در طرح باز آفرینی شهر همدان ۳۶ هزار و ۲۹۰ متر مربع مرمت و بازسازی می شوند. معاون وزیر راه و شهرسازی در حاشیه بازدید از طرح باز آفرینی مناطق فرسوده همدان در حالی این مطلب را عنوان کرده است که قرار است در طرح های بازآفرینی شهری باید مناطق تاریخی محله ها شناسایی و متناسب با بافت تاریخی آن مرمت و بازسازی شوند.
کارشناسان بر این باورند تمام تلاش طرح بازآفرینی شهری خلق فضاها و مكان های شهری با هدف فراهم كردن امكان كار و زندگی استاندارد برای شهروندان می باشد اما اجرای این طرح با برخی چالش هایی مواجه هست كه رفع آنها نیازمند تشریح و آسیب شناسی است.
نخستین گام های شكل گیری طرح بازآفرینی شهری به ابتدای دولت یازدهم بر می گردد. براساس ماده 16 قانون حمایت از احیا، بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده و ناكارآمد شهری و با هدف جلب همكاری و مشاركت كلیه دستگاه های ذیربط در فرآیند بازآفرینی پایدار، محدوده ها و محله های هدف و به پیشنهاد مشترك وزارتخانه های راه و شهرسازی (شركت عمران و بهسازی شهری ایران) و وزارت كشور، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و شورای عالی استان ها، سند ملی راهبردی احیا، بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده و ناكارآمد شهری در جلسه 16/06/1393 هیأت دولت مورد تصویب قرار گرفت.
دولت به منظور عملیاتی كردن سند مذكور 19 بهمن 1396 با دستور مستقیم رئیس جمهوری برنامه ملی بازآفرینی شهری «امید » را با هدف نوسازی بافتهای فرسوده، بهسازی سكونتگاههای غیررسمی و حاشیه شهری و احیا بافتهای تاریخی در سراسر كشور از جمله تهران آغاز گرد.
همچنین راهكارهای اجرایی برنامه ملی بازآفرینی شهری پایدار با هدف احیا، بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده و ناكارآمد شهری در سی ام اردیبهشت 1397 هیأت وزیران به ریاست روحانی رئیس جمهوری، مورد بررسی قرار گرفت.
اجرای طرح بازآفرینی شهری همچون سایر طرح ها در راه رسیدن به اهداف مورد نظر با چالش ها و مشكلاتی مواجه است كه اگر نگوییم مانع اجرای آن می شوند، دست كم حركت آن را كند خواهند كرد. از این رو با وجود اهداف خوب و مناسبی كه در این طرح آمده، تحقق آنها بدون شك منوط به رفع چالش و مشكلات مذكور است. این كار در مرحله اول مستلزم شناسایی آنها است.
اسدالله نقدی استاد دانشگاه و پژوهشگر و متخصص حوزه جامعه شناسی شهری در مصاحبه های خود با رسانه ها میگوید : بحث بازآفرینی یكی از رویكردها و رهیافت ها در موضوع مدیریت شهری بوده و دنیا در ادامه تفكرات نوسازی و بازسازی و بهسازی به این رویكرد رسیده استوی در ادامه اظهار داشت: ایده و رویكرد بازسازی، نوسازی و زنده سازی قبلا مطرح شده بود، منتها در این ایده ها یك سری اشكالات و خلاء هایی وجود داشت كه رویكرد بازآفرینی آمده بود تا آنها را برطرف سازد. تمام تلاش بازآفرینی خلق فضاها و مكان های شهری است كه مردم برای دو چیز طالب آن هستند؛ برای زندگی استاندارد و برای كار. مردم فضای شهری را برای این دو كاركرد می خواهند، هرچند موارد دیگری چون فراغت در عرصه های عمومی در كنار این دو كاركرد مورد نظر است.
