■ پیشنهادات همدانپیام برای ایجاد نسل دوم شهرهای جدید در هگمتانه و جلوگیری از تکرار تجربه شکست سایر شهرهای جدید کشور
بخش دوم
در قسمت اول بحث با توجه به مستندات علمی بیان شد که شهر جدید حورا نمیتواند بهعنوان شهر خوابگاهی و سرریز جمعیت شهر همدان کارکرد داشته باشد و از طرفی وزارت راه و شهرسازی با کسب تجارب ناموفق از نسل اول شهرهای جدید کار احداث 7 شهر جدید نسل نوین را با تغییر در نگرش و رویکردها در دستور کار خود دارد که یکی از این شهرهای نسل نوین شهر جدید هگمتانه در همدان است. با توجه به تفاوتهای نسلنوین شهرهای جدید ایران با تجارب پیشین، نسل نوین شهرهای جدید ایران، بهعنوان شهرهای برنامهریزی شده و نه شهرهای جدید، نهفقط برای گروههای سربار جمعیتی که معمولاً به دهکهای پایین درامدی وابسته است، بلکه برای اسکان گروههای مختلف اقتصادی و اجتماعی ایجادفرصت خواهدکرد، مکانگزینی آن مبتنی بر استعدادهای منطقهای در چارچوب سیاستهای کلان آمایشی کشور و نیز مبتنی بر تحول در دیدگاههای ناظر کنونی انجام خواهد شد، نظام تأمین مالی آن مبتنی بر توان بخش خصوصی بوده و با رویکرد پایداری شهری در آن استفاده حداکثری از انرژیهای تجدیدپذیر و فناوریهای نوین در برنامهریزی، طراحی و ساخت مدنظر و توجه قرار خواهدداشت. بدین ترتیب نسل نو شهرهای جدید را باید به سوی بومشهرهای هوشمند دانست که با توان مالی بخش خصوصی و عملکردهای متنوع توسعه خواهند یافت.
در طی 4 دهه گذشته هرچند که سیاستگذاران نظام شهرسازی کشور با هدف گسترش و تعمیق عدالت در همه عرصهها و تأمین نیازهای اساسی مردم علیالخصوص مسکن، با در نظر گرفتن شرایط کشور و مسائلی همچون؛ نرخ رشد بالای جمعیت و مهاجرتهای گسترده به نقاط شهری، گسترش بیرویه شهرهای موجود بالأخص کلانشهرها، نابسامانی نظام استقرار و سازمان فضایی سکونتگاههای انسانی، تشدید نیاز به احداث مسکن شهری و محدودیت زمین غیرکشاورزی در درون شهرها و اراضی بلافصل آن، ضرورت ایجاد شهرهای جدید را به عنوان یکی از راهبردهای اساسی توسعه شهری مطرح کردند و بر اساس آن با انجام مطالعات توجیهی و تمهید مقدمات قانونی و ساختاری، ایجاد شهرهای جدید را با اهداف زیر در دستور کار قراردادند، اما با بررسی کارشناسی شاهد تحقق اندکی از این اهداف هستیم.
1- پالایش شهر مادر به منظور ساماندهی توسعه آن و جذب جمعیت سرریز شهر مادر
2- جلوگیری از بالا رفتن بیرویه قیمت زمین در شهرهای بزرگ
3- کاهش رفت و آمدهای پاندولی مابین شهرهای بزرگ به مناطق صنعتی اطراف آنها، تحلیشل ترافیک و جلوگیری از اتلاف وقت و هزینه ناشی از آن
4- ایجاد زمینه اجرای اصل سی و یکم قانون اساسی برای صاحبخانه شدن اقشار کم درامد
5- ترویج انبوهسازی در توسعه مجموعههای مسکونی
6- جلوگیری از تخریب اراضی کشاورزی و خاک مرغوب در اثر توسعه ناموزون شهرهای بزرگ
7- اجرای الگوهای جدید در طراحی و اجرا و بکارگیری تکنولوژیهای نوین در طراحی و ساخت ابنیه در ایجاد شهرها
روند پیچیدهترشدن مسائل شهر و شهرنشینی (به ویژه مسأله مسکن) در طی 40 سال اخیر سبب شد تا سیاستگذاران آمایش زمینهای شهری در سطح کشور از اواسط دهه ۶۰ به ایجاد موجی از طرحهای آمادهسازی زمین و نیز ایجاد شهرهای جدید دستبزنند.
در حال حاضر برای ایجاد شهرهای جدید که حجم عملیات احداث آن در تاریخ شهرسازی ایران و حتی در میان کشورهای در حال توسعه نیز بیسابقه است، اهداف بسیار مهمی پیشبینی شده است که هر یک از این اهداف ناشی از تنگناها و نیازهای موجود عرصههای شهری است.
با این وجود پس از گذشت 3 دهه از آغاز عملیات احداث شهرهای جدید هنوز این سؤال مطرح است که چرا ایجاد شهرهای جدید نتوانسته است پاسخگوی اهداف پیشبینی شده باشد یا به عبارت دیگر تحت چه شرایطی و با ایجاد چه زمینههایی این راهحل میتوانست مطلوب و مفید واقع شود و حال با عدم تحقق اهداف خود تا حدودی کارایی خود را از دست داده و به صورت معضل جدیدی بروز کردهاند.
برای اثبات این ادعا نگاهی به تحققپذیری جمعیت پیشبینی شده برای شهرهای جدید میاندازیم:(عکس در پایین مطلب)
آنچه که از جدول فوق برمیآید بجز چند شهر جدید که تحققپذیری بیشتر از پیشبینی را داشتهاند عمده شهرهای جدید در تحقق جذب جمعیت موفق نبودهاند. تمام امید شهرهای جدید این بود که تا افق سال 1390 جمعیتی بالغ بر 3 میلیوننفر را در خود جای بدهند، اما این عدد چیزی در حدود 900 هزار نفر میباشد و این موضوع شاید مهمترین دلیل بر شکست سیاستهای احداث شهرهای جدید در کشور است. با این چشمانداز نیمبند شرکت شهرهای جدید از ابتدای دهه 90 سیاست احداث شهرهای جدید را تغییر و نسل جدیدی از سیاستگذاری برای احداث شهرهای جدید را در پیش گرفته است. (نسل اول و نسل دوم شهرهای جدید)
تعدادی از شهرهای جدید نسل دوم که قرار است در کشور اجرا شوند به قرار زیر است:(عکس در پایین مطلب)
با توجه به خوابگاهیبودن عمده شهرهای جدید کشور و عدم تحقق جمعیت پیشبینی شده برای آنها با توجه به صرفاً خوابگاهیبودن آنها، لزوم تنوعبخشی به نقش و عملکرد آنها در راستای هویتبخشی و ارتقاء کیفیت زندگی، ایجاد اشتغال پایدار و جذب نیروهای متخصص، مطالعه و امکانسنجی برای ایجاد شهرکهای موضوعی مانند پارکهای علمی، فناوری و دانشبنیان، شهرکهای سلامت، شهرکهای ورزشی، دهکدههای المپیک، پردیسهای دانشگاهی و... در شهرهای نسل دومی باید در اولویت نخست قراربگیرد.