نزدیک به 33 سال از تشکیل نخستین دوره مجلس خبرگان رهبری در 23 تیر ماه 1362 می‌گذرد و تنها یک روز به پایان چهارمین دوره خبرگان و آغاز مجلس پنجم شیوخ باقی مانده است. این در حالی است که دوره 10 ساله چهارم برعکس سایر دوره‌ها که شیخ علی مشکینی رئیس همیشگی خبرگان بود، 4 رئیس متفاوت را به خود دیده است و امروز رئیس جدید مجلس جدید خبرگان مشخص خواهد شد.
به گزارش ایسنا، مجلس خبرگان رهبری در این 33 سال تقریباً روزهای کم‌حاشیه‌ای را پشت سر گذاشته است. از همان 23 تیر ماه62 که مرحوم مشکینی توانست با 45 رأی در مقابل 13 رأی احمد آذری قمی به ریاست خبرگان برسد و هاشمی رفسنجانی نایب‌رئیس اول شد تا زمان درگذشت شیخ علی مشکینی یعنی 8 مرداد ماه1386 نفرات اول و دوم هیأت‌رئیسه ثابت بودند.
مشکینی شیخ‌الرئیس بود و هاشمی رفسنجانی نایب‌رئیس اول. البته نایب‌رئیسی دوم در دوره اول با فوت ربانی املشی به ابراهیم امینی رسید و در دوره دوم و سوم هم امینی همچنان نایب‌رئیس دوم باقی ماند اما با کاندیدا نشدن امینی در دوره چهارم، محمد یزدی که برای نخستین بار وارد مجلس خبرگان می‌شد به نایب‌رئیسی این دوره رسید.
قصه خبرگان چهارم با سایر ادوار تفاوت داشت و یکی از خبرسازترین ادوار این مجلس بود. اگر تصمیم تاریخی خبرگان اول در انتخاب حضرت آیت‌‌ا... خامنه‌ای به جانشینی امام راحل را خبرسازترین تصمیم (14 خرداد ماه 68)، معرفی آیت‌‌ا... منتظری به عنوان قائم‌مقام امام (ره) (آبان ماه 64) و پذیرش استعفای او (فروردین ماه 68) را اتفاقات مهم دوره اول خبرگان بدانیم پس از آن انتخابات مختلف هیأت‌رئیسه در دوره چهارم از خبرسازترین فعالیت‌های خبرگان در طول این سال‌ها به حساب می‌آید.
چهارمین دوره مجلس خبرگان رهبری 4 رئیس مختلف را تجربه کرده است. دوره‌ای که انتخابات آن در 24 آذر ماه 1385 برگزار شد و برای آنکه با انتخابات مجلس همزمان شود 2سال به عمر آن افزوده شد و برخلاف سایر ادوار 10 سال طول کشید. نخستین اجلاسیه دوره چهارم اول اسفند ماه 85 با پیام رهبر معظم انقلاب آغاز و نوزدهمین و آخرین اجلاسیه این دوره 18 و 19 اسفند ماه 94 برگزار شد. دوره‌ای که سه‌شنبه این هفته (4 خرداد ماه 95) با آغاز به کار دوره پنجم عملاً پایان خواهد یافت.
خبرگان چهارم کار خود را با ریاست آیت‌‌ا... مشکینی و نایب‌رئیس اول و دومی هاشمی رفسنجانی و محمدی یزدی آغاز کرد و قربانعلی دری نجف‌آبادی و سید احمد خاتمی نیز منشی هیأت‌رئیسه شدند، اما تنها 5 ماه پس از تشکیل دوره چهارم شیخ‌الرئیس همیشگی خبرگان در 8 مرداد ماه 86 پس از 25 سال ریاست درگذشت؛ روحانی مورد اعتمادی که در دهه 60 مسئول گزینش و اعزام قضات از سوی امام (ره) شد و در مجلس خبرگان قانون اساسی و شورای بازنگری قانون اساسی نیز حضور داشت.
