پیگیری ثبت جهانی هگمتانه با جدیت

بیست و دومین کاوش هگمتانه در راه است

بیست و دومین فصل کاوش سایت تاریخی هگمتانه منتظر دریافت مجوز از پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی کشور است.
 مدیر پایگاه محوطه تاریخی هگمتانه با اعلام این خبر در گفت وگو با همدان‌پیام گفت: پس از دریافت مجوز از پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی کشور ادامه کاوش‌های تاریخی‌ترین سایت باستانی وارد فاز اجرایی خواهد شد.
محمدرحیم رنجبران بیان کرد: در این فصل کاوش عملیات پاکسازی و لایه‌نگاری از دیواره‌های ترانشه مرکزی هگمتانه انجام خواهد شد. همچنین تهیه گزارش‌های علمی که کاربرد کارشناسی دارد در هر کاوش به انجام خواهد رسید.
وی در ادامه افزود: پرونده پیگیری ثبت جهانی هگمتانه با جدیت در حال پیگیری و تکمیل است. رنجبران تأکید کرد: سایت تاریخی هگمتانه با قدمتی سه هزار ساله است که به دوران مادها برمی‌گردد که شهری زیرزمینی را در دل خود جای داده است از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و این جایگاه بیانگر آن است که همواره باید در تخصیص اعتبارات برای کاوش و مطالعات گوی سبقت را از دیگر سایت‌ها برباید.
هگمتانه همدان با در برگیری شهری زیرزمینی در دل خود، قدمت سه هزار ساله خود را به رخ جهانیان می‌کشد.
در بخشی از کاوش‌های این سایت تاریخی می‌توان به مواردی اشاره کرد که بیانگر ردپای تاریخ و تمدن است.
 محمدرحیم صراف و کارگاه جنوبی
هیأت باستان‌شناسی ایران به سرپرستی محمد رحیم صراف در سال‌های 1374 و 63-1362 و با هدف شناسایی آثار و بقایا و لایه‌های معماری و همچنین چگونگی گسترش آثار معماری شهر کهن هگمتانه پژوهش‌های میدانی را در جنوب گودال شتر خواب و ترانشه‌های فوق مورد مطالعه و کاوش قرار دادند.
 فضاهای معماری مکشوف همانند آثار یافت شده در ترانشه مرکزی عبارتند از دو معبر به عرض 5/3متر و در جهت شمال غربی و جنوب شرقی که حد فاصل آنها را دو ردیف فضاهای معماری ساختمانی به ابعاد 5/17×5/17متر مربع تشکیل می‌دهند.
 کارگاه شمالي و برج و باروی شهر باستانی
در سال‌های 77 و 76-1375 هیأت باستان‌شناختی ایران با هدف روشن کردن وضعیت حصار، تأسیسات آبرسانی و دیگر آثار و بقایای معماری شهر باستانی ترانشه‌های فوق را در کارگاه شمالی مورد حفاری قرار داد، در روند حفاری آثار معماری ارزشمندی کشف شد، عمده آثار عبارت از برج و باروی شهر باستانی به قطر تقریبی 27-25 متر به شکل جرز و نما در جبهه بیرونی، تأسیسات آبرسانی شامل جوی آب به عرض و ارتفاع 50 سانتی‌متر، حوضچه تقسیم آب به ابعاد 5/1×5/1 متر، چاه آب و همچنین آثار معماری واحدهای مسکونی است.
 کارگاه مرکزی و ساختمان‌های مربع شکل
 هیأت باستان ‌شناختی ایران به سرپرستی محمد رحیم صراف در کاوش سال‌های 1363،1367،1373، 1362، با هدف دستیابی به آثار و بقایای شهر باستانی اقدام به کاوش در ترانشه‌های فوق در محوطه‌ای به طول و عرض 20×50 متر در مرکز تپه باستانی واقع در جبهه شمالی گود معروف فرانسوی‌ها کرد.
