به مناسبت روز نوآوری و فناوری در ایران بررسی شد

تمدن پارسی مهد نوآوری

امروز روز نوآوری و فناوری در ایران است. شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، ۷ آذر را به مناسبت شهادت محسن فخری‌زاده، به عنوان روز «نوآوری و فناوری ایران‌ساخت» نام‌گذاری کرد.

 نوآوری فناورانه یکی از مؤثرترین عوامل رشد و توسعه صنعتی کشورها محسوب شده و توجه سیاست‌گذاران علم و فناوری و نیز برنامه‌ریزان و تصمیم‌گیران اقتصادی را به خود جلب نموده‌است، بگونه‌ای که امروزه از این مقوله به عنوان دستاورد صنعت و تجارت در قرن 21 یاد می‌شود. نوآوری فناورانه حاصل تبحر علمی و فنی کشورها و تدابیر آن‌ها در به‌کارگیری توانمندی‌های ذهنی خود و دیگران است.

در عصر حاضر فناوری عامل مهم و حیاتی در رشد و بقای ساختارها صنعتی جهان به شمار می‌رود و نوآوری فناورانه، عاملی تعیین کننده در تدوین سیاست‌ها و راهبردهای سازمان و ابزاری برای دستیابی به موفقیت در رقابت‌های جهانی است.

سازمان‌هایی که در صدد نوآوری نباشند، دیر یا زود به دلیل اشباع بازار و نیاز به محصولات جدید در صحنه رقابت‌های تجاری با مشکلات جدی روبرو می‌شوند، به عبارتی دوام و پیشرفت آن‌ها به میزان دستیابی آن‌ها به فناوری و محصول جدید وابسته است و محصول جدید نتیجه تبدیل یک ایده نو از طریق ثبت اختراع به محصول نو است.

نوآوری فناورانه نتایجی همچون دستیابی به عملکرد بهتر با سرعت بیش‌تر، ضریب اطمینان بالاتر، ظرفیت و کارایی بالاتر و صرفه‌جویی بیشتر را به‌دنبال دارد.

 نوآوری در تمدن پارسی

تمدن پارسی را به خاطر اختراعات بسیارش می‌توان یکی از علمی ترین تمدن‌های جهان باستان به حساب آورد. پارس، ایران فعلی، را می‌توان صاحب اختراعاتی مثل یخچال، باتری، و اسید سولفوریک دانست، که همگی آن‌ها در زمان خودشان بسیار پیشرفته بودند. این اختراعات ساده بودند و از منابع موجود در منطقه استفاده می‌کردند.

جالب است بدانیم پارسی‌ها با خلاقیت خود، تا سال ۴۰۰ قبل از میلاد، بر تکنیک تولید و استفاده از یخچال مسلط شده بودند. ساختارِ گنبدی شکل با فضای ذخیره‌سازی زیرزمینی برای این منظور در نظر گرفتند بسیاری از این سازه‌ها صدها سال قبل ساخته شده و هنوز پابرجا هستند.

نمونه دیگر از خلاقیت پارسی‌ها این‌که یک گلدان سرامیکی، یک لوله فلزی و میله‌ای از فلزی متفاوت، برای ساختن باتری بغداد یا باتری پارتی مورد استفاده قرار می‌گرفت.
سولفوریک اسید یکی از مشهورترین کشفیات پارسی است. ابوبکر محمدبن زکریای رازی، منجم، ریاضی‌دان، و جغرافی‌دان ایرانی، اولین کسی بود که اسید سولفوریک را کشف کرد. این فقط کشف مهمی در آن زمان نبود، بلکه اساس مهندسی شیمی در رشته شیمی مدرن را هم تشکیل داد.

بازی مدرن و محبوب تخته نرد، نخستین بار حدود ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد در ایران اختراع شد. این یکی از قدیمی‌ترین بازی‌های تخته‌ای برجامانده از گذشته است.

در میانه قرن ششم پیش از میلاد، امپراتوری سلسله هخامنشی به برتری رسیده و در سرتاسر بین‌النهرین و افغانستان گسترش یافت. زبان پارسی کهن، در اوایل تاریخ حیات این سلسله پدید آمد؛ هرچند ظاهر فیزیکی نمادهای پارسی کهن، خط میخی (به شکل میخ) است، اشکال واقعی این نمادها، ربطی به نمادهای نظام قدیمی‌تر از آن که از مقادیر آوایی مشابهی استفاده می‌کرد، ندارد.

متونی را که به این شکل نوشته شده‌اند در تخت جمشید، شوش، همدان، ارمنستان، رومانی، و جزیره‌ی خارک در امتداد کانال سوئز کشف کرده‌اند. این کتیبه‌ها به دوران داریوش اول و پسرش خشایارشاه برمی‌گردند. بعدها، شکل جدیدتری از این زبان، موسوم به پارسی ماقبل میانه مورد استفاده قرار گرفت.

همچنین شواهد موثقی وجود دارد که نخستین سیستم پستی منظم جهان در ایران باستان شروع شده است. سوارکاران و ارابه‌هایی که توسط اسب کشیده می‌شدند، نامه‌های عمدتاً حکومتی را از جایی به جای دیگر می‌برند.

