ویژگی گردشگری کارآفرینی، اشتغال سریع و درآمد زیاد است صنعتی که ظرفیت و پتانسیل آن به وفور در ایران یافت میشود اما هنوز از این فرصتها برای رشد اقتصادی کشور استفاده نشده است. این پتانسیلها شامل آثار باستانی، تاریخی وطبیعی است که در جای جای ایران وجود دارد و اکنون برای کسب درآمد از این سرمایهها مدیریت و برنامهریزی میماند.
اما این صنعت یک ویژگی دیگر هم دارد و آن این است که در گردشگری به سرمایهگذاری زیادی نیاز نیست و با سرمایه اندک نیز میتوان به درآمدها و سودهای زیادی رسید. گردشگری صنعتی است که با کمترین سرمایه بیشترین درآمد و اشتغال را نصیب کشور میکند، زیرا همه چیز از جمله آثار و اماکن باستانی و تاریخی و طبیعی برای این کار در اغلب نقاط کشور وجود دارد.
در صنعت گردشگری به ازای ورود هر گردشگر به کشور دستکم 5 شغل ایجاد میشود و میزان اشتغال بخش گردشگری نیز 2/11 برابر سریعتر از سایر بخشهاست. اشتغال، درآمد و تفریح از نیازهای اساسی بشر است و همه اینها در گردشگری وجود دارد و این صنعت ظرفیت پاسخگویی به همه اینها را در اختیار دارد در این زمینه
با مسعود ملکی، کارشناس ارشد برنامهریزی توریسم و استاد دانشگاه گفت وگویی انجام دادهایم که میخوانید:
زمینه رشد گردشگری در همدان چگونه ارزیابی میشود؟
رشد گردشگری در همدان آسانتر از بسیاری از کشورهاست، زیرا همه نوع آثار باستانی، تاریخی و طبیعی در استان وجود دارد و به دلیل چهار فصل بودن همدان استفاده از آنان در طول سال امکانپذیر است. به عبارتی گردشگری در همدان را میتوان صنعتی برای تمام فصول دانست و در این شرایط اگر زیرساختهای گردشگری شامل راه، اقامتگاهها، هتل و مراکز پذیرایی استانداردسازی شود آنگاه همه چیز برای رشد درآمد و اشتغال فراهم میشود اما این مهم همچنان در هالهای از ابهام سالها دست و پا میزند.
آیا صنایع دستی برای اشتغال ظرفیت مطلوبی دارد؟
صنایع دستی ظرفیتی نامحدود برای اشتغال دارد. گردشگری و صنایع دستی و هنرهای سنتی دو صنعت مکمل هم و در رشد یکدیگر تأثیرگذار هستند از اینرو باید این دو صنعت را با هم مورد توجه قرار داد. تنوع صنایعدستی نیز در همدان بسیار زیاد است و هر چه این تنوع بیشتر باشد میزان فرصتهای شغلی نیز زیاد خواهد بود. 158 صنایع دستی فعال در همدان وجود دارد؛ این صنایع در نقاط مختلف استان پراکنده است و هنرمندان زیادی در این رشتهها مشغول فعالیت هستند. و این خود میتواند زمینهای برای ایجاد شغل در کارگاههای صنایع دستی استان باشد. اکنون انگیزه سفر بسیاری از گردشگران خارجی به ایران تهیه این صنایع شده صنعتی که اگر مورد حمایت قرار بگیرد به رشد صنعت گردشگری هم منجر خواهد شد. ورود گردشگران به این مناطق سبب افزایش اشتغال و در آمد ساکنان منطقه میشود و برای رشد این صنعت باید در کنار تبلیغات به ایجاد امکانات و زیرساختها هم پرداخت.
بر چه اساسی در مطالعات میخوانیم بیش از 50 درصد معضل اشتغال با گردشگری رفع میشود؟
براساس پیشبینی سازمان تجارت جهانی تا سال 2020 میلادی تعداد جهانگردان به رقمی بالغ بر 6/1 میلیارد خواهد رسید و بیش از 50 درصد معضل اشتغال در کشورهای در حال توسعه از این طریق قابل رفع خواهد بود.
