پژوهش از مهمترین اركان و بهعنوان شاخصه توسعه و تعالی كشور شناخته میشود. دانستههای جهان پیرامون با مطالعه منابع اطلاعاتی موجود و بنا بر پژوهشهای انجامشده بهدست میآید و جامعه روبه توسعه نیازمند نهادهایی است که فرهنگ پژوهش را در مسیرهای عقلانی به جریان بیندازند. توسعه پایدار با ساختارهای علمی و پژوهشی جامعه، رابطهای تنگاتنگ دارد که از خلال آن میتوان از یافتهها و نظریات ارزشمند در جهت اهداف ملی بهرهبرداری کرد.
فرهنگ تحقیقات بههمراه خود نوعی آیندهنگری را همراه دارد و شناخت ظرفیتهای علمی و پژوهشی میتواند در اشاعه و تقویت فرهنگ پژوهش مؤثر باشد. لذا مدیریت پژوهش یکی از مهمترین مدیریتها در سازمانها و مؤسسات پژوهشی است.
نگاهی گذرا به عملکرد سازمانهای بزرگ نشان میدهد که سازمانها برای نیل به موفقیت، وابستگی شدید به نقش پژوهش و فناوری دارند. تقاضاهای تغییریافته مشتریان، افزایش روند توسعه فناوریها و مهمتر از همه رقابت شدید بینالمللی موجب افزایش اهمیت این مقوله در سازمانها و جامعه شده است.
صنعت نیز برای بهبود مدیریت پژوهش خود نیازمند جذب نتایج تحقیقات است. تحقیقات سازمانیافته موتور پیشرفت همه جوامع امروزی است، آنان که از منظر اقتصادی به تحقیقات مینگرند و اصحاب عدد و رقمند، بدین حقیقت توجه دارند که به ازای هر ریال سرمایهگذاری تحقیقاتی میتوان بهطور متوسط 30 ریال برداشت کرد، که این بازدهی از کمتر سرمایهگذاری دیگری انتظار میرود.
همین است که سهم هزینههای تحقیقاتی از درآمد ناخالص ملی، در همه کشورها روبه رشد دارد و حتی بنگاههای خصوصی هوشمند نیز پیوسته در صدد هستند که بر سرمایهگذاری تحقیقاتی خود بیفزایند و گوی سبقت را در این میدان از همگنان بربایند.
در واقع پیادهسازی موفقیتآمیز این استراتژی مستلزم این است که عوامل مختلف همچون نیازسنجی پژوهشی، برنامهریزی پژوهشی، تأمین منابع پژوهشی، نظارت پژوهشی، استفاده از نتایج پژوهشی، حمایت پژوهشی، فرهنگ سازمانپژوهی و سازماندهی پژوهشی دارای ویژگیهای خاصی بوده و از انسجام و هماهنگی لازم برخوردار باشند.
وجود شکاف و ناهماهنگی در بین این عوامل مانع پیادهسازی موفقیتآمیز استراتژی مدیریت پژوهش خواهد شد. با این مقدمه و با درنظرگرفتن مسئولیت اجتماعی افراد، بنگاهها و شرکتها در حوزههای مختلف پژوهشی با نگاه توسعه همهجانبه و تأثیر مستقیم نتایج تحقیقات بر توسعه اقتصادی، میتوان به نقش مؤثر آزمایشگاههای تحقیقاتی و کنترل کیفی در کشور اشاره نمود. بدون تردید علم نقش غیرقابل انکاری در تولید ثروت دارد و هیچ فناوری بدون طی مراحل آزمایشگاهی توسعه نمییابد و این امر تقریباً محال است.
بنابراین آزمایشگاههای کشور یک ثروت ملی است و جود نخبگان و سرمایههای انسانی سرشار در بخش آزمایشگاهی کشور مزید بر این مدعاست. دنیا نتایج تحقیقاتی را که پشتوانه آزمایشگاهی نداشته باشد، به رسمیت نمیشناسد و یکی از پیوستهای علمی و فناوری داشتن پشتوانه آزمایشگاهی است. آزمایشگاه تحقیقاتی و کنترل کیفی شیمی تجزیه راک نیز در استان همدان با همین هدف تأسیس و با یک دهه سابقه ارائه خدمات آموزشی، پژوهشی، کنترل کیفی و مشاورهای و با تکیه بر نیروهای متخصص، متعهد، توانمند و مجرب بهعنوان آزمایشگاه همکار استاندارد، همکار سازمان غذا و دارو، معتمد محیطزیست و مرجع سازمان جهاد کشاورزی با تمام توان در خدمت صنعت استان و کشور میباشد.
بهعلاوه این آزمایشگاه با کسب مجوز از سازمان صنعت، معدن و تجارت آماده ارائه خدمات فنی مهندسی و مشاورهای در حوزههای متنوع صنایع غذایی، شیمیایی، پلیمری، نفت و گاز و پتروشیمی، بهبود کیفیت و همچنین صنایع زیستمحیطی است و تمام توان خود را در جهت بهبود کیفیت، اصلاح فرمولاسیون، نوآوری در تولیدات داخلی، تولید علم، خلاقیت و نوآوری، خودکفایی در تولید مواد اولیه و محصول، رونق تولید و افزایش بازدهی، پرورش نیروی متخصص و بومی، اقتصاد مقاومتی و کاهش هزینهها، بهبود کیفیت و رقابت در بازارهای خارجی و بهروری هرچه بیشتر از تکنولوژی روز دنیا به کار بسته است زیرا در نهایت بهبود کیفیت و اصلاح فرایند تولید منجر به فراهم نمودن امکان رقابت کالاهای تولید داخل با کالاهای مشابه خارجی و تلاش جهت گسترش حضور در بازارهای جهانی را در پی خواهد داشت. همچنین این آزمایشگاه بهعنوان پل ارتباطی صنعت و دانشگاه آماده است تا نتایج طرحهای تحقیقاتی مسألهمحور را پس از انجام مراحل آزمایشگاهی در اختیار صنعت استان قرار دهد و با ایجاد اعتماد دوسویه بین دانشگاه و صنعت گام مؤثری در توسعه تکنولوژی صنعتی برداشته و شکاف قابل توجه بین ظرفیتهای علمی کشور با نیازهای بخش صنعت را در حد توان و ظرفیت خود پر کند.
امروزه، دانش نیز مانند سایر کالاها باید با روشهای مناسب به بازار عرضه شود تا توجه متقاضیان را جلب کند. برخی صنایع نیز توان نیازسنجی آموزشی و پژوهشی ندارند؛ بنابراین گاهی نبود ارتباط بهدلیل بینیازی نیست، بلکه بهدلیل تشخیص ندادن نیاز است.
یکی از کارکردهای مهم ما در واحد تحقیق و توسعه این آزمایشگاه، تحلیل آسیبها در صنعت و مشکلات موجود و مستندسازی آنها و سپس، سفارش کار به دانشگاههاست تا بتوانیم از ظرفیت عظیم دانشگاه در جهت توسعه و بهبود صنعت مبتنی بر تکنولوژیهای روز دنیا قدم مؤثری برداریم.
*خاطره خانلرزاده، دکتری شیمی فیزیک، مدیر عامل آزمایشگاه شیمی تجزیه راک، رئیس کانون زنان بازرگان استان همدان، نائب رئیس کمیسیون آموزش و پژوهش اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی استان همدان