مفهوم حقوق بشر مسأله داغ این روزهاست. هرچند شاید ایده حقوق بشر پیشرفت تازه‌ای به نظر برسد اما در ایران باستان ریشه دارد. سربازان کوروش کبیر، نخستین پادشاه ایران باستان، شهر بابل را در سال ۵۳۹ قبل از میلاد تسخیر کردند. کوروش برده‌ها را آزاد کرد و با برقراری برابری نژادی، به مردم حق انتخاب دینشان را داد. این بیانیه در یک استوانه‌ سفالی (گِل رس پخته) موسوم به استوانه کوروش ثبت گردید. این بیانیه به زبان اکدی و با خط میخی نوشته شده بود.

انیمیشن مدرن جهش بزرگی به جلو برداشته اما سابقه‌اش به عصر برنز در ایران برمی‌گردد. یک جام سفالی در شهر سوخته‌ در استان سیستان و بلوچستان کشف شده که می‌گویند ۵۲۰۰ سال قدمت دارد.

سابقه نظام مالیاتی را می‌توان تا ایران باستان ردیابی کرد. این نظام، جزء مهمی از اداره دولت هخامنشی بود و به عنوان خراج‌گیری هخامنشی شناخته می‌شد.

قنات یک کانال زیرزمینی با شیب ملایم است که آب را از یک سفره‌ یا چاه آب به خانه‌ها و مزارع می‌‌رساند. از قنات برای آبیاری محصولات و تأمین آب آشامیدنی استفاده می‌شود. این یک سیستم قدیمی تأمین آب از چاه‌های عمیق ازطریق مجموعه‌ای از شفت‌های دسترسی عمودی است. این روش هنوز هم راهی مطمئن برای تأمین آب زیست‌گاه‌های انسانی و آبیاری در آب و هوای گرم، خشک و نیمه‌خشک است. قنات نخستین بار توسط ایرانیان در حدود هزاره اول پیش از میلاد ایجاد شد و سپس آرام آرام از آنجا به سمت غرب و شرق گسترش یافت.

تمام این کشفیات هم ارزش کاربری و هم فکری دارند و نشان می‌دهند که تمدن پارسی یکی از پیشرفته‌ترین تمدن‌های تاریخ جهان بوده است. ابداع مفاهیم انتزاعی مثل حقوق بشر و مالیات‌گیری، از دل این تمدن ظهور کرده که هنوز هم بسیار ارزشمند بوده و مورد مطالعه قرار می‌گیرد.

 نوآوری در ایران امروز

اما اهمیت نوآوری برای در عصر کنونی چیست؟ این شاخص بر این باور است که نوآوری چنانچه با کیفیت همراه باشد منجر به رشد و توسعه اقتصادی کشورها می‌شود. نه ‌تنها اقتصادهای در حال ظهور که کشورهای توسعه‌یافته نیز ناگزیر از توجه به نوآوری به ‌عنوان عامل رشد اقتصادی هستند. دقیق تر بگوییم: بین توسعه اقتصاد و نوآور بودن کشورها رابطه دوسویه وجود دارد. هرچه اقتصادی پیشرفته تر، نوآورتر؛ و هر چه نوآوری بیشتر، اقتصاد توسعه یافته تر! از همین روی لازم است سیاست‌گذاران به زیرساخت‌های لازم برای ایجاد انگیزه جهت نوآوری توجه کنند و از یافته‌های این شاخص جهت سیاست‌گذاری در جهت بهبود خروجی‌های بلند‌مدت رشد اقتصادی، تولید بهتر، و رشد اشتغال استفاده کنند. نوآوری بدون تردید ابزاری برای جذب کشورها در بازار جهانی و همکاری های علمی و صنعتی بین المللی است.

بهبود شاخص نوآوری در کشورها با بهبود تولید ناخالص داخلی آن‌ها رابطه مثبت دارد.
نوآوری چنان‌چه با کیفیت همراه باشد منجر به رشد و توسعه اقتصادی کشورها می‌شود. نه ‌تنها اقتصادهای در حال ظهور که کشورهای توسعه‌یافته نیز ناگزیر از توجه به نوآوری به ‌عنوان عامل رشد اقتصادی هستند. دقیق تر بگوییم: بین توسعه اقتصاد و نوآور بودن کشورها رابطه دوسویه وجود دارد.

 هرچه اقتصادی پیشرفته تر، نوآورتر؛ و هر چه نوآوری بیشتر، اقتصاد توسعه یافته تر! از همین روی لازم است سیاست‌گذاران به زیرساخت‌های لازم برای ایجاد انگیزه جهت نوآوری توجه کنند و از یافته‌های این شاخص جهت سیاست‌گذاری در جهت بهبود خروجی‌های بلند‌مدت رشد اقتصادی، تولید بهتر، و رشد اشتغال استفاده کنند. نوآوری بدون تردید ابزاری برای جذب کشورها در بازار جهانی و همکاری‌های علمی و صنعتی بین‌المللی است.

حال که با ساخت مراکز رشد و پارکهای علم و فناوری در کشور دنبال نوآوری، خلاقیت و فناوری‌های جدید هستیم باید توجه داشت که این زیرساخت ها باید با برنامه‌ای مدون در ساخت و سازهای ایرانی نمود پیدا کند.
 

گردآوری: اویس پورصالحی