همدان جمله استان‌هایی است که تالاب‌های مختلفی اعم از طبیعی و مصنوعی در خود جای داده است و هر یک از تالاب‌ها به فراخور شرایط خود دارای گردشگران مختلفی هستند اما اینکه آیا شرایط بارش‌های اخیر تأثیری بر حال ناخوش کم‌آبی این تالاب‌ها داشته است؟آیا اینکه این حال خوب تالاب‌ها به خاطر بارش‌های اخیر موقت خواهد بود یا پایداری آن ادامه خواهد داشت؟ را از مسئولان ذی‌ربط جویا می‌شویم.
وجود ۲۳ تالاب طبیعی و مصنوعی در استان
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع‌زیستی اداره‌کل حفاظت محیطزیست استان، اظهار کرد: استان همدان دارای ۲۳ تالاب طبیعی و مصنوعی است که از این تعداد، آق‌گل ملایر، چم‌شور و پیرسلمان اسدآباد به عنوان تالاب‌های طبیعی شناخته می‌شوند.
مهدی صفی‌خانی در مورد وضعیت تالاب‌های استان همدان با توجه به بارش خوب اخیر امسال اظهار کرد: زمانی می‌توانیم در رابطه با حال خوب تالاب‌ها صحبت کنیم که همه شرایط برای پایداری آن اکوسیستم فراهم باشد، اینکه بخواهیم از وضعیت یک اکوسیستم که به‌صورت موقت اتفاق افتاده صحبت کنیم، به‌طورقطع نمی‌تواند همه چیز را تغییر دهد و عوض کند.
تالاب چم‌شور همچنان حال خوبی ندارد
صفی‌خانی با اشاره به تالاب چم‌شور اسدآباد هم تصریح کرد: تالاب چم‌شور همچنان شرایط خوبی ندارد و در بازدیدهای اخیری که از این تالاب داشتیم، هنوز در این تالاب آبگیری اتفاق نیفتاده است.
وی همچنین با اشاره به تالاب طبیعی آق‌گل ملایر ادامه داد: تالاب آق‌گل ملایر با توجه به بارش‌هایی که در سطح خود تالاب اتفاق افتاده و آورده‌ای که در سیلاب‌های مقطعی بارش‌های پس از ایام نوروز به‌ویژه از سمت علوی و اسلام‌آباد برای آن داشته، تاحدودی بستر آن آب‌دار بوده و آبگیری در آن رخ داده است.
تالاب آق‌گل با گرم شدن هوا رو به خشکی خواهد رفت
وی گفت: می‌توانیم این نوید را دهیم که بارش‌ها سبب شده بستر تالاب آق‌گل تاحدودی دارای رطوبت باشد هر چند که این رطوبت‌ها دوام نداشته و با گرم شدن هوا رو به خشکی خواهد رفت اما باز هم به واسطه مرطوب بودن بستر تالاب، از بروز ریزگرد و ایجاد شرایط جوی نامساعد برای گسترش ریزگردها تا حدود بسیاری کنترل و از این موضوع جلوگیری می‌کند.
صفی‌خانی تصریح کرد: به‌واسطه اینکه در فصل مهاجرت پرندگان از سمت شمال به جنوب که تقریباً در فصل پاییز انجام می‌شود، تالاب‌ها آبگیری نشد و برای همین شاهد حضور تعداد زیاد پرندگان مهاجر نیستیم و اگر بخواهیم پرنده زیادی در منطقه ببینیم که زمستان‌گذرانی و جوجه‌آوری داشته باشند، به‌طورطبیعی باید در فصل پاییز این آبگیری اتفاق افتد تا پرنده مهاجر آنجا را به عنوان زیستگاه خود انتخاب کند و این امر در فصل پاییز انجام نگرفت.
صفی‌خانی تصریح کرد: آبشینه به‌واسطه اینکه در ماه‌های گذشته هم آب داشته و زنده بوده است، موضوع اکوسیستم آن برقرار است و این امر درباره تالاب شیرین‌سو هم صدق می‌کند؛ زیرا تالاب‌های مصنوعی و دست‌ساز کاربری آنها به‌طورعمده چیز دیگری است.