با درگذشت شیخ علی مشکینی، آیت‌‌ا... هاشمی رفسنجانی که در غیاب رئیس مرحوم نیز ریاست جلسات سالانه را بر عهده داشت در انتخابات ریاست اسفند ماه 87 شرکت کرد و توانست با کسب 51 رأی رقابت را از آیت‌‌ا... یزدی که 26 رأی آورده بود ببرد و دومین رئیس خبرگان شود.
انتخابات هیأت‌رئیسه خبرگان هر 2 سال یک‌بار برگزار می‌شود و نوبت بعدی در اجلاسیه 89 بود اما در این میان اتفاقات سال 88 باعث شد تا برخی سیاسیون در داخل و خارج مجلس خبرگان علیه ریاست هاشمی رفسنجانی بر این نهاد که طبق اصول 107، 108 و 111 قانون اساسی وظیفه انتخاب و نظارت بر رهبر را بر عهده دارد، موضع‌گیری‌هایی انجام دهند.
شیخ اعتدال که ایام پیش و پس از انقلاب اسلامی فراز و فرودهای زیادی را تجربه کرده بود این‌بار نیز برای مصلحت نظام در آخرین لحظه از کاندیدا شدن برای ریاست خبرگان انصراف داد تا آیت‌‌ا... محمدرضا مهدوی کنی که در انتخابات میان‌دوره‌ای به این مجلس راه یافته بود و برای نخستین‌بار عبای خبرگان را بر تن می‌کرد، خیلی زود شولای ریاست را هم بر دوش بیندازد و سومین رئیس خبرگان چهارم لقب بگیرد.
با ریاست پدرخوانده جناح راست، محمد یزدی و سید محمود هاشمی شاهرودی نیز نواب رئیس اول و دوم شدند و دری نجف‌آبادی و احمد خاتمی نیز همچنان منشی هیأت رئیس باقی ماندند تا هیأت‌رئیسه یکپارچه در اختیار جامعتین قرار گیرد.
اما قصه ریاست خبرگان چهارم تمامی نداشت چرا که این ریاست به مهدوی کنی هم سازگار نبود و او پس از کمتر از 4 سال ریاست ابتدا به کما رفت و چند ماه بعد در 29 مهر ماه 93 درگذشت تا باز هم بحث ریاست خبرگان بالا بگیرد. تا برگزاری اجلاسیه اسفند ماه 93 هاشمی شاهرودی ریاست موقت خبرگان را در دست گرفت، اما در انتخابات ریاست، هاشمی رفسنجانی، محمد یزدی و محمد مومن نیز کاندیدا شده بودند و به همین دلیل وی برای جلوگیری از تشتت آراء کنار کشید.
این‌بار در انتخابات هیأت رئیسه این محمد یزدی بود که در انتخاباتی که در طول ادوار خبرگان سابقه نداشت که به مرحله دوم کشیده شود، در مرحله دوم با 47 رأی توانست هاشمی رفسنجانی را که 26 رأی کسب کرده بود کنار زده و بر مسند ریاست خبرگان تکیه بزند تا خبرگان چهارم چهارمین رئیس عمامه سفید خود را نیز تجربه کند.
هاشمی شاهرودی و موحدی کرمانی نیز نواب رئیس اول و دوم شدند و دری نجف‌آبادی و احمد خاتمی کرسی منشی هیأت رئیسه را حفظ کردند.
از میان 86 نماینده خبرگان چهارم 10 نفر در طول این 10 سال از دنیا رفتند که شاید شاخص‌ترین آنها پس از مشکینی و مهدوی کنی، شیخ عباس واعظ طبسی بود که به خاطر کسالت حتی در انتخابات دوره پنجم نام‌نویسی نکرد و غروب 7 اسفند ماه پس از آنکه رأی خود را صبح همان روز به صندوق انداخته بود به کما رفت و 14 اسفند ماه دارفانی را وداع گفت.
