همدان با ظرفیت شاخص صنایع‌دستی در پیچ و خم مشکلات
در تقویم جهانی ۱۰ ژوئن مصادف با ۲۰ خردادماه به‌عنوان روز جهانی صنایع‌دستی نام‌گذاری شده است، ایران به سبب تنوع و تعدد این نوع هنر مهد صنایع‌دستی شناخته شده است، همدان نیز به‌دلیل داشتن انواع منحصربه‌فردی از این هنرهای صنایعی همیشه حرفی برای گفتن داشته چنان که تاریخ، فرهنگ و هنر این کهن شهر بر این ادعا گواهی می‌دهد.
با وجود شهر جهانی لالجین با بیش از هزار و 200 کارگاه تولیدی صنایع‌دستی و بیش از ۲۰۰ فروشگاه و همچنین تویسرکان و ملایر که بیش از ۱۷ هزار شاغل صنایع‌دستی در رشته منبت مبلمان دارند، همدان جزو 5 استان برتر صنایع‌دستی به‌شمار می‌رود.
با آنکه همدان در حوزه صنایع‌دستی جایگاه متمایزی دارد اما همچنان این مهم با چالش‌های قدیمی و غیرقابل حل همچون بسته‌بندی، برند، بازار فروش و بازاریابی دست و پنجه نرم می‌کند.
بالاترین حجم تولید مصنوعات چوبی مربوط به استان همدان است اما با توجه به اینکه ۲۵ قطب بزرگ تولیدی صنایع‌دستی در لالجین، ملایر، تویسرکان و 3 شهرک تخصصی حاجی‌آباد، اشترمل و لالجین در استان هستند، اما به‌واسطه نداشتن برند و بسته‌بندی سال‌هاست توانمندی‌های همدان به‌نام خودش در عرصه ملی و بین‌المللی نمی‌شود.
سفال و سرامیک، مصنوعات چرمی، منبت مبلمان، گلیم‌بافی، تراش سنگ‌های قیمتی، مرواربافی، رودوزی‌های سنتی و حدود ۷۵ رشته جانبی در استان فعال هستند.
مناسبت صنایع‌دستی از راه رسید اما بازهم آبی از آب مشکلات عدیده این حوزه در بازارهای خرید و فروش تکان نخورد. در بین دغدغه‌های رسانه و فعالان صنایع‌دستی همچنان بسته‌بندی، برند، بازاریابی و فروش آنلاین صنایع دستی امسال هم از چالش‌های مهم این حوزه است.
مدیرکل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری همدان در نشست خبری به بهانه روز صنایع‌دستی به رسانه‌ها عنوان کرد: در حوزه بسته‌بندی صنایع‌دستی یک موضوع هنری و اقتصادی است و از جنبه فروش یک موضوع به‌طور کامل بازاریابی است؛ یعنی بین تقاضاکننده و خریدار این ارتباط رقم می‌خورد.
نحوه فروش صنایع‌دستی به چگونگی تقاضای خریدار مربوط است اگر فروشنده مایل به خرید فله‌ای باشد، فروشنده هم به شکل فله‌ای اجناس را عرضه می‌کند و اگر به‌صورت تکی خریده باشد بحثی جدا دارد.
علی مالمیر معتقد است: آنچه موجب می‌شود بسته‌بندی در صنایع‌دستی مقوله‌ای چالش‌برانگیز باشد، هزینه‌ای است که بسته‌بندی به جنس تولیدشده اضافه می‌کند.
در ارتباطات بین مشتری و عرضه‌کننده کالا به‌صورت گسترده