد:
* نقش نهضت عاشورا را در شكلگيري و تداوم انقلاب اسلامي ايران چگونه ارزيابي ميكنيد؟
در طول تاريخ ايران نهضتهاي مختلفي شكل گرفته است. هر كدام از نهضتها در مقطعي جلو آمدند اما نتوانستند به سرمنزل مقصود برسند.
اما يكي از شاخصهاي نهضت امام خمینی(ره) اين بود كه با قدرت ايمان وارد شدند چراکه ميدانستند اعتقاد مردم چه سمتوسويي داشت و نهايتاً نهضت خود را آغاز كرد. در ابتدا رژيم همراهی مردم را سركوب ميكرد. برای مثال قيام 15 خرداد برگرفته از اعتقادات ديني و انقلابي مردم بود و عمدتاً توسط روحانيت، حوزه علميه و نيروهاي هيأتي برگزار می شد و كمكم در سطح دانشگاهها فراگير شد.
به عبارتي توسط كساني كه سروكارشان با عاشورا، تاسوعا و محرم بود يا به تعبيري شور حسيني در وجودشان نقش بسته بود كمكم اين شور حسيني با شور انقلابي در بين مردم عجين شد با همين اعتقاد انقلاب در كمترين زمان و با كمترين هزينه انساني به پيروزي رسيد. برعكس انقلابهايي كه در ساير كشورها اتفاق افتاد؛ چراكه با قدرت ايمان مردم و برگرفته از حماسه عاشورا توانست انقلاب را براي مردم ايران به ارمغان بياورد.
* تأثير انديشه عاشورايي را در مكاتب جهان چگونه ارزيابي ميكنيد؟
هر مكتبي كه در جهان ارائه شد يا الهي بود يا غيرالهي. هر چه در مكتبها مشاهده ميكنيم كه به گونهای شكل حماسه ميشوند. در مكاتب الهي كسي مانند گاندي ميگويد: «من انقلاب و حركت ضداستعماري را از حماسه حسيني درس گرفتم» و بسياري از رهبران بزرگ دنيا را ميبينيم كه سمتوسوي تعصب عاشورا داشتند در مكاتب غيرمادي هم ديده ميشود قبل از انقلاب گروههاي سياسي و نظامي كه با شاه مبارزه ميكردند غيرمذهبي بودند. اين افراد زماني كه در دادگاهها شروع به صحبت ميكردند يكي از مواردي كه ميگفتند اقتدا به حسينبن علي و عاشورا بود. حركتي كه سيد شهدا انجام داد ماندگار شد و در حال حاضر سرلوحه و سرمشق بسیاری از آزادگاني است كه دنبال هويت و استقلال هستند، با هر مكتبي كه باشند.
درجنگ 8 ساله دفاع مقدس تمام دنيا به كمك صدام عليه جمهوري اسلامي ايران آمده بودند. اما ايران به عشق حسين و حماسه حسيني با شور و شعور حسيني كه همراه با شور انقلاب بود در ميدان جنگ حضور يافت.
* با توجه به برخي برنامههاي موهن در مراسم عزاداري به نظر شما لازم نيست برنامههاي جايگزين در نظر گرفته شود؟
برخي از موارد در طول تاريخ وجود داشته است. اينكه چقدر بودن آنها خوب است خطابها و نگرشهاي مختلفی در این زمینه بين علما و مراجع وجود دارد خوشبختانه حركتهاي خوبي شكل گرفته است.
اما برخی از رفتارها موجب خدشه در دين ميشود و افكار و اذهان كساني كه در بيرون نظارهگر مراسم مذهبي مسلمانان هستند را نسبت به اسلام تغيير ميدهد. بنابراین غير از آثار تخريبي نسبت به ملت مسلمان چيز ديگري دربر نخواهد داشت. بنابراين باید گوش به فرمان رهبر معظم انقلاب باشيم و آنگونه که تشخيص ميدهند عمل کنیم؛ چراكه اينگونه حركتها ميتواند بر دين و انقلاب ضربه وارد كند و مكتب و فضا را مسموم كند، بنابراين شيعه بايد از اینگونه رفتارها برحذر باشد.
براي مثال قبل از انقلاب ميزان قمهزني زياد بود اما در حال حاضر در همدان به صفر رسيده است؛ چراكه مردم به پويايي و بالندگي رسيدهاند و بدعتهايي كه به دين آسيب وارد ميكند كنار گذاشته شده است.
البته در اين راستا، نيازمند كار فرهنگي از سوي نهادها و شخصيتهاي اثرگذار هستيم تا جلوی این اقدامات گرفته شود. در استان همدان حركتهاي خوبي از سوی دستگاهها و نهادها صورت گرفته است. جلساتي با هيأتها و امامان جمعه، گروههاي مرجع براي همفكري و همانديشي داشتیم تا اين بدعتها كمرنگ و در نهايت از مجموعه عزاداري حذف شود.
* به نظر شما آیا نبايد اقداماتي صورت بگيرد تا در برگزاري مراسم عزاداري در ايام محرم شاهد يك اجتماع بزرگ و منسجم عزاداري در سطح استان باشیم؟
در اين زمينه برنامه داريم. زماني كه مردم در خيابان حضور مييابند پیروی راه خود را از امام حسين(ع) و حضرت زينب(س) اعلام ميكنند و از این طریق شور حسيني را حفظ ميكنند.
اينكه سمتوسوي آن به چه شكل باشد بايد اين اقدام از سوي مردم انجام شود، چون بدون اينكه دولتها نقش داشته باشند مردم در خيابانها حضور مييابند هر منطقه متناسب با شرايط اقليمي و فرهنگي خود برنامههايي را برگزار ميكنند در مناطق سردسير و گرمسير به گونههاي مختلف برگزار ميشود. سعي ميكنند با ابزارها و شكلهاي مختلف ارادت خود را به سرور و سالار شهيدان اعلام كنند.
اما اگر اقدامات انسجام بيشتري داشته باشد تأثير بيشتري خواهد داشت. البته اهمیت روز عاشورا جداست هيأتهاي مختلف متمركز مي شوند جمعيت عظيمي در سطح و نقاط مختلف به شكل زيبا و منسجمتري حماسه حسيني را رقم ميزنند. در استان همدان و شهرستانهاي مختلف هم اين كار انجام ميشود. براي مثال سال گذشته در مراسم اربعين حسيني تجمع خوبي داشتم و امسال هم تكرار خواهد شد. حركت نويي كه مردم هم استقبال ميكنند. اميدواريم امسال هم سبک و سياق عزاداريها در جهت كيفيسازي گام بردارد.
* توصيه شما به مردم استان در ایام محرم چیست؟
به عقیده من بدعتهايي وجود دارد كه خرافه هستند نياز است از مراسم عزاداري زدوده شود.
برخي مسائل براي شيعه خسران است، بايد پرهيز کنند چراكه نبايد به رسانههاي بيگانه بهانه داد. مردم با حوزه انتظامي هم همراهي لازم داشته باشند تا مراسم با وزانت خاص خويش برگزار شود. همراهي با نيروهاي امنيتي، نهادهاي بهداشتي خصوصاً در بحث نذورات ضروري است.
*/*/*/*/*/*/*/*/*
درکِ قیام
مهدی غلامی
همواره در تحلیلهایی که از حرکت و قیام امام حسین(ع) در رسانههای مختلف و مباحث دانشگاهی و بحث با سایر اندیشهها میشود برداشتهای گوناگونی صورت میگیرد که غالب این برداشتها حول سه محور برداشت سیاسی، برداشت انقلابی و برداشت اصلاحی جمعبندی میشود.
در این رابطه و بسته به شرایط نظردهی افراد و گروهها این برداشتها نیز متفاوت هستند. بعنوان مثال در یک دید کلی در بین همه مسلمانان، قضاوت در خصوص قبول یکی از برداشتها منوط به نظردهی دو شاخه اصلی یعنی سنی و شیعه بودن است.
شاید اندیشه بزرگان اهل سنت تنها حول یکی از برداشتهای بالا قرار گیرد و ممکن است برداشتهای دیگری غیر از موارد بالا را نیز داشته باشند. ولی در نزد شیعیان این سه برداشت وجود دارد و اندیشمندان و بزرگانی بوده و هستند که علاوه بر اینکه سه برداشت را در نظریات خود مطرح میکنند قیام را حرکتی فراتر از هریک از برداشتها قلمداد میکنند.
با توجه به تفکراتی که از قیام در نزد مسلمانان وجود دارد باید بیان کرد که هر سه برداشت بطور اخص در حرکت امام حسین(ع) و واقعه کربلا مشهود است و هریک به تنهایی مقصود امام از حضور در نینوا نیست. حرکت ایشان یک حرکت سیاسی بود، اما نه به معنای حرکتهایی که امروز در جامعه ما بعنوان سیاسی کاری مطرح میشود، بلکه حرکت سیاسی منبعث از سیاست اباعبدا... . لذا نباید زمانی که برداشت سیاسی مطرح میشود ذهن را متوجه سیاستهای پست آکنده از قدرت دنیوی کنونی کنیم.
حرکت امام حسین(ع) انقلابی بود اما انقلاب از نوع انقلاب حسینی، نه انقلابی که تنها منافع مادی گروه یا جبههای خاص را فراهم کند. انقلابی که مقصدش عالم بود.
