بار و بنه چارپایان، آوای چوپانان، صدای ممتد گله های گوسفندان، آهنگ گام های سواران و... همه و همه از زندگی و زنده بودن و حرکت و تلاش بی پایان مردمانی در بهار حکایت دارد که غیورند و دلاور.
با رسیدن اردیبهشت به نیمه رحیل کوچ عشایر برای رفتن به ییلاق به گوش می‌رسد بر همین اساس هر ساله 15 اردیبهشت ماه مردمانی که اغلب کرد هستند و ترک زبان از چهار گلوگاه ملایر، نهاوند، اسد آباد و توسیرکان وارد همدان می‌شوند تا فصل ییلاق را در دامان مادستان سر کنند.
با اینکه تنها 10 درصد از مراتع همدان را به آنان اختصاص داده‌اند اما هر ساله گروه بزرگی از ایلات ترکاشوند، ترک یارم طاقلو و طوایف مستقل شاهسون، مگسه، بنفشه خزایی و زوله وارد همدان می‌شوند تا نه تنها در اقتصاد استان نقش داشته باشند بلکه در فرهنگ، تمدن و زیبایی‌های طبیعت همدان ردپایی از حضور خود را به جا بگذارد.
اما این یک روی سکه است روی دیگر آن رنج و سختی و است که در حق آنان شده و می شود عشایر قرن هاست که رنج کوچ را بر خود هموار می کنند و مسیرهای طولانی را در ییلاق و قشلاق طی می کنند تا زندگی و سرزندگی و تولید و تکاپوی طبیعت را زنده نگاه دارند و نه تنها باری بر دوش استان نبودند بلکه در سال گذشته با تولید 2500 تن شیر خام و 25 درصد سهم تولیدی گوشت استان به اقتصاد استان کمک کرده‌اند و در هنگامه بحران‌ها نیز به میدان آمده‌اند.
بر همین اساس کوچ و چرای دام، از مهم‌ترین ویژگی‌های زندگی عشایری در همدان است، اما متاسفانه امسال بارش‌های کم و خشکسالی که در انتظار استان است سبب شده تا مراتعی که پیش از این محل چرای دام‌های عشایر بوده امروز دیگر جوابگوی نیاز عشایر نباشد.
این شرایط در حالی است که متاسفانه بارش‌ها همیشه مشکلاتی را برای عشایر به دنبال دارد که هم در اثر بارش فروان و هم کاهشی شدن روند آن دامنگیرشان می‌شود به طوریکه در سال 98 بارش‌های زیاد و ایجاد سیل سبب شد تا در همدان ایل راه‌هایی که زمانی محل عبور عشایر از یلاق به قشلاق و بلعکس بوده تا حدود 200 کیلومتر تخریب شود.
از طرفی همیت ایل راه‌ها در گذر سال ها در استان تغییر کاربری داده و به باغات، جاده‌ها و خانه‌هایی تبدیل شده است که دیگر مجال حرکت و زندگی به عشایر را نمی‌دهند و حتی سبب شده تا انگشت اتهام به سمت عشایر گرفته شود که از حریم خود فرا رفته و؟؟؟؟
اما زندگی عشایری از کجا آغاز شد؟
به گفته كارشناسان، زندگی كوچ نشینی در ایران پیشینه ای دراز دارد، این نوع سبك زندگی در تاریخ طولانی خود فرهنگ و سنت های ویژه ای ایجاد كرده و اكنون به‌راحتی و بدون توجه به ریشه های پیدایش این فرهنگ نمی توان با اسكان همه چیز را پایان یافته تلقی كرد، حفظ و پاسداشت این میراث برنامه ریزی خاصی می طلبد.
این كارشناسان می گویند: عشایر با شیوه خاص زیست خود فرهنگ و سنن كهن این سرزمین را پاسداری كرده اند، آنها در كنار تولید اقتصادی از جمله در بخش دامداری خالق سبك هایی از هنر و صنایع دستی نیز بوده اند كه اقتصاد را در هنر پیوند زده كه حفاظت از این میراث را ضروری كرده است.
به گفته آنها ، شیوه زندگی عشیره ای بویژه كوچ عشایر در دنیای امروزی كه گردشگری به محور توسعه اقتصادی تبدیل شده می‌تواند به یكی از ابزارهای توسعه اقتصادی مناطق عشایرنشین تبدیل شود و برنامه ریزان از این قابلیت می بایست استفاده بهینه كنند.
بر اساس آمارها ، امروز جمعیت عشایر همدان حدود 12 هزار و 577 نفر در سال 99 است كه نحوه زندگی آنها با شتاب در حال تحول و دگرگونی است که کاهش مراتع و نبود مرتع برای عشایر در حال حاضر یکی از این تغییرات است که تبدیل به چالشی جدی شده است.
استان همدان مرتعی
برای چرای دام عشایر ندارد
در همین راستا مدیر امور عشایر استان همدان با بیان اینکه مرتعی برای چرای دام عشایر در این استان وجود ندارد ، اظهار داشت: ۹۰ درصد عشایر در ۷۲ سامانه عرفی استان همدان ساکن شده است و تا دو ماه در این مراتع حضور دارند.
حسین محمدی با بیان اینکه امسال به علت خشکسالی عشایر زودتر وارد مراتع شدند، درباره نیاز دام‌های عشایر به علوفه، افزود: دام عشایر استان به طور متوسط ۲۰ تا ۲۵ هزار تن علوفه نیاز دارند، اما امسال مراتع استان ظرفیت ندارند و اصلاً مرتعی وجود ندارد که دام عشایر در آن چرا کند بر همین اساس به ۵۰ هزار تن جو و ۳۰ هزار تن کنسانتره نیاز خواهند داشت که به ستاد بحران سازمان جهادکشاورزی اعلام شده است.
این مقام مسئول با تأکید بر اینکه عشایر استان دارای ۴۷۰ هزار رأس دام هستند، در پاسخ به اینکه فشار دام بیش از ظرفیت مراتع استان است، یادآور شد: فقط ۱۰ درصد از کل مراتع استان در اختیار عشایر استان قرار دارد.
محمدی درباره اینکه به گفته منابع طبیعی مراتع استان کفاف چهار ماه دام‌های استان را نخواهد داد نیز خاطرنشان کرد: عشایر استان همدان ۴۵ روز تا دو ماه در مراتع سکونت دارند و مابقی ایام در اراضی کشاورزان به صورت اجاره‌ای ساکن می‌شوند.
با اشاره به اخذ اعتبارات عمرانی برای رسیدگی به وضعیت چشمه‌های مناطق عشایری، اظهار کرد: در استان همدان ۷۲ سامانه عشایری وجود دارد که ۹۵ درصد این سامانه‌ها دارای چشمه بوده و در حال بررسی وضعیت چشمه‌های این مناطق هستیم البته در برخی نقاط لوله‌کشی برای تأمین آب مورد نیاز عشایر صورت گرفته است.
مدیر امور عشایر استان همدان در گفت‌و‌گویی که با باشگاه خبرنگاران داشته است با بیان اینکه برای آبرسانی سیار و تأمین علوفه و نهاده‌های دامی به عشایر در حال رایزنی با سازمان جهادکشاورزی و شرکت‌های تعاونی هستیم، اظهار کرد: با هماهنگی شرکت برق استان همدان مقرر شده ۶۰۰ پنل خورشیدی به عشایر استان تحویل داده شود تا برق عشایر تأمین شود چراکه عشایر استان برق نداشته و برخی خانواده‌های عشایر از موتور برق استفاده می‌کنند.