همدان دارای بافت تاریخی زیاد
محله جولان همدان که در کنار تپه باستانی هگمتانه واقع شده یکی از مناطق تاریخی است و باید در طرح باز آفرینی شهری خانه های تاریخی این منطقه حفظ و بازسازی شود. معاون وزیر راه و شهرسازی در حاشیه بازدید از طرح باز آفرینی مناطق فرسوده همدان با عنوان این مطلب افزود: در طرح های بازآفرینی شهری باید مناطق تاریخی محله ها شناسایی و متناسب با بافت تاریخی آن مرمت و بازسازی شوند.
سید محمد پژمان اظهار داشت: در طرح باز آفرینی شهری به ناچار برای ایجاد فضایی مناسب برای زندگی بهتر مردم محله ها، برخی از خانه های تاریخی تخریب می شوند.رئیس هیأت مدیره و مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران عنوان کرد: به دلیل قدمت تاریخی، همدان در دسته استان هایی است که بافت تاریخی زیاد دارد.
پژمان در بازدید از خانه سیفی واقع در محله جولان همدان بیان کرد: اینچنین خانه های تاریخی باید با همکاری مالکان و دستگاه های مرتبط برای تبدیل به اماکن گردشگری حفظ و نگهداری شوند. وی در حاشیه بازدید از مناطق طرح باز آفرینی شهری همدان، از خانه تاریخی مدرسه صالحان بازدید کرد.
به هر ترتیب می توان گفت ؛ دولت ایده بازآفرینی شهری را از مناطق مركزی شهر و بافت های تاریخی به مناطق حاشیه شهر و سكونت گاه های غیر رسمی گسترش داده است.
برای اینكه در این مناطق در مدت زمان كمتری اتفاق فرسودگی و آسیب پذیری افتاده است، این گونه مكان ها هم عرصه و هدف برنامه های بازآفرینی شهری قرار دارد. البته در فضای رسانه ای و در مجلس در جریان رأی اعتماد به وزیر راه و شهرسازی بیشتر تأكید بر بافت های تاریخی و فرسوده شهری و حل مشكل مسكن بود. ولی در كل در طی سال های گذشته هردو عرصه های غیر رسمی و بافت های تاریخی مورد توجه بوده است. بایستی توجه كرد كه نباید به بافت های تاریخی به عنوان عرصه هایی برای تولید مسكن نگاه كنیم. این عرصه ها تا جایی كه امكان دارد باید بازآفرینی شود. البته بخشی هم عرصه هایی است كه به مرور زمان تقریباً از حیز انتفاع خارج شده و دیگر از بین رفته اند، بنابر این می توان در چنین عرصه هایی متناسب با بافت و گروه های هدف متقاضی مسكن در برخی جاهای آن تولید مسكن كرد. بخش زیادی از بافت تاریخی در تعداد زیادی از شهرهای ما هم به دلیل غفلت شهرداری ها و هم منطق سودجویانه و تبدیل به احسن، یعنی طبقات بیشتر و سود بیشتر،بدون ملاحظه فرهنگی و بدون ملاحظه میراث تاریخی از بین رفته است. برای مثال از 51 محله تاریخی همدان حدود شش یا هفت محله تا حدودی بافت تاریخی شان حفظ شده است، مابقی به دلیل بی دقتی و كم توجهی طرح های جامع و تفصیلی و مسئولان شهری و طرح ها و مداخلات شهری از بین رفته و بخش عمده ای از میراث شهری مان را از دست داده ایم.
این در حالی است كه یكی از اهداف بازآفرینی حفظ و زنده كردن هویت تاریخی است. یعنی بازآفرینی به تاریخ، به زندگی و خاطرات جمعی مردم ربط وسیعی دارد. بایستی در صورتی كه المان های تاریخی وجود دارد، حفظ شود و اگر از بین رفته است بازآفرینی گردد. این امر چنین مناطقی را قابل سكونت می كند. البته قابل سكونت فقط به معنای آب و گاز نیست، بلكه هویت، روابط همسایگی، خوانایی، ایمن بودن، سرمایه اجتماعی ساكنان و... را نیز شامل می شود. این بحث بسیار جدی و اساسی است، و طبق مطالعات انجام شده، ممكن است در صورتی كه این موارد لحاظ نشود پروژه بازآفرینی با شكست مواجه گردد.