حرکت امام حسین(ع) اصلاحی بود و امر به معروفی بود که نمونهاش یافت نمیشود و با تصویرسازیهای امروزی که تنها واژه امربه معروف است، ناآشناست. امر به معروف حضرت، نه امر به معروف طالبانی و وهابی است و نه پهن کردن سفره کسب منفعت، عملی است که سبب شده رستگاری پاداش ایشان شود. چراکه خداوند قول آن را به بندهاش داده و چه عهدی بالاتر و بهتر و مطمئنتر از عهد با پروردگار(و باید از میان شما گروهی مردم را به نیکی دعوت کنند و به کار شایسته وا دارند و از زشتی باز دارند و آنان همان رستگارانند). لذا امر به معروف حسینی کجا و امر به معروف آغشته به مسائل دنیوی کجا.
این دید مسلمین به بحث قیام امام از 61 هجری تاکنون با حب و بغضها و افراط و تفریطهایی همراه بوده است. با این وجود نه تنها از ارزشهای قیام کم نشده که بدون واسطه همین صاحبان حبها و افراطها، پیام عاشورا به دنیا مخابره شده است؛ چراکه قیامی که با خون جد پیامبر و فرزندان امیرالمونین(ع) به امضا رسیده است را احتیاجی به واسطه نیست.
لذا میبینیم که متفکرین غیر مسلمان که از دیدگاه عدهای از ما بچه مسلمانها احتیاج به امربه معروف و نهی از منکر دارند شناختی عمیقتر به حرکت امام حسین(ع) دارند.
در این خصوص پاسخ چارلز دیکنز (رماننويس برجسته انگلیسى) به کساني که قيام امام را مادي ميپندارند جالب است: اگر منظور امام حسین(ع)، جنگ در راه خواستههاى دنیایى بود، من نمیفهمم چرا خواهران و زنان و اطفالش به همراه او بودند؟ پس عقل چنین حکم مینماید که او فقط به خاطر اسلام، فداکارى خویش را انجام داد.
این پاسخ دیکنز در دنیای باصطلاح سراسر دنیوی سرمایهداری تنها یک منشا دارد و آن به نگاه بدون منفعت و بدون تعصب و بدون کینه باز میگردد و ای کاش این نگاه جایگزین تصویرهایی باشد که امروز میبینیم.
در آخر باید گفت که درک قیام امام حسین (ع) برای بزرگان، مجریان و مسئولان بیش از خطابههای پر شور در ماه محرم نیاز است و این بدانجا باز میگردد که اعمال آنهاست که یک حکومت اسلامی را الگو میکند. در این خصوص حضرت علی(ع) میفرماید: نفرین خدا بر کسانی که به خوبی فرمان میدهند و خود آن را فرو میگذارند و بر کسانی که از زشتی باز میدارند و خود مرتکب آن میشوند.
*/*/*/*/*/*/*/*/*
تاثيرگذاري مكتب عاشورا در جنبشهاي تاريخ معاصر ايران
محمد سهرابی
حادثه خونين كربلا و حماسه بزرگ عاشورا برجستهترين حادثه تاريخي است كه نه تنها باعث عزت و عظمت اسلام و نجات جامعه اسلامي شده، بلكه اين حماسه تاريخي، اقيانوس عظيمي از معارف و حقايق تابناکي است که هريك از آنها به مثابه كليدي براي سعادت و كمال انساني است و پيامهاي اين حماسه عظيم، مخصوص مکتب و گروه خاصي نيست؛ بلکه در تمام ابعاد وشئون زندگي جوامع بشري، موثر و حيات بخش بوده است.
فرهنگ عاشورايي كه آميخته با مفاهيم بلند و مقدسي چون ايثار، گذشت، صبر، مقاومت، شهامت و شهادت است، فرهنگي ماندگار و نجات بخش است كه آثار ماندگار آن در طول تاريخ همواره در ابعاد مختلف فرديي و اجتماعي ديده شده است. در اين ميان حركتها و جنبشهاي سياسي و اجتماعي كه با هدف برقراري عدالت و ايستادگي در مقابل ظالمان و مستبدان صورت گرفته است، بيشترين تاثيرپذيري را از مكتب عاشورا داشتهاند.
تاريخ معاصر ايران مملو از اينگونه جنبشها و نهضتهاست. جنبشهايي كه در بستر حوادث گوناگون تاريخي و متناسب با اوضاع و احوال جامعه شكل گرفته و هركدام نقطه عطفي در تاريخ تحولات سياسي و اجتماعي كشورمان به شمار ميروند.
در نگاهي كلي به حوادث مختلف تاريخ معاصر ايران به خوبي ميتوان از جنبشها و حركتهايي ياد كرد كه تاثيرگذاري آنها در تحولات جامعه و نزديك شدن به شرايط انقلابي غيرقابل انكار است.
در بررسي هريك از اين حركتها و جنبشهاي مردمي، ميتوان به تاثيرگذاري مكتب عاشورايي و فرهنگ ايثار و شهادت در موج حركتهاي آزاديخواهانه ملت مسلمان ايران پي برد، هرچند اوج اين تاثيرگذاري و الهام بخشي حماسه عاشورا وحادثه بزرگ كربلا در انقلاب شكوهمند اسلامي است، اما از آنجاييكه هريك از نهضتها و جنبشهاي تاريخ معاصر ايران از نهضت تنباكو و عدالتخانه كه بر مبناي نفي استبداد و استعمارزدايي استكبار ستيزي بودند، گرفته تا قيام خونين 15 خذداد 1342كه آثار و دستاوردهاي بزرگي را در ابعاد سياسي و اجتماعي به دنبال داشت، در زمينهسازي براي انقلاب اسلامي تاثيرگذار بودهاند، لذا ميتوان گفت مفاهيم و ارزشهاي مكتب والاي عاشورا مبناي بسياري از حركتهاي عدالتخواهانه در كشورمان بوده است.
قیام حضرت اباعبدا... الحسین(ع) ماهیتی ضدظلم و استکبار ستیز داشت و در هيمن راستا، تفكر شیعي و شیعیان نیز در گذر زمان همواره در برابر ظالمان قرار داشته و حکومت های جور را برنتابیده اند.
تاریخ معاصر نیز شاهد نقش تعیین کننده محرم و قيام عاشورا در جنبشهای اصیل مردمی است که مصداق کامل بروز و ظهور این تاثیر را در انقلاب اسلامی مشاهده میکنیم و در شعارهاي مردم مانند "نهضت ما حسینی است و رهبر ما خمینی است" به طور شفاف بر این امر تکیه و تاکید ميشد.
نقطه عطف اين پيدايش و ظهور قدرتمند و حركت سريع رو به جلو در مسير عدالت همه جانبه به دليل آن است كه اين انقلاب از يكسو ريشه در عاشورا و حماسه حسيني و از سوي ديگر چشم به عصر ظهور دارد و منتظر جامعه مهدوي است.
بدون شك واژگان پرمعنا و ارزشمندي چون كربلا، عاشورا، مقاومت، ظلم ستيزي، عدالتطلبي، ايثار و شهادت، نزد مسلمانان به يك مفهوم مقدس و ايجادكننده حماسهها در طول تاريخ تبديل شده و حماسه عاشورا سرمشقي براي تشكيل حكومت مبارزه با ظلم بوده است.
در تاريخ معاصر ايران نيز اين مفاهيم نقش الهامبخش خود را به خوبي ايفا كرده است و در انقلاب اسلامي ايران كه بزرگترين حاثه تاريخ معاصر به حساب ميآيد، نقش حماسه كربلا كاملاً واضح و روشن است.
اگر نيك بنگريم به خوبي متوجه ميشويم كه آنچه در اين جنبشها و حركتهاي تاثيرگذار و مهم تاريخ معاصر ايران اهميت داشته و به اين حركتها جهت داده است، همان مفاهيم و ارزشهايي است كه از درسها و پيامهاي عاشورا به دست ميآيد و اين پيام ها و درسها را ميتوان در زمينه هاي اعتقادي، اخلاقي، عرفاني، اجتماعي و سياسي مشاهده كرد.
يکي از مهمترين و اساسيترين درسها و پيامهاي عاشورا، تفکيک بين مديريت ديني و الهي با حکومت خلافتي و سلطنتي و موروثي است كه از اهميت بالايي برخوردار است.
امري كه در جريان حركتهاي مردمي تاريخ معاصر ايران كه عمدتا عليه حاكمان مستبد و سلطنتهاي زورمدار و غيرقانوني و وابسته به بيگانه شكل گرفت، نمود خاصي داشت و رهبران جنبش هاي مردمي از جمله روحانيون با مرزبندي مشخص بين آنچه حاكم بود و آنچه حقايق و سنت هاي اصيل ديني و ملي ناميده ميشود، معنا و مفهوم خاصي به اين حركتها دادند.
مقاومت و ايستادگي در مقابل ظلم و جور كه هم از ناحيه حاكميت استبدادي در داخل كشور اعمال ميشد و هم قدرتهاي استكباري و استعماري اينگونه رفتارها را با ايران داشتند، از جمله شاخصهاي حركتهاي مردمي در تاريخ معاصر ايران است كه از مكتب بزرگ عاشورا تاثير پذيرفته است.