علی‌محمد محمدی گیلانی (تهران)، ابوالقاسم خزعلی (خراسان رضوی)، حسام‌الدین مجتهدی (کردستان)، حسین معصومی زرندی (کرمانشاه)، مختار امینیان (گیلان)، سید حسن طاهری خرم‌آبادی (لرستان) و سید صابر جباری (مازندران) دیگر خبرگانی بودند که در طول دوره چهارم از دنیا رفتند.
تغییر 4 رئیس در طول این 10 سال و برخی بحث‌ها بر سر ریاست از اتفاقات اصلی این دوره خبرگان بود که حالا عمر آن پایان یافته است. ریاست خبرگان تنها 2 سال به شیخ محمد یزدی وفا کرد و رئیس اسبق قوه قضاییه در انتخابات دوره پنجم که هفتم اسفند ماه94 برگزار شد نتوانست در میان 16 منتخب نهایی تهران قرار گیرد.
به جز یزدی، محمدتقی مصباح یزدی و محمدباقر باقری کنی در تهران، علی فلاحیان در خوزستان، حسن ممدوحی در کرمانشاه، علی رازینی در همدان، حسن آقاشریعتی نیاسر در اصفهان، عبدالرحمان خدایی در کردستان، سید محمدتقی شاهرخی در لرستان و غلامعلی نعیم‌آبادی در هرمزگان از نمایندگان دوره چهارم هستند که آرای لازم را برای حضور در خبرگان پنجم به دست نیاورده‌اند.
32 چهره جدید در میان نمایندگان دوره پنجم خبرگان حضور دارند و این مجلس نسبت به دوره چهارم 38 درصد تغییر کرده است و دو کرسی نیز نسبت به ادوار گذشته به آن اضافه شده و با سهم جدید کرج، خبرگان پنجم 88 نفره خواهد بود.
صبح سه‌شنبه 4 خردادماه نخستین اجلاسیه رسمی پنجمین دوره مجلس خبرگان رهبری در محل مجلس قدیم برگزار خواهد شد و نخستین دستور کار جلسه نیز انتخاب هیأت رئیسه خواهد بود. تاکنون گمانه‌زنی‌های زیادی درباره ریاست خبرگان صورت گرفته که البته هیچ کدام به طور قاطع تأیید نشده‌اند.
اکبر هاشمی رفسنجانی با داشتن رأی بالای 2 میلیون و 300 هزار نفری در تهران و سابقه ریاست می‌تواند از گزینه‌های جدی باشد، اما تاکنون برای رئیس شدن مجدد ابراز تمایل نکرده است.
از آیت‌‌ا... ابراهیم امینی به عنوان گزینه‌ای که شباهت زیادی به مرحوم مشکینی دارد و مورد توافق دو جناح است نیز به عنوان یکی از کاندیداهای اصلی نام برده می‌شود ولی سن بالای امینی (92 سال) ممکن است او را از این کار منصرف کند. شاید سید محمود هاشمی شاهرودی از کسانی باشد که احتمال ریاستش بالاست و در کنار او می‌توان از محمد مومن که سال‌ها در هیأت رئیسه بوده و محمدعلی موحدی کرمانی که پس از فوت مرحوم مهدوی کنی جایگاه خاصی در جناح راست پیدا کرده و نامش در لیست جریان مقابل هم بوده است، نام برد.
محمد امامی کاشانی منتخب دوم تهران، حسن روحانی رئیس‌جمهور اعتدال‌گرا و صادق آملی لاریجانی رئیس جوان قوه قضاییه از دیگر خبرگانی هستند که بالفعل می‌توانند به ریاست برسند اما اینکه برای ریاست بالقوه کاندیدا خواهند شد یا خیر هنوز مشخص نیست.
به هر روی امروز با پایان دوره چهارم و آغاز رسمی دوره پنجم مجلس خبرگان رهبری هیأت رئیسه جدید این مجلس مشخص خواهد شد. مجلسی که شاید در طول سال تنها 2 اجلاسیه در شهریور ماه و اسفند ماه برگزار می‌کند اما ممکن است در بزنگاهی تاریخ بنا به وظایف قانونی خود تصمیمی از جنس تصمیم 14 خرداد ماه 68 بگیرد.