وجود 3 تالاب طبیعی در استان
وی با بیان اینکه تالاب شیرین‌سو در بازدیدهای اخیر انجام شده است، وضعیت خوبی دارد و وضعیت گونه‌های پرندگان در حال زیست آن نیز خوب است، افزود: در سطح استان همدان ۲۳ تالاب و آب‌بند و سد و امثال آن وجود دارد که از این تعداد تنها 3 تالاب پیرسلمان، چم‌شور و آق‌گل طبیعی هستند.
رئیس اداره نظارت بر تنوع‌زیستی و امور حیات‌وحش اداره‌کل حفاظت محیطزیست استان هم در رابطه با تأثیرگذاری خشکسالی‌های اخیر بر گونه‌های جانوری تالاب‌های سطح استان در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: مطالعه جدیدی در رابطه با آمار فعلی گونه‌های جانوری تالاب‌های موجود سطح استان نداشته‌ایم اما به‌طورقطع کم‌آبی و خشکسالی‌های اخیر روی گونه‌های جانوری تالاب‌های سطح استان تأثیرگذار بوده و حداقل بحث پراکنش آنها را محدود کرده است.
انقراض محلی برخی گونه‌های جانوری تالاب‌های استان به علت خشکسالی و کم‌آبی
علیرضا محمدی افزود: از قبل ممکن است در برخی تالاب‌های سطح استان برخی گونه‌های جانوری زیست داشته‌اند که حالا به‌علت کم‌آبی این گونه‌های جانوری در برخی از تالاب‌ها انقراض محلی پیدا کرده‌اند؛ اما آمار تفکیکی جدید از آن نداریم.
وی با اشاره به زیست برخی از پرندگان، پستانداران و خزندگان در برخی از تالاب‌های سطح استان همدان گفت: سنجاب زمینی از جمله گونه‌های جانوری بوده که به تالاب شیرین‌سو کبودراهنگ وابستگی دارد و هم‌اکنون نیز این گونه در این تالاب مصنوعی زیست می‌کند ضمن اینکه در استان، کبودراهنگ به عنوان زیستگاه اصلی سنجاب زمینی به‌شمار می‌رود.
محمدی در ادامه با بیان اینکه لک‌لک‌ها و فلامینگوها به عنوان پرندگان مهاجر سالانه در صورت شرایط مساعد زیستگاهی تالاب‌های استان به این مناطق می‌آیند و حتی جوجه‌آوری می‌کنند، تصریح کرد: لک‌لک‌ها در تالاب آق‌گل ملایر جوجه‌آوری داشتند اما سال گذشته به علت آبگیری نشدن این تالاب آنجا را دیگر انتخاب نکرده بودند.
سد کلان ملایر بیشترین جذب تعداد تنوع پرندگان را در استان دارد
وی با اشاره به اینکه تالاب‌های شیرین‌سو و سد کلان ملایر تنوع گونه‌های جانوری خوبی از خزندگان، پستانداران و پرندگان دارند، اظهار کرد: سد کلان ملایر یک تالاب مصنوعی انسان‌ساز بوده که هر ساله بیشترین جذب تعداد تنوع پرندگان را داراست.
محمدی بیان کرد: تالاب آق‌گل با بارندگی‌های صورت گرفته اخیر و با تصویربرداری هوایی، مشخص شد که قسمت جزیره‌ای مانند داخل این تالاب امسال تعداد خوبی از پرندگان را جذب کرده است، اما متأسفانه برخی تالاب‌ها با توجه به خشکسالی تنوع جانوری گذشته را مانند قبل ندارند.
ثبت گونه جانوری سمور آبی در تالاب پیرسلمان در سال گذشته
وی همچنین با اشاره به تالاب طبیعی پیرسلمان اسدآباد گفت: تالاب پیرسلمان تنوع جانوری خوبی داشت حتی سال گذشته با توجه به آبگیری و سرریز شدن آن‌گونه جانوری سمور آبی (شنگ) را در این تالاب ثبت کردیم، ضمن اینکه از پرندگان بومی و مهاجر نیز در این تالاب حضور دارند.
رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان اسدآباد هم در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به تالاب طبیعی پیرسلمان این شهرستان اظهار کرد: خوشبختانه تالاب پیرسلمان از وضعیت خروجی آب خوبی برخوردار است و در اوایل فرودین‌ماه امسال به صورت کامل آبگیری و سرریز شد.
تالاب پیرسلمان ثبت فهرست آثار ملی و طبیعی کشور است
مجید اسکندری خاطرنشان کرد: تالاب پیرسلمان یکی از 3 تالاب طبیعی استان همدان بوده که در مجاورت امامزاده پیرسلمان واقع شده و جزو آثار ملی و طبیعی کشور به‌ثبت رسیده است. این تالاب از جمله منابع آبی دائمی بوده که علاوه بر تأمین آب کشاورزی منطقه، زیستگاه ارزشمندی برای جانوران آبزی مختلف و دوزیستان و پرندگان مهاجر و ساکن به‌شمار می‌رود.
وی افزود: در صورت رعایت الگوی کشت و جلوگیری از کشت دوم و نیز برداشت نکردن بی‌رویه آب از چاه‌های پیرامون تالاب به‌طورقطع این تالاب طبیعی زیبا در تابستان و پاییز خشک نخواهد شد و به علت وجود چشمه در بستر تالاب از کف آن آب می‌جوشد اما اگر الگوی کشت و برداشت بی‌رویه آب از چاه‌ها پیرامون رعایت نشود، باید منتظر خشک شدن مجدد تالاب باشیم.
منطقه شکارممنوع تالاب پیرسلمان
اسکندری ادامه داد: به استناد بند (و) ماده 6 قانون حفاظت و بهسازی محیطزیست و مطابق آگهی رسمی شماره ۲۲۴۷۴ اردیبهشت‌ماه سال گذشته تالاب پیرسلمان به مدت5 سال با حدود مشخص به عنوان منطقه شکارممنوع ارتقاء سطح حفاظتی یافته و هر گونه شکار، صید و تیراندازی در آن ممنوع است.
وی در ادامه با اشاره به تالاب فصلی چم‌شور اسدآباد گفت: با بارش‌های اخیر تا حدودی کف این تالاب آب جمع شد اما با گذشت 5 سال همچنان به علت خشکسالی‌های مداوم و تبخیر بالای بارش‌ها و کاهش نزولات جوی همچنان خشک بوده و آبگیری نشده است.
تبدیل تالاب چم‌شور به یک نقطه کویری
اسکندری با بیان اینکه این تالاب آخرین‌بار در سیل سال ۹۸ آبگیری شده است، تصریح کرد: این تالاب فصلی با وسعت کل ۵۰۰ هکتار واقع در ۲۵ کیلومتری اسدآباد بوده که به دلیل خشکسالی چند سال اخیر و کاهش بارندگی‌ها در چند سال گذشته آبگیری نشده است که به نقطه‌ای کویری تبدیل شده است، از این‌رو به عنوان یکی از کانون‌های مستعد ایجاد و تولید گردوغبار در این شهرستان به شمار می‌رود و با اندک باد و طوفان خاک‌های فرسوده و گردوغبار از کف تالاب به سمت روستاهای منطقه چهاردولی و همچنین شهر اسدآباد بلند می‌شود.
اسکندری اضافه کرد: این تالاب فصلی در سال‌های گذشته زیستگاه پرندگان و جانوران بسیاری بوده و هر سال در بهار و پاییز پذیرای پرندگان مهاجر نظیر فلامینگو بوده است.
وی ادامه داد: خشکسالی‌های مداوم، چاه‌های غیرمجاز و برداشت بی‌رویه کشاورزان از تالاب و چرای بی‌رویه دام‌ها را می‌توان از جمله عوامل فرسایش خاک و تخریب بستر این تالاب فصلی دانست.