تمام لحظات و صحنههاي اين حماسه ماندگار و لحظه به لحظه حماسه آفرينان عاشورا درس مقاومت و ايستادگي است و در ميان حوادث تاريخي حادثه كربلا برجستهترين حادثه در بهرهگيري از عنصر مقاومت و صبر است.
ايستادگي ملت ايران در مقابل بيعدالتيها در طول تاريخ نيز جلوه زيبايي از فرهنگ مقاومت است كه البته اوج آن در انقلاب اسلامي و دوران دفاع مقدس مشاهده گرديد.
ايثار و از خود گذشتگي، از ديگر درسهاي مكتب عاشورا و از جلوههاي برجسته عرفان و معنويت کربلا است. به گونهاي كه ميتوان گفت اساس و شاکله حرکت امام حسين (ع) و ياران باوفايش، ايثار و فداکاري بود. نمود اين مفهوم را براحتي ميتوان در تحولات تاريخ معاصر ايران بويژه جنبشها و حركتهاي مردمي مشاهده كرد.
در مجموع، هريك از مفاهيم و ارزشهايي چون عزت مداري، کرامت و شرافت انساني، صبر و شکيبايي، آزادگي، شهادت طلبي، ظلم ستيزي، عدالتخواهي، اصلاحگري، استكبار ستيزي، نفي استبداد و مانند آنها از جمله درسها، پيامها و عبرتهاي عاشوراي حسيني است كه تاثير آن در حوادث و رخدادهاي تاريخ معاصر ايران از جمله جنبش ها و حركتهاي سياسي و اجتماعي كه برخي از آنها نقطه عطفي در تحولات جامعه ما به حساب ميآيند و اوج همه اين حركتها، انقلاب شكوهمند اسلامي است،كاملا روشن و واضح است.
*/*/*/*/*/*/*/*/*
گزارش همدان پيام از فضاي شهر در محرم
بفرماييد چايي!
اعظم اسلامیخواه
عصر است و در شلوغي خيابان فرهنگ پشت سر ماشينها آرام آرام ميرويم. ترافيك نيست اما روند تردد اتومبيلها كند است و البته انگار كسي هم ناراضي نيست. «خانم بفرماييد چايي! انشاءا... حاجتت برآورده شود.» دو پسر نوجوان يكي كتري به دست و ديگري سيني چاي دستش است، آنها سعي ميكنند به همه رانندهها چاي تعارف كنند؛ تقريباً كسي هم تعارف آنها را رد نميكند.
200 متر بالاتر سر چهارراه هم يك تكيه برپا شده، پدر و پسري در تكيه پيراهن مشكي به تن كرده و از مردم با چاي و قند پذيرايي ميكنند. دورشان شلوغ است. مردم يكي يكي چايها را از روي ميز جلوي آنها برميدارند و ميروند. پسر جواني كه با مادر و خواهرش در كنار اتومبيلشان در حال چاي خوردن هستند نظرم را جلب ميكنند. هر 3 سر تا پا مشكي پوشيدهاند، روي شيشه عقب ماشينشان هم با رنگ مشكي «يا ابوالفضل» نوشته و قطرههاي قرمز روي آن پاشيدهاند.
پسر جوان كه نامش علي و دانشجوي كارشناسي ادبيات است، ميگويد: خانوادگي به حضرت ابوالفضل(ع) ارادت داريم. هر سال محرم هم به خواسته مادرم نامش را ميدهم يك خوشنويس بر روي ماشينمان حك ميكند.
كمي كه جلوتر ميروم از داخل پرايد سفيدرنگ اسپرتي صداي بلند نوحهخواني به گوش مي رسد نگهش ميدارم و از او چند سؤال ميپرسم. استقبال ميكند. محمدامين، لولهكش است. ميگويد: من هر سال براي اتاق و ماشينم كاري ميكنم كه همه آن را ببيند و به ياد امام حسين و ائمه بيفتند. مخصوصاً، دهه اول عاشورا صداي ضبط ماشينم را زياد ميكنم تا همه صداي نوحه را بشنوند. گل به ماشينم ميپاشم و روي آن نام امام حسين (ع) را با خط ثلث مينويسم و روزهاي تاسوعا و عاشورا پرچم مشكي نصب ميكنم، چنين حركاتي باعث ميشود در شهر شور حسيني هرچه بيشتر برقرار شود.»
شهر مملو از، مخصوصاً مرداني، است كه پيراهن مشكي پوشيده و به اين شكل ارادت خود به امام حسين(ع) را در اين ماهها نشان ميدهند. وقتي به ميدان امامزاه عبدا... ميرسم شلوغي جلوي 2 تكيه نزديك هم نظرم را جلب ميكند.
نزديك كه ميشوم ميبينم اتومبيلهاي زيادي در كنار و روبهروي آنها پارك ميكنند. خوشنويسي آنجا ايستاده و با رنگ و قلمو ماشينها را مينويسد، استقبال جوانان و برخي خانوادهها از اين موضوع كم نيست. كمي ميايستم و تماشا ميكنم. مشتريها وقتي قيمتش را ميپرسند، او ميگويد: «هرچي كرمت!» از او كه سؤال ميپرسم ميگويد: «كمك كردن به هيأتها اجباري نيست. هر كس هرقدر دوست داشته باشد، ميدهد من هم ميدهم به هيأت.»
مسئول تكيه نزديك او هم مردم جواني است. او ميگويد: براي عاشورا لباس ارزانتر از بازار ميفروشيم. مشتريها هم وقتي خريد ميكنند، ميگويند: «قبول باشد» چون اغلب نذر دارند مخصوصاً براي كودكان زير 2 سال لباس مشكي يا سقايي زياد ميخرند. من هم ميگويم «ما را دعا كنيد».
مردي حدوداً 55 ساله ميآيد و ميپرسد: «زنجير هم داري؟» وقتي با او حرف ميزنم پاسخ ميدهد: «50 تا زنجير براي هيأت قمر بني هاشم روستاي ويان ميخواهم. 2 سال پيش 100 تا خريدم.» او ميگويد: «امسال ميخواهم يك ميليون تومان به اين هيأت كمك كنم. 300 هزار تومان فعلاً براي نوشتن بنرهاي تبليغاتي براي اين ايام هزينه كردهام».
در همين زمان پسر جواني هم با عجله از پيكانوانت سفيدرنگي پياده ميشود و پرچم مشكي ميخواهد كه فروشنده ندارد. سريع به سمت ماشين برميگردد. دنبالش كه ميروم ميگويد: «واقعاً فكر كردي پرچم را براي چه ميخواهم؟ براي عشق به امام حسين است ديگر!» روي شيشه جلوي ماشينش هم با خط شكسته نستعليق نوشته «يا حسين». مشتري ديگري هم سي دي زنجانيه را ميخواهد كه او ندارد.
با اينكه جوانان زيادي به اين تكيه و البته تكيههاي مشابه ديگري مراجعه ميكنند اما خانوادههاي زيادي هم هستند كه با فرزندان كوچك خود به اين تكيه مراجعه ميكنند. پدر و مادري با دختر نوجوان و 2 دختر و پسر كودك خود با شوق زيادي به دنبال پيشانيبند براي 2 كودكشان هستند. البته آنها خودشان تمايل به انتخاب دارند، دختر پيشانيبند «يا حسين» را انتخاب ميكند و پسر «يا ابوالفضل» را.
مادرشان خانم فرجي ميگويد: «آنها 6 و 7 ساله هستند و خودشان امام حسين(ع) را ميشناسند. وقتش هم كه بشود، ميدانند كه براي عزاداري چه چيزهايي لازم دارند و چه كارهايي بايد انجام دهند.»
اما جالبتر اينكه پسربچه 2 ساله و نيمه سوار بر موتور پدرش ميآيد و حواسش به اجناس داخل چادر است. نامش محمد طاها جوكار است. از او ميپرسم: «چه ميخواهي؟» جواب ميدهد: «طبل ميخواهم يا حسين يا حسين بگويم!» پدرش هم ميگويد: «او هوش و حافظه بالايي دارد و هر كجا طبل، زنجير و پيشانيبند ببيند ميداند چه استفادهاي دارد. در حال حاضر هم طبل ميخواهد و بايد برايش بخرم.»
تعداد مشتريها كم نيستند. هركس ميآيد خريد كند در تكيه كناري هم چاي ميخورد. اميد، هم به دنبال پرچم مشكي براي جلوي ماشينش به آنجا مراجعه ميكند. اهل روستاي ورداورد عليا، و آرماتوربند ساختمان است. او ميگويد: «تا هفتم محرم همدان ميمانيم، ولي بعدش ميرويم روستا. هرچند حال و هواي محرم در شهر هم خيلي خوب است اما مراسم در روستاي ما پررنگتر گرفته ميشود. من از كودكي عاشق اين ايام بودهام. آنجا در اين ايام هيچكس در خانه نميماند و همه در مراسمهاي شب و روزهاي متعدد اين ايام شركت ميكنند. عاشورا كه ميشود 3 نفر ناهار نذري ميدهند آن روز هيچكس در خانه ناهار نميخورد. همه با هم مشاركت داريم.»