با آموزش و مشاوره کارآفرینان این صنعت می توان با توجه به قابلیتهای موجود به سوی توسعه پایدار اقتصادی گام برداشت. کارشناسان میگویند صنایع دستی از منابعی است که میتوان جهت ایجاد اشتغال روی آن سرمایهگذاری کرد و نتایج مطلوب به دست آورد، زیرا با احیای هر یک از رشتههای صنایع دستی و آموزش آن و ایجاد کارگاههای تولیدی در این رشتهها میتوان صنعتگران زیادی را مشغول به کار کرد.
هر چند آموزش به تنهایی پاسخگو نیست اما باید در کنار آموزش رشتههای مختلف صنایع دستی، همزمان هنرجویان به سوی شرکت در کلاسهای کارآفرینی و بازاریابی هدایت شوند تا بتوانند در ایجاد کسب و کارهای کوچک اقتصادی و کارگاههای تولیدی حرکت کنند.
منظور از نقش مستقیم و غیر مستقیم گردشگری در کارآفرینی چیست؟
گردشگری یک پدیده فراگیر است که به طور مستقیم و غیر مستقیم در کارآفرینی و اشتغال نقش دارد در حالی که در سایر حوزهها این خصوصیت کمتر دیده میشود. گردشگری از نظر کسب در آمد پس از صنعت خودروسازی و نفت قرار دارد اما این دو صنعت مثل صنعت گردشگری در ایجاد اشتغال غیر مستقیم نقش ندارد.
گردشگری از نظر اشتغال و ایجاد بسترهای اشتغال در جایگاه بالایی قرار دارد و شمار افرادی که در گردشگری میتوانند فعال شوند زیاد است. گردشگری زمینه ایجاد شغلهای جدید را فراهم میکند هر چند نباید نقش گردشگری را در ایجاد شغلهای فصلی نادیده گرفت. ماهیت صنعت گردشگری این است که به طور مستقیم در ایجاد اشتغال دخالت دارد. هر چند این صنعت ارتباط مستقیمی با حمل و نقل ندارد اما برای رشد گردشگری باید زیرساختهای این صنعت از جمله حمل و نقل آماده شود.
صنعت گردشگری علاوه بر حمل ونقل به راه، ریل و توسعه وسایل مسافرت دریایی و هوایی نیازمند است و همه اینها به نیروی انسانی نیاز دارند. صنعت گردشگری به طور غیرمستقیم در توسعه کارآفرینی، اشتغال و درآمد کمک میکند و این صنعت به رشد اقتصادی جوامع منجر میشود.
در یک نگاه چه راههایی برای گسترش کارآفرینی میتوان مطرح کرد؟
توسعه کسب و کارهای کوچک خانگی و جمعی، جذب سرمایهگذار داخلی و خارجی، تربیت راهنمایان تور و حمایت از ابداعات، اختراعات و نوآوریهای متحولکننده در صنعت گردشگری از جمله راههای گسترش کارآفرینی در صنعت گردشگری است. در این زمینه تأکید بر آموزش و پژوهش در توسعه کارآفرینی و تشکیل کلاسهای کارآفرینی جهت مدیران صنعت گردشگری یک ضرورت محسوب میشود.
همچنین حمایت مالی از کارآفرینان در این صنعت به صورت وامهای بلندمدت با بازپرداخت حداقل 20 ساله و بهره پایین و ایجاد مراکز فروش جهت تولیدات صنایع دستی از لوازم رشد کارآفرینی در صنعت گردشگری است.
با این حال آموزش همواره در صنایع دستی و گردشگری نقش کلیدی ایفا میکند؛ آموزش خردسالان جهت شناساندن صنعت گردشگری و آشنایی بیشتر آنها با جاذبههای گردشگری به وسیله برگزاری تورهای داخل استانی میتواند در این راستا مؤثر واقع شود. کارآفرینی موجب اشتغال میشود زمانی که کارآفرینان یک شغل جدید را آغاز میکنند حداقل به یک یا دو کارمند نیاز دارند و در برخی از مشاغل به صدها نفر نیاز است.
یکی از اهداف اصولی آموزشهای کارآفرینی، آموزش مهارتهای مختلف برای ایجاد شغل است. تجربه کشورهای مختلف نشان میدهد که آموزش کارآفرینی نقش مهمی در ایجاد کسب و کارهای کوچک و تولید ثروت دارد.