اسکندری با اشاره به اینکه تالاب فصلی چم‌شور زیستگاه مناسبی برای پرندگان بود و از طرفی آب تالاب نیازهای آبی زمین‌های کشاورزی اطراف را تأمین می‌کرد، یادآور شد: با توجه به خشک بودن تالاب در حال حاضر در این تالاب فصلی پرندگان و جانورانی که هر ساله در حوضه آبی تالاب در حال زیست بودند، وجود ندارد.
آبگیری ۳۵ درصدی تالاب آق‌گل
رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان ملایر هم در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه در چند سال اخیر به علت کاهش نزولات جوی، تالاب آق‌گل خشک شد، گفت: امسال با توجه به افزایش نزولات جوی و افزایش ۳۰ درصدی بارش‌ها نسبت به سال گذشته و رشد 10 درصدی بارش‌ها نسبت به 10 سال گذشته، ۳۰ تا ۳۵ درصد از ظرفیت تالاب آبگیری شده و امیدواریم تا پایان فصل بهار با تداوم بارش‌ها شاهد آبگیری بیشتر تالاب باشیم.
عباس نجاری افزود: تالاب آق‌گل ۸۳۰ هکتار وسعت دارد و ۷۰ درصد از این مساحت در حوزه سیاسی شهرستان ملایر و استان همدان و ۳۰ درصد آن در حوزه سیاسی استان مرکزی واقع شده است.
تدوین برنامه مدیریت زیست‌بومی تالاب آق‌گل از سال ۱۳۹۸
وی با اشاره به تدوین برنامه مدیریت زیست‌بومی تالاب آق‌گل از سال ۱۳۹۸ خاطر نشان کرد: این برنامه به عنوان یک سند بالادستی به امضاء کمیته‌های برنامه‌ریزی هر 2 استان مرکزی و همدان رسیده که در آن برنامه‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت برای احیاء تالاب و حفظ گونه‌های حیات‌وحش و گیاهی دیده شده است.
تالاب آق‌گل شکارممنوع است
نجاری افزود: تالاب آق‌گل یک تالاب فصلی است و در سال‌های گذشته با ارتقاء سطح حفاظتی به منطقه شکارممنوع تبدیل شده، گونه‌های مختلفی در تالاب آق‌گل شامل گونه‌های مهاجر، پرندگان مهاجر و پرندگان بومی آن منطقه در فصولی که تالاب آبگیری شده، سکونت و زادآوری دارند.
تالاب مصنوعی شیرین‌سو شرایط مناسبی دارد
رئیس اداره حفاظت محیط زیست کبودراهنگ در گفت و گو با ایسنا اظهار کرد: تالاب انسان‌ساخت و دائمی شیرین‌سو در کنار شهر شیرین‌سو در شهرستان که پیش از این به دلیل کاهش بارندگی‌ها دچار اُفت سطح میزان آب شده بود، با بارندگی‌های اخیر هم‌اکنون در شرایط مناسبی بوده و بارندگی‌های امسال تأثیر بسیار خوبی بر این تالاب داشته است.
سیروس عزیزی با اشاره به اینکه تالاب مصنوعی شیرین‌سو به دلیل بارندگی‌ها از وسعت بسیار زیادی در سال‌های گذشته برخوردار بود، تصریح کرد: در خشکسالی‌های مستمر سال‌های اخیر بخشی از وسعت این تالاب خشک شده و در حال حاضر یکسوم از این تالاب باقی‌مانده که خوشبختانه بارش‌های اواخر سال گذشته و بارش‌های اخیر امسال از نقش مؤثری در افزایش سطح آب تالاب برخوردار بوده است.
وی با اشاره به اینکه در حال حاضر این تالاب وضعیت آب خوبی دارد و به نظر نمی‌آید دچار خشکسالی شود، ادامه داد: با توجه به اینکه این تالاب و آب‌بند از هیچ چشمه و قناتی تغذیه نمی‌کند و آب موجود ظرفیت این تالاب از روان‌آب‌ها، سیلاب و بارندگی‌هاست بنابراین برنامه‌ای برای آن متصور نیست.
زمانی می‌توانیم بگوییم یک تالاب احیاء شده که با اقدامات روتین و تلاش مستمر معمولی بتوان زنده بودن و حیات اکوسیستمی آن را به چشم دید.