او ميگويد: «محرم يعني خيلي خوب.» ظاهراً احساسات زيادي به امام حسين (ع) و عزاداري براي او دارد. او ادامه ميدهد: «اين ايام و مراسمهاي مختلف عزاداري و همين ماشيننوشتهها، پرچمهايي كه بر روي ماشينها نصب ميشود، احيا رفتن و خريدهاي مخصوص محرم، باعث ميشود مردم اعتقادشان به دين و ائمه محكمتر شود و هر كس تلاش دارد كاري انجام دهد و آنها را فراموش نكنند.»
رئيس هيأت جوانان كاروان فرات هم در تكيهاش با تعداد زيادي جوان ديگر مشغول چاي دادن به مردم است و البته سرش شلوغ. آنجا بجز چاي، صندوقي هم گذاشته شده كه تا نيمه، پول داخل آن ريخته شده است. او ميگويد: «خيلي از مردم نذر دارند و وقتي نذرشان را داخل صندوق مياندازند التماس دعا دارند ما هم به آنها ميگوييم «نذرتان قبول!» ولي ما بيشتر به دعا اختياج داريم. او ادامه ميدهد: «اين پولها براي نذريهاي هيأت و همين قند و چاي هزينه ميشود. البته بعضي هم شكلات، خرما، قند و چاي و... به ما ميدهند كه ما هم همينجا ميگذاريم و مردم از آنها استفاده ميكنند.»
در ايام ماه محرم، مخصوصاً در دهه اول، ماشيننويسي نيز در سالهاي اخير رواج پيدا كرده و البته باعث شده حالوهواي اين ايام، مخصوصاً در خيابانها، كوچههاي دور از مسجدها و تكيهها و در بين مردمي كه مشغله بيشتري دارند بيشتر مشخص باشد. هرچند وقتي با همانها هم كه صحبت ميكنيم به نوعي درگير مراسمهاي اين ايام هستند؛ يا شبها در مراسمهاي احيا و نذري دادن و يا با كمك به هيأت و... .
حامد يكي از جوانهايي است كه هيچ نشانه ظاهري براي اين ايام با خود ندارد. كنار يك سبزيفروشي ايستاده و كاري انجام نميدهد. او ميگويد: «من معتقد به پوشيدن لباس مشكي در اين ايام نيستم، روي ماشينم چيزي نمينويسم و نصب نميكنم. راستش نذري هم نميدهم ولي بارها از امامحسين(ع) حاجت گرفتهام.» او در نهايت چشمانش پر از اشك شد و رفت.
البته فضاي شهر با مشكي پوشيدن معمولاً مردها و اسفندي كه در مقابل اغلب تكيهها دود ميشود و تكيههاي چاي، آكنده شده از بوي محرم و امام حسين (ع) و اغلب مردم را آماده ميكند تا شبها در هيأتهاي مختلف شركت و در اين شبها عزاداري كنند.
*/*/*/*/*/*/*
حال و هوای اسدآباد هم عاشورایی است
زهرا زارعي
همدانپیام: با آغاز ماه محرم شهر بیداری اسلامی هم غرق عزا و ماتم شده است. از کوچه پس کوچههای این شهر صدای یا حسین یا حسین به گوش میرسد.
گویا مردم این شهر، نالههای دل زینب(س) را میشوند که اینگونه بانگ لبیک یا حسین(ع) سر میدهند. حال و هوای شهر رنگ و بوی غم دارد، غمی از جنس چادرهای سوخته و خیمههای آتشگرفته، در غمی كه به رنگ آشفتگی و سرخی ظهر عاشورا غرق شده است.
مردم اسدآباد از دیرباز در برپای مجالس اهل بیت(علیهمالسلام) بخصوص امام حسین(ع) و یاران باوفایش رسوم خاص خود را دارد.
مساجد، حسینهها و خانهها سیاهپوش میشود
چند روز مانده به ماه محرم، مردم بهویژه جوانان و نوجوانان با پوشیدن لباس سیاه به استقبال این ماه عزا میروند. مغازهها با پرچمهای سیاه آذین میشوند، بلوارها غمدار هستند و خبری از چراغانی غدیر نیست، انگار همه میخواهند بگویند که فاصله غدیر تا عاشورا چقدر کوتاه بود. اتومبیلها و تاکسیها با پرچمهای سیاه و نوشتههایی از جنس کربلا آذین شدهاند، شهر سیاهپوش شده و عطر و بوی محرم، طبل، سنج و هیأت است که روح و جان را نوازش میدهد. تعزیهگردانی، سينهزنی و عزاداری در اسدآباد و روستاها با شور و شکوه خاصی برگزار میشود.
زیارت عاشورا در دهه نخست طنینانداز میشود
دهه اول محرم در مسجد صاحبالزمان(عج) رأس ساعت 7 و 30 دقیقه صبح دعای ملکوتی و پرفیض زیارت عاشورا با حضور جمعی از رؤسای ادارات شهرستان و پرسنل ادارات و نهادها و حضور گسترده مردم قرائت میشود. مراسم با سخنرانی حجتالاسلام فاتحی از اساتید حوزه علمیه قم و مرثیهسرایی مداحان اهلبیت(ع) و پذیرایی از عزاداران ادامه مییابد و پس از اقامه نماز مغرب و عشا مراسم عزاداری اباعبدا... الحسین(ع) برگزار میشود.
روزهای عاشورا و تاسوعا در کمتر خانهای پخت و پز میشود، زیرا مردم ترجیح میدهند در این روزها از غذاهای متبرک نذری بخورند. پخت غذای نذری در اسدآباد به یکی از سنتهای ویژه ایام عزاداری تبدیل شده است و مردم پختن غذای نذری و خوردن آن را یکی از مراسم واجب این ایام میدانند و در بیشتر کوچه و خیابانهای شهر غذای نذری بین مردم پخش میشود.
از رایجترین غذاهای نذری اسدآبادیها حلیم، خورشت قیمه و عدسپلو است. مردم دور تکیهها و یا خانههایی که نذری میدهند، جمع میشوند تا ظرفی غذا بگیرند و در ثواب این عزاداری شریک شوند.
*/*/*/*/*/*/*/*
سنتهای عاشورایی در نهاوند
ميترا عباسي
هر ساله محرم که میشود به مناسبت سالروز ورود سید و سالار شهیدان، امام حسین(ع) و سپاه و اهل بیت آن حضرت، در سال 61 هجری قمری به دشت کربلا، کاروانی از عزاداران حسینی شهرستان نهاوند با به سوگ نشستن در ظلمی که به حسین(ع) و یارانش روا داشتهاند با تعزیهخوانی، شبیهخوانی و مراسمی خاص به میدان مرکزی شهر میآیند تا یکبار دیگر حماسه خونین و نهضت خونبار عاشورا را تداعی کنند.
مردم پس از گذشت هزاران سال از واقعه عظیم عاشورا، باز هم در عزای حسین و 72 تن از يارانش به عزاداري میپردازند. برای همه نهاوندیها دیدن این کاروان نمادین از اسرای عاشورا تماشایی است و علیرغم اینکه این کاروان هر ساله 10 صبح وارد شهر میشود و جمعیت کثیری از شهروندان را به تماشای این سوگواری مینشاند.
اما آنچه در محرم و ایام سوگواری برای حسین(ع) در شهرستان نهاوند با پیشینهای مذهبی و قدمت 7500 سالهاش، میگذرد تنها منتهی به این مراسم نمیشود. هر ساله ماه محرم که از راه میرسد همه عاشقان امام حسین(ع) در نهاوند در هر کسوتی که باشند سعی میکنند از بن دندان و صمیم دل ارادت قلبی خود را به سالار شهیدان دشت نینوا نشان دهد. از این روست که آیین و رسوم متعددی در ایام محرم در هر کوی و برزن از این شهر به چشم میخورد که در ذیل به شرح برخی از این سنتها میپردازیم.
* 40 منبر سنت دیرینه نهاوند در ماه محرم
در نهاوند محلهای است که به دیل اینکه جمع کثیری از سید و سادات در آن مسکن و ماوا دارند به «کوی سیدان» معروف شده است. غروب تاسوعای حسینی جوانان شهر که حاجتی دارند با در دست گرفتن شمعی روشن و نیز روشن کردن شمع در 40 منزل از خانههای این محله، با تمسک جستن به جد بزرگوار این سیدها و سادات از خداوند خواستار برآوردن حاجاتشان میشوند. البته صاحبان این منازل نیز با شربت، چایی و خرما و... از عزاداران در ایام پذیرایی میکنند. از این رو بین شهروندان نهاوندی این محله بیشتر به 40 منبر شهرت دارد.
* عبای مشکی بر تن کردن بزرگان و اهدای شال سبز به نوجوانان
در برخی هیأتها نیز به نقل از خادمان و بزرگان این هیأت، شب اول محرم که میشود بزرگان هیأت طی مراسمی خاص به مناسبت فرارسیدن این ایام عبای مشکی به تن میکنند و پس از سیاهپوش شدن خودشان شال سیاه و پارچههای سبز را به جوانان و بچههای هیأت تقدیم میکنند و اینگونه مراسم هر ساله باعث جذب بچهها و نوجوانان به هیأتهای عزاداری میشود.
و حتی در برخی محلهها نیز عزاداران در همین شب نخست ماه محرم، در مراسمی خاص در حین عزاداری به سر در خانهها پرچم سیاه و سبز نصب میکنند.