 دستاورد فعالیت‌های هیأت باستان‌شناختی شناسایی مجموعه ساختمان‌های مربع شکل در عمق 2 تا 5 متری از سطح تپه است که در ابعاد 5/17×5/17متر ساخته شده است.
 کارگاه میدان هفت تیر (اکباتان)
 هیأت باستان‌شناسی ایران در سا‌ل‌های 79و1378 در ردیابی و پیگردی آثار و بقایای معماری شهر باستانی و همچنین روند گسترش آن در سطح شهر کاوش‌های خود را در ترانشه‌های فوق در محدوده میدان هفت تیر تداوم بخشید.
گروه کاوش ضمن دستیابی به معابر شماره 6 و 7 موفق شد نخستین چهارراه شهر باستانی را که از تقاطع دو معبر 7 و 10 تشکیل می‌یافت از دل خاک خارج کند.
 گودال معروف به فرانسوي‌ها
در اوايل قرن نوزدهم جهانگردان اروپايی با اهداف شبه باستان‌شناسانه در جست وجوی شهر توصيفی پايتخت مادها يعنی شهر اکباتان(هگمتانه) با باروهای هفتگانه تو در تو و زر و سيم اندود، گام در شهر همدان امروزی نهادند.
 ژاک دمرگان فرانسوی از نخستين کسانی بود که مطالعات شبه باستان‌شناختی را درباره همدان محقق ساخت.
 پس از آن به سال 1913 ميلادی هیأتی به سرپرستی شارل فوسی به اتفاق همکارش ويرولو به مدت 6 ماه در نقاط مختلف همدان از جمله تپه هگمتانه به کاوش پرداختند. فوسی هيچگاه نتايج حفاري‌های همدان را منتشر نکرد.
 نيکول شواليه بعدها اسناد ومدارک اين حفاري‌ها را منتشر کرد. در تپه هگمتانه هنوز مي‌توان آثار گودهای بزرگ فوسی را مشاهده کرد. يکی گود فعلی در ضلع شمالی موزه که نزد عامه به گود فرانسوی‌ها معروف است و ديگری که به گود شتر خواب معروف شده است و در فاصله 100 متری جنوب موزه قرار دارد.
در نخستين گودال آثاری نظیر پايه ستون، سنگ‌های کف و پی يک بنا را پیدا کرد که کاملاً آشفته بود و در گود ديگر سرستون و يک پايه مجسمه را کشف کرد.
 معرفی حصار و برج و باروهای هگمتانه
يکی از مهمترين تأسيسات شهر باستانی هگمتانه برج و باروهای آن است.
در کاوش‌های میدانی گروه کاوش موفق شد از گوشه جنوب شرقی تپه هگمتانه به طرف شمال و سپس غرب تپه هگمتانه حدود 600 متر از حصار شهر باستانی را شناسايی و قسمت‌هايی از آن را از دل خاک خارج کند.
 نقشه حصار شهر باستانی به صورت کثير‌الاضلاع چند ضلعی است. بدنه خارجی حصار به صورت جرز و نما بوده و دقت و ظرافت خاصی در ساخت آن به کار رفته است. بازسازی‌ها و دخل وتصرفات انجام شده در دوره‌های مختلف نشان می‌دهد در دوره نخست و در قسمت تحتانی خشت‌هايی به ابعاد12× 35×35 سانتی‌متر و در دوره دوم و در قسمت فوقانی خشت‌های بزرگتر به ابعاد 12×50×50 مورد استفاده قرار گرفته است.
هگمتانه به معنی محل تجمع بوده و در منابع باستانی به صورت هگمتانه، اکباتان، امدانه و همدان ضبط شده که این سایت باستانی در سال 1310 به شماره 28 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.این محوطه باستانی با توجه به اشاره‌های تاریخی و برداشت‌های نخستین باستان‌شناسان و پژوهشگران به عنوان هگمتانه باستانی و دربرگیرنده آثار دوران تاریخی خصوصاً دوره ماد، هخامنشی و اشکانی معرفی شده است.