* برگزاری تعزیه در نهاوند، با شتران اجارهای
یکی دیگر از مراسمی که چند سالی است در ایام محرم در نهاوند برگزار میشود، اجاره کردن قریب 10 شتر از شهر قم است که این شتران تا پایان مراسم تعزیهای که هیأت تعزیهخوانی حضرت ابوالفضل العباس(ع) کوی حسنآباد در دهه اول محرم برگزار میشود حضور دارند و پس از آن مجدد به قم فرستاده میشوند.
البته پس از پایان یافتن این ایام یکی از شتران، برای پخت قیمه نذری ظهر عاشورا ذبح میشود که متأسفانه امسال بنا بر اظهار مسئول این هیأت تعزیه، به دلیل کمبود اعتبارات و هزینههای سنگین، قرار است بخشی از این سنت که همان ذبح شتر و پختن قیمه نذی عاشورا است، امسال برگزار نشود.
بیشک همه این سنتها و رسوم خاص در سوگواری برای امام شهیدان حسین(ع) است که در هر شهر نیز به فراخور فرهنگ آن شهر متفاوت است، تنها بهانهای است برای عاشقی کردن و نشان دادن گوشهای از ارادت قلبی عاشقان به سرور شهیدان و نیز خادمی کردن در کوی حسینبنعلی(ع).
فرمانده عشاق، دل آگاه حسین است
بیراهه مرو! سادهترین راه حسین است
از مردم گمراه جهان، راه مجویید
نزدیکترین راه به ا... حسین است
* سیاهپوش شدن 250 تکیه و مسجد نهاوند در سوگ حسین(ع)
مدیر تبلیغات اسلامی شهرستان نهاوند نیز اظهار کرد: همزمان با آغاز محرم جوانان نهاوندی و خادمان اهل بیت، 250 مسجد، تکیه و حسینیه را برای عزاداری امام حسین(ع) و یارانش غبارروبی و سیاهپوش کردهاند.
حجتالاسلام حسین گروسی ادامه داد: اگر چه سنت غبارروبی مساجد در شهرهای دیگر نیز اجرا میشود اما به دلیل این که چنین سنتی نشان از تجدید میثاق جوانان با نهضت عاشورا است و علاوه بر آن فرهنگ وحدت و همدلی را بین جوانان ترویج میدهد از جمله سنتهای حسنه این ایام محسوب میشود و جایگاه ارزندهای دارد.
وی مساجد و حسینیهها را مهمترین پایگاه فرهنگی، مذهبی برای مقابله با شبهههای عقیدتی، فکری و هجمههای مذهبی در ماه محرم عنوان کرد و افزود: فلسفه عاشورا احیای مظاهر اسلام ناب محمدی، امر به معروف و نهی از منکر، پیروزی حق و باطل، بین رفتن شبهههای عقیدتی و... است. به همین مناسبت بیش از 130 مبلغ از شهر قم و سایر حوزههای علمیه به نقاط مختلف شهری در روستاها اعزام شدهاند.
گروسی با بیان اینکه در حال حاضر 35 هیأت مذهبی ویژه بانوان با مجوز از این مرکز، در حال فعالیت هستند. پیشبینی میشود این تعداد هیأتهای ویژه بانوان در سال آینده به 50 هیأت نیز برسد.
گروسی در پایان جلسات گفتمان با موضوع مبارزه با آسیبهای اجتماعی، تشویق نسل جوان به برنامههای فرهنگی مساجد، استفاده از ظرفیتهای روحانیون را در جهت تشریح احکام اسلامی و... را بخشی از جمله برنامههای این نهاد عنوان کرد.
*/*/*/*/*/*/*
شهر، عجيب بوي غم ميدهد...
سيده ساجده شوبيري
گر خوانمش قیامت دنیا بعید نیست/ این رستخیز عام که نامش محرم است
شهر عجيب بوي غم ميدهد، بيرق سياه عزا برسر شهر كشيده و نواي يا حسين در همه جا به گوش ميرسد، غوغاي محرم است و عزاي 72 شهيد عاشورا...
لباس سياه حسين(ع) كوچك و بزرگ نميشناسد همه را غرق ماتم ميكند، چند شبي است كه چراغ مساجد، حسينهها و تكايا روشن شده است و نواي يا حسين، يا سقا در آنها زمزمه ميشود، هركسي در گوشهاي سر در گريبان فرو برده و آرام اشك ميريزند بر حسين سرور آزادگان جهان، حسيني كه تن به ذلت نداد، تا آخرين نفس آزادانه در مقابل ظلم زمان ايستاد...
حاج عبدالكريم ابوترابي يكي از طلاب قديمي ملاير عزاداريها و شاديهاي مسلمانان را برخواسته از قلب مومنان دانست و گفت: در گذشته آمادهسازي تكايا و نصب پارچههاي مشكي از وظایف جوانان بود كه داخل و بيرون تكيهها را بيارايند گاهي تمام يك كوچه را سياه پوش ميكردند و بزرگان هيأت از جوانان پذيرايي ميكردند.
ابوترابي با اشاره به اينكه از 10 روز مانده به محرم مردم براي ورود به محرم آماده ميشوند، افزود: جوانان شهر تكايا و حسينيهها را نظافت ميكردند.
به گفته وي، در گذشته هيأت حتماً از تكايا حركت ميكردند نه از مساجد. مسجدها بودند ولي هيأت نداشتند، بعدها با افزايش جمعيت به مساجد رفتند البته اين تكايا هنوز پابرجا است و با آغاز ماه محرم شكل ميگيرد، اما حركت و بازگشت هيأتها از آنجا نيست.
ابوترابي چهار هيأت ملاير را از گذشته تا به امروز معرفي كرد و گفت: نخستين هيأت ملاير سرچشمه بود كه در «تكيه اميرحمزه» گردهم ميآمدند، دومين هيأت «عاشورا يا زورآباد» بود، سومي هيأت قمر بنيهاشم كه آنها نيز از تكيه «ابوالفضل» حركت ميكردند و چهارمين هيأت بزرگ ملاير فاطميه بود كه در تكيه»دوطفلان» به عزاداري ميپرداختند.
وي معتقد است ابتدا هر فرد بايد خود را براي ورود به محرم آماده كند و نخستين كار كارهاي شخصي است، كساني كه ميخواستند در عزاداريها شركت كنند اول به سراغ پيراهن مشكي خود ميرفتند و زنجيرهايشان را مهيا ميكردند.
به گفته ابوترابي، در قديم رسم بود سربندهايی تهيه ميگرديد كه در كرمانشاه بافته ميشد و «كت» نام داشت، از اين كتها براي ايام عزاداري تهيه ميشد و در هيأت كمتر كسي پيدا ميشد كه به سر نبندد.
وي به چراغداري در هيأتها اشاره كرد و گفت: از ديگر كارهاي كه توسط بزرگان هياتها صورت ميگرفت و توجه ويژهاي به آن ميشد چراغداري بود كه در آن زمان از فانوس استفاده ميكردند كه اين چراغها را روي چوبهاي دسته كوتاهي قرار ميدادند، اين چراغها قبل از ماه محرم مهيا ميشد و اگر چراغي مشكل داشت تعمير يا تعويض ميشد.
اين روحاني در ادامه افزود: شكستن قند، تهيه چاي، بررسي ظروف پذيرايي، اسپند، آمادهسازي تبل و سنجها، نيلبك زنان نيهاي خود را تميز ميكردند و... همه از مراسمي بود كه در تدارك آغاز ماه محرم انجام ميگرفت و همه اين مراسم مداح هيأت نيز حضور داشت و در تمام مدت با زمزمه نواي «باز اين چه شورش است كه در خلق عالم است باز اين چه نوحه و چه عزا و چه ماتم است» حال و هواي محرم را در دل عزاداراني كه مهياي عزاداري ميشد زنده ميكرد.
ابوترابي با اشاره به اينكه سنتها در محرم كمرنگ شده است، گفت: از سنتهايی كه در روز تاسوعا و عاشورا توسط بعضي از هيأتها انجام ميگرفت و حال كمرنگ شده است، شبيهسازي عاشورا بود كه بر روي چرخهایی به بلندي 12 و عرض 3 متر به شبيه سازي عصر عاشورا ميپرداختند؛ مثلاً به اسارت گرفته شدن فرزندان امام حسين(ع)، شيري كه كاه برسر خود ميريزد.
وي افزود: بعضي از هيأتها نيز كاروان شتر درست ميكردند. از ديگر مراسم آن زمان شور ظهر عاشورا بود كه مداح هيأت از روزهاي قبل با هيأت تمرين ميكرد و نوايی كه ميگرفتند دم خاص داشت كه فقط در ظهر عاشورا برگزار ميشد، در شب شام غريبان نيز با فراهم كردن گل و شمع به عزاداري ميپرداختند و مراسم برگزار ميشد.
وي در پايان به عريان شدن هيأتها اشاره كرد و گفت: در گذشتهها با نواي «هر كه را عشق حسين بر سر بود عريان شود» همه عريان ميشدند پيراهنها را بر سر كمر ميبستند، شال عزا بر گردن ميآويختند و به عزاداري ميپرداختند.
*/*/*/*/*/*/*/*
بصیرت عاشورایی با شعار لبیک یا حسین(ع)
سازمان اوقاف و امور خیریه استان همدان در هر مراسم و برنامه مذهبی و ملی، برنامهریزی خاص خودش را دارد. حالا هم پس از طرح آرامش بهاری در امامزادگان استان و طرح ياس نبوی و...، نوبت به طرح بصیرت عاشورایی است که بدون استثنا در تمام بقاع شاخص استان، اجرا میشود و امسال از حساسیت بیشتری برخوردار است.
به گفته مسئول روابط عمومی اداره کل اوقاف و امور خیریه استان همدان، امسال با ظرفیتی 3 برابر گذشته، تجمع عظیم عاشوراییان با شعار لبیک یا حسین(ع) در امامزاده عبدا... همدان در روز دوم محرم به عنوان یک مراسم خاص انجام شد.
حمیدرضا نوروزی، حضور در 65 بقاع متبرکه استان بنابر همزمانی 13 آبان با روز عاشورا را از دیگر برنامههای اوقاف در ایام عزاداری سالار شهیدان عنوان میکند که با شعار «هیهات منالذله»، «مرگ بر امریکا» و «مرگ بر اسرائیل» برگزار خواهد شد.
همچنین 12 محرم نیز که همزمان با 15 آبان است، ویژه برنامهای با عنوان رهروان زینبی ويژه بانوان استان در 65 بقعه متبرکه استان خواهيم داشت که اين برنامه، همدان در امامزاده عبدا...(ع)، ملایر در امامزاده عبدا...(ع) و تکیه حضرت ابوالفضل(ع) و نهاوند نیز در شاهزاده محمد(ع) و در سایر شهرستانها نیز در بقاع متبرکه آنها انجام خواهد شد.
نوروزی در بحث موقوفههای مردم در حوزه محرم هم 50 درصد نيتهاي واقفان را در استان برای عزاداری، تعزیهداری و تعزیهخوانی عنوان میکند.
اما امسال یک بحث ویژه هم در حوزه اوقاف در ایام محرم اجرا خواهد شد که بحث انتشار فروش اوراق وقفی بیمارستان تخصصی جنوب در يكي از غرفههاي خیمه محرم است؛ هر استانی كه بتواند فروش بیشتری داشته باشد میتواند براساس نیازسنجی صورت گرفته، اوراق بعدی را در ساخت یک مرکز به خود اختصاص دهد.
* طرحهای محرم در بقعههای استان
در خیمههای حسینی که برپا میشود، شیرخوارگان طرح حسینی در 15 بقعه، طرح جوانان حسینی در 15 بقعه و رهروان زینبی در 15 بقعه است که 20 بقعه در نهایت میزبان این غرفههاست و برای آن نیز بیش از 70 مُبلغ از قم و بومی هم اعزام شده است.
*/**/*/*/*/*/*/
بهاريها در غم حسين(ع)
سميه بهارلويي
داغ شهادت امام حسین(ع) و یاران باوفایش سالیان سال است که در قلبهاي مسلمانان جهان اسلام تازه مانده و با گذر زمان نیز کهنه نشده است تا جايي که واقعه عاشورا نسل به نسل، سینه به سینه روایت شده و برای آن عزادرای شده است و این عزادرای به عنوان فرهنگ معنوی جامعه شیعه در اذهان رسوخ کرده و جنبه ملیت پیدا کرده است.
اگرچه مراسم عزاداری حسین(ع) را شیعیان ایران برپا میکنند ولی این مراسم در مناطق مختلف و در شهرستانها و بخشهای دور و نزدیک کشور، صبغه و گونه و کیفیت خاص خود را دارد. در شهرستان بهار نیز این مراسم با بعضی خصوصیات ویژه برپا میشود و مردم به تبعیت از پدران خود همه ساله هنگام فرارسیدن ماه محرم خود را برای برگزاری مراسم سوگواری سالار شهیدان آماده میکنند.
به سراغ یکی از قدیمیهای شهر بهار رفتم. از گفتن نامش نميدانم چرا امتناع كرد و تنها گفت: نوكر حسينم.
او ميگويد: «بهاریها ماه محرم و صفر را از قدیم الایام طور دیگری دوست داشتند؛ به نحوی که از ماهها پيش در تدارک مراسم عزاداری سالار شهیدان تلاش میکنند.»
از نخستين شب ماه محرم، مردم بهار برای امام حسین(ع) و یاران شهیدش نذری میدهند و این نذریها را در هیأتهای سینهزنی بین عزاداران توزیع میکنند.
این دوستدار اهل بیت(عليهمالسلام) ادامه ميدهد: هیأتهای مذهبی بهار از دهه اول در داخل مساجد و یا تکیه به عزاداری میپردازند و تا پاسی از شب سینهزنی و نوحهخوانی میکنند و در سوگ امام غریب خود میگریند و این سوگواری در داخل مساجد و تکیهها تا شب تاسوعا ادامه دارد تا اینکه در شب تاسوعا به خیابانها آمده و دستههای زنجیرزنی و سینهزنی خود را با سر دادن اشعار موزونی از قبیل "ماتم شاه شهدا در بوگون- آغلیه قان چرخ دوا در بوگون... " و... برگزار میکنند.
به گفته وي، در روز تاسوعا هرکدام از هیأتهای مذهبی و مساجد محلههای مختلف شهر دستهای جدا تشکیل داده و به ردیف پشت سر دستههای دیگر محلات در چند خیابان اصلی شهر که از قدیم برگزاری مراسم عاشورا و تاسوعا در این خیابانها برگزار میشود، به عزاداری میپردازنند و زنان و کودکان نیز در پیادهروها فرش پهن کرده و همراه با این گروههای عزاداری به سوگواری میپردازنند.
یکی دیگر از بهاریها هم از مراسم تعزیهگردانی مردم این شهر در روز عاشورا ميگويد و اينكه یکی از مراسمهاي اصلی مردم بهار در روز عاشورای حسینی، حرکت دادن کاروان عاشورا در بین دستههای عزاداری است.
محمدي اظهار ميكند: در این کاروانها عدهای به شکل یزیدیان و عدهای نیز به لباس کاروان کربلا درآمده و تعزیهخوانی میکنند، پسر بچهها به دنبال اسبهای یزیدیان میروند و لعنت میدهند و یزیدیان نیز با اسب بر آنها میتازند تا خشونت یزیدیان را به مردم نشان دهند.
به گفته وي، زنان کودکان خود را بر روی اسب امام حسین(ع) مینشانند و نذر میکنند، عدهای نیز به گهواره علیاصغر(ع) نذری میریزنند و از داخل گهواره نوارهایی از پارچه سبز به عنوان تبرک برمیدارند. بسیاری از این افراد کودکان خود را با نذر كردن به اين گهوارهها میگیرند تا جايي که هر کسی از خداوند فرزندی بخواهد به گهواره حضرت علیاصغر(ع) نذر میکند.
این عزادار حسینی بیان کرد: «عدهای از زنان و دختران بهاری با چادر مشکی و روی پوشیده به عنوان اسیران کربلا در پشت دستههای عزاداری پابرهنه حرکت میکنند. این زنان این عمل را به علت نذری که در سال گذشته کردند، انجام میدهند.»
یکی از زنان بهاری که به گفته خود سالیان سال است برای امام حسین(ع) نذری میدهد، گفت: «من و همسرم همه ساله روز عاشورا حلیم میپزیم تا برای عزادارن این روز در وقت ظهر غذایی آماده باشد تا جای که دیگر مردم محله و حتی دیگر محلات شهر میدانند که ظهر عاشورا برای صرف ناهار به منزل ما بیایند.»
به گفته ذبيحي، سالیان سال است که نذر حلیمپزی در بین مردم بهار در روز عاشورا و تاسوعا و حتی ایام ماه صفر وجود دارد، مردم این شهر در مراسم حلیمپزان آشنایان و دوستان و همسایگان خود شرکت میکنند و با هم زدن حلیم از سالار شهیدان حاجات خود را طلب میکنند.
زکریا هم 30 ساله است و ميگويد: «یکی از رسوم قدیمی مردم این شهر این است که فردی به شکل بدن بیسر امام شهیدان درآمده و بر شانههای عزادارن حمل میشود و من اين نقش را ايفا ميكنم و معتقدم هركس اين نقش را داشته باشد با توجه به نيتش، نذرش قبول است.»
این دوستدار اهل بیت(عليهمالاسلام) به یکی دیگر از آداب و رسوم مردم بهار در روز سوم اشاره کرد و گفت: در روز سوم شهادت سالار شهیدان و یارانش فردی در لباس شیر که بالای سر بدنی پارهپاره نشسته است، درآمده و بر دوش عزادارن حسینی حمل میشود.
این مراسم برگرفته است از داستان شیری است که تا به خاک سپردن بدن امام(ع) برای جلوگیری از حملات حیوانات بیابان از بدنهای برخاک افتاده محافظت میکرده است.
*/*/*/*/*/*/*
182 هیأت مذهبی در رزن آیینهای عزاداری محرم را برگزار میكنند
شورحسيني در رزن
بهمن هوشمندي
قرنها گذشت و باز هم گردش زمان درماه محرم و ظهر عاشورا به نقطهاي رسيد كه بايد در عزاي سرور و سالار شهيدان دو عالم حضرت اباعبدا... الحسين(ع) و ياران باوفايش بايد گريست.
مردم ديار عالمان بزرگي چون ملاحسینقلی شوندی(رضي) و آیتا.. نوری همدانی(مدظله)، از روزها قبل، آماده سوگواری ایام شهادت سرور و سالار شهیدان شده و با نصب پرچمهاي سياه، سفيد، سرخ و سبز كه با كلام ياحسين(ع)، كل يوم عاشورا و كل ارض كربلا، السلام عليك يا اباعبدا...(ع)، يا ابوالفضلالعباس(ع) و... مزين شده است، شهر را در غم عزیز زهرا(س) سيهپوش كردهاند.
فرماندار رزن در اين ارتباط از فضاي مطلوب عزاداري در شهرستان خبر داد و گفت: عزاداري در اين شهرستان با شكوه و با شور و حال فراواني همراه است و سالانه 20 تا 30 هزار نفر جمعيت از تهران و كرج و... كه معمولاً بوميهاي استان در ساير استانها هستند براي حضور و هم بهرهگيري به اين شهرستان ميآيند.
فتحعلي حسيني همچنين اظهار كرد: عزاداريهاي منطقه رزن، عظمت و سابقه خاصي از لحاظ فرهنگي و تاريخي دارد و امسال هم به لحاظ اينكه سال فرهنگ نام گرفته، فضاي مناسبي شكل گرفته است و عزاداريهاي امسال شهرستان را با كمترين حاشيه و پرهيز از افراطيگري و خرافهگويي، برگزار میشود. شايد در كنار آن به صورت جزئي، افراطيگريهايي هم صورت گيرد كه برخورد قانوني اعمال ميشود و با توجه به شرايط منطقهاي چون فعال بودن داعش و ضرورت وحدت مسلمان به دنبال اين هستيم تا عزاداري بدون حاشيه و خرافهگرايي داشته باشيم.
به گفته حسيني، آيين طشتگذاري با توجه به فرارسيدن ماه محرم يكي از رسوم خاص شهرستان محسوب ميشود كه باشكوه خاصي به نمايش در ميآيد تا مظلوميت آن روزهاي امام حسين(ع) و يارانش نمايان شود.
به گفته وی، چند سالي هم پايگاههاي اهداي خون به عنوان سنت پسنديده، اجرا میشود. شهرستان رزن توسط سازمان انتقال خون و دانشگاه علوم پزشكي مكانهايي تعبيه شده است البته واحدهاي سيار هم امسال به لحاظ استقبال، افزايش خواهد داشت.
رئیس اداره تبلیغات اسلامی شهرستان رزن نيز در این باره گفت: در ایام محرم امسال 182 هیأت مذهبی در این شهرستان، آیینهای عزاداری سرور و سالار شهیدان را برگزار میكنند كه از این تعداد، 32 هیأت در شهرهای رزن و 150 هیأت نیز در روستاها و محدوده شهرستان فعالیت میكنند.
به گفته وی، در حال حاضر برنامه هماهنگی و ساماندهی امور هیأتهای مذهبی شهرستان و حركت دستههای عزدارای با دستگاههایی چون نیروی انتظامی انجام شده است. علاوه بر این، قبل از فرا رسیدن ماه محرم، مراسم طشتگذاری در روستای درجزین با شکوه خاصی برگزار میشود.
گفتنی است این آیین برای نخستينبار در سال 1382 توسط هیأت حضرت ابوالفضل(ع) روستای درجزین به همت عاشقان اباعبدا... برگزار شد که متولیان آیین طشتگذاری در شهرستان محسوب میشوند.
عینا... موحدی عضو هیأت امناي قمر بنیهاشم شهر رزن است كه در اين باره اظهار کرد: در دهه اول محرم مردم با حضور در مكانهاي مذهبي به روضهخواني، سينهزني و مداحي میپردازند، با اين حال هر چه به روز دهم ماه محرم (روز عاشورا) نزديك شويم، بر شكوه اين محافل افزوده شده و خيل عاشقان اين امام همام از هر گوشه و كنار براي عزاداري در مساجد و تكايا حاضر میشوند.
به گفته وي، اهدای نذري در اين ماه به اوج خود ميرسد و هركس كه تمکن مالي دارد سعي ميكند تا با برپا كردن مراسم نذري و يا پخش شربت به هيأتهاي عزادار در ثواب اين عمل خير شريك شود، در بعضی از روستاهای شهرستان نیز مردم هیأتهای محل خود را به خانه خود دعوت کرده و پیش پای هیأت قربانی ذبح کرده و از آنها پذیرایی میکنند و ارادت خود به خاندان عصمت و طهارت را نشان میدهند.
یوسفی هم از هیأت امناي حضرت ابوالفضل(ع) روستای درجزین است. او هم عنوان كرد: در روز تاسوعا دستههای عزاداری روستاهای شهر رزن و قروه درجزین در امامزاده اظهر(ع) روستای درجزین به میزبانی هیأتهای روستای درجزین جمع شده و به عزاداری میپردازند که در این روز عاشقان اباعبدا... از جای جای کشور در این محل حضور پیدا کرده و در ماتم شهادت مظلومانه سرور وسالار شهیدان سوگواری میكنند.
وی همچنين گفت: روز عاشورای شهرستان از حال و هوای خاصی و ویژهای برخوردار است و پذیرای هموطنان از استانهای همجوار و به خصوص مهاجرین شهرستان است. در این روز مراسمهایی از قبیل تعزیهخوانی، حرکت دستهها به سمت بقعههای متبرکه شهر، خیمهسوزان، برپایی نماز ظهرعاشورا، قرائت زیارت عاشورا انجام میشود که حضور گسترده مردم نشان از اعتقادات عمیق و ارادت خاص مردم این شهرستان به اهل بیت(عليهمالاسلام) دارد.
* دمق و توريستهاي خارجي
اما مردم بر اين نظر هستند كه روز عاشورای شهر دمق مصداق یک عزاداری تمام عیار است که در آن همه هیأتها و گروههای تعزیهخوان به حرکت درآمده و به سوگواری میپردازند و در پایان با آتش کشیدن خیمه به استقبال نماز ظهر عاشورا میروند. در چند سال اخیر شاهد حضور توریست از سایر کشورهای دنیا در این روز هستیم.
* طشتگذاری
اما آیین طشتگذاری یکی از قدیمیترین سنتها و مناسک ایرانی است که جمع کثیری از مردم آذری زبان ایران، با این آیین به پیشواز عزاداریهای محرم میروند؛ آیینی که به وسعت فرات و آب و به یاد لبان تشنه امام حسین(ع) و یاران باوفایش است.
این سنت، با الهام از اقدام سالار شهیدان و یادآور رفتار جوانمردانه امام حسین(ع) است؛ بر اساس روایتها عزاداران در روز ۲۷ذیحجه، آب مشکها را در طشتها ریخته و لشکر حر و اسبهاي سپاه او را سیراب میکنند.
حیدری از متولیان طشتگذاری در شهرستان است. او گفت: واقعه کربلا و بسته شدن فرات به روی امام حسین(ع) و یارانشان و ایثارگریهای سقای کربلا برای رساندن آب به تشنگان و حماسهآفرینی یارانی که با لبانی تشنه، شهد شهادت را نوشیدند، به یقین قداست و جایگاه والای آب را در فرهنگ شیعیان و به خصوص ایرانیان که از دیرباز نیز از جایگاه خاص و معنوی برخوردار بوده، عمق و وسعت بسیاری بخشیده است تا جایی که انعکاس این امر را در فرهنگ مردم و به خصوص در شکلگیری آداب و رسوم و آیینها شاهد هستیم.
آیین طشت گذاری در شهرهای آذری زبان، از ریشهدارترین آیینهای ماه محرم است که در روزهای پایان ماه ذیالحجه برگزار میشود و در حقیقت، برگزاری این آیین، آماده شدن حسینیان برای برگزاری مراسم سوگواری سید و سالار شهیدان را نوید میدهد.
رسم «طشتگذاری» یا «طشت گردانی» از جمله مراسمی است که به صورت ویژه در شهرستان رزن انجام میشود. در این آیین «طشت» نماد مشک سقای کربلا و «آب» نماد رود و فراتی است که به روی حسین(ع) و یارانش بسته شد. طشتهایی که در این مراسم مورد استفاده قرار میگیرند، گرد، از جنس برنز و یا مس است؛ پس از عزاداری، ریش سفیدان و عاشقان حسین(ع) طشتها را بر دوش حمل کرده و وارد مساجد میشوند.
حاضران در مسجد به احترام به پا خواسته و در جلو آنها با شعار الدخیل یا ابوالفضل سینه میزنند. پس از آن، ریشسفیدان با دور زدن مسجد، طشتها را در جای مخصوص خود قرار میدهند، آنگاه طشتها را از آبی که در کوزهها بر دوششان حمل کردهاند، پر ميکنند.
* چرا مراسم طشتگذاری برگزار ميشود؟
در ارتباط با علت و دلیل برگزاری مراسم طشتگذاری نظرات و احتمالات مختلفی وجود دارد؛ عدهای اعتقاد بر این دارند که با انجام این مراسم، اهمیت آب و جایگاه آن در حادثه کربلا مورد توجه قرار میگیرد. برخی از مورخان با توجه به مسیر حرکت کاروان حضرت حسینبنعلی(ع) از مکه به سمت کربلا میگویند كه براساس روایتهای تاریخی، در مسیر راه کاروان کربلا قبل از رسیدن به دشت نینوا، سربازان حر بن یزید ریاحی در منطقهای به نام زباله راه بر کاروان امام حسين (ع) بسته و حرکت آن را متوقف ساختهاند.
در این محل، سالار شهیدان علیرغم کمبود آب دستور میدهند تا طشتها توسط آبهای موجود در مشکها پر شود که هم یاران حسین و هم سربازان حر از آن استفاده کنند تا احشام موجود در هر دو کاروان نیز سیراب شوند.
*/*/*/*/*/*/*/
عزاداري محرم در همدان
مریم مقدم
مراسم عزاداری ماه محرم و صفر در تمامی نقاط استان همدان تقریباً به یک شکل برگزار میشود. مردم استان در ایام محرم، در روزهای تاسوعا، عاشورا، سومین روز شهادت حضرت امام حسین(ع) و روز اربعین با تشکیل دستههای عزاداری به تکرار مرثیههایی میپردازند که توسط مداحان خوانده میشود.
در هیأتهای عزاداری نیز به طور عام، از وسایلی چون عَلَم، کجاوه، پالکی، چهلچراغ، پرچم، خیمهگاه، بیرق و گهواره علیاصغر به عنوان نماد عزا و سوگواری استفاده میشود. مراسم شبیهخوانی و تعزیه نیز در روزهای عاشورا و سوم در هر محله و هیأت به نوعی اجرا میشود.
دو گروه از دستههای سینهزنی قدیمی همدان معروف به حیدریها و نعمتیها مربوط به دو محله قدیمی همدان، یعنی محله جولان و امامزاده یحیی هستند. هر یک از این دو گروه دارای مراسم ویژه ای بودند. آنها در روز عاشورا در محله جولان به اجرای مراسم عزاداری میپردازند و در سوم شهادت امام حسین(ع) از محله امامزاده یحیی بیرون میآیند.
يكي از كهنترين رسوم عزاداري در ايران كه هنوز هم در تاسوعا و عاشوراي حسيني پابرجاست، آيين سقايي همدانيهاست؛ آييني كه در مراسم پاياني نهمين اجلاس بينالمللي تجليل از پيرغلامان حسيني هم به ثبت ملي رسيد تا به شناسنامه عزاداران همداني تبديل شود.
مرداني سياهپوش و جام به دست كه پاي برهنه و با چشمي گريان با ذكري حزين به عزاداري در خيابان ميپردازند، مشخصه اين آيين خاص است.
اولين هيأت سقاهاي همداني به همت مرحوم سيد احمد روحبخش در سال 1277 در همدان تاسيس شد. مرحوم سيد احمد روحبخش با كمك مرحوم كربلايي ابوالقاسم سقا، هيأت سقايي عباسيه جولان را كه اولين هيأت سقايي در همدان است پايهگذاري كردند.
سقايان خود را در شيوه سقايي پيرو و مريد عباس بنعلي(ع)، علمدار حسين بنعلي(ع) و سقاي دشت كربلا ميدانند كه در روز عاشورا آوردن آب براي حرم امام حسين(ع) و يارانش بر عهده او گذاشته شده بود.
سقايان علم و كتل هم نميكشند و تنها چند پرچم بزرگ در جلوي دسته عزاداري به دست ميگيرند، چون پيشكسوتان سقا، علمكشي را تقبيح ميكنند و براي آن كراهت قائلند.
سقايان مكان هيأت خود را به احترام اربابشان عباسيه ناميده و آن را خانه عباس ميشمارند. اين هيأت هنگام راه افتادن دسته عزاداريشان در طلايه گروه پرچمي را به حركت در ميآورند كه بر آن نام ابوالفضلالعباس(ع) نقش بسته است. بر روي پرچمِ قديمي جلودار هيأت سقاهاي همدان نيز اشعاري با مضمون فداكاري عباس بنعلي(ع) براي رساندن آب به تشنگان حرم اهل بيت با وجود تشنگي خود، نوشته شده است.
شب و روز تاسوعا كه به ياد و نام عباس است روضه ابوالفضل ميخوانند و منحصراً به مرثيهخواني براي او ميپردازند و كرامات، دلاوريها و خصوصيات او را نقل ميكنند. سقايان در شب عاشورا نيز به حسينيه همدانيها (خانه حسين) ميروند و ذكر سقايي ميگيرند. در اين مراسم ويژه، سقايان در حالي كه ذكر سقايي ميگويند چند بار دور ميزنند و در پايان، مداح عباسيه به رسم آنكه سقاها مهمانند، تنها چند بيتي نوحه ميخواند و مراسم به پايان ميرسد.
سقايان اهل سينه و زنجير زدن نيستند و از آن كراهت ميجويند و به عوض به لحني حزين و عمدتا در دستگاه شور و آوازهاي دشتي و افشاري و دستگاه همايون مرثيههاي خود را همخواني ميكنند كه به اين نوع مرثيهسرايي، گرفتن ذكر سقايي ميگويند.
سقايان علم و كتل هم نميكشند و تنها چند پرچم بزرگ در جلوي دسته عزاداري به دست ميگيرند، چون پيشكسوتان سقا، علمكشي را تقبيح ميكنند و براي آن كراهت قائلند.
سقايان از معدود دستههاي عزا هستند كه هنوز لباس آييني به تن ميكنند و هرگز بدون لباس ويژه خود ذكر نميكنند و وارد دسته نميشوند. ميگويند لباس سقايي در اصل 75 نوع بوده كه با گذشت زمان تعدادي از آن حذف شده و امروز تنها شامل اقلام زير است: پيراهن بلندي كه تا زير زانو ميآيد و برخي به غلط آن را لباده عربي ميشمارند، سرپوشي كه براي مردان جوان لچك است و براي پيران، دستاري كوچك به قدر 4، 5 دور كه به سر بپيچد، شالي بلند كه به گردن ميآويزند، نَطع كه روپوشي است چرمي بر شانه راست مايل به چپ مياندازند و كشكولي كه پيران و بزرگان سقا در دست ميگيرند و آنان كه جوانترند جامي برنجي يا مسي به دست ميگيرند.
در روز عاشورا كاسهها و كشكولهاي سقايان پر از سيبهاي سرخي ميشود كه نذر كساني است كه به مراد خود رسيدهاند و نذرشان پذيرفته شده است. سادات نيز بر شاخكهاي اين سيبهاي سرخ تكه پارچههاي سبز ميبندند و به زعم خود آن را به نام اجدادشان متبرك ميكنند.
كشكول نمادي است از مشك كه آب را با آن بر داشته و نگاه ميداشتند. كشكول از صدفهاي دريايي ساخته ميشود كه از خليج فارس ميآورند. نطع را هم تمثيلي از مشك ميدانند. از آن جايي كه مَشك از دوش آويزان ميشود، برخي ديگر براي نطع جنبه كاربردي قائلند و آن را مانعي براي خيس نشدن لباس سقايي ميشمارند. تا چند دهه قبل سقايان لنگي كبود با خطوطي سفيد و كمربندي با قلاب شيرنشان به كمر ميبستند كه امروز از رخت سقايي حذف شده است.
جالب اينكه پوشيدن اين لباسها نيز براي خود آيين واجبي دارد به طوري كه پيش از پوشيدن رخت، شور و هنگامهاي بر پا ميشود. ابتدا وضو گرفته، بسما... ميگويند و صلوات ميفرستند و سپس پيراهن ميپوشند، لچك ميبندند و شال را چند دور بر گردن ميپيچند. آنگاه بندي را كه نطع بر دوش با آن برجا ميماند، بوسيده، نيت ميكنند و مراد ميخواهند و روي دوش مياندازند. رخت سقايي بدون نطع اعتباري ندارد و بدون وضو هرگز به آن دست نميزنند و بر دوش نميآويزند.
در روز عاشورا كاسهها و كشكولهاي سقايان پر از سيبهاي سرخي ميشود كه نذر كساني است كه به مراد خود رسيدهاند و نذرشان پذيرفته شده است. سادات نيز بر شاخكهاي اين سيبهاي سرخ تكه پارچههاي سبز ميبندند و به زعم خود آن را به نام اجدادشان متبرك ميكنند.
از ظهر عاشورا و در روز سوم، هفتم و اربعين ديگر نه نطع ميپوشند و نه كشكول و جام به دست ميگيرند، زيرا كه عباس بنعلي(ع) شهيد شده و نطع و كشكول و جام كه نشان و نماد اصلي سقايي است به احترام و عزاي سقاي كربلا برچيده شده و كنار ميرود. سقاها تا زماني كه در دسته هستند هيچ چيز نبايد بخورند و بياشامند. هنگام عزاداري دسته عزاي سقايي دو پاره ميشوند و هر پاره دو صف كه به موازات يكديگر گام بر ميدارند. دسته اول كه جلوي دو صف آن بيشتر سادات ميايستند و دسته دوم كه با فاصلهاي كوتاه از دسته اول ميايستد و در جلوي آن يكي از سادات است.
از ديگر رسوم سقاها در شب قبل تاسوعا اين است كه به نيت عباس نان و ماست خيرات ميدهند و صبح عاشورا به نيت علياصغر شير گرم پخش ميكنند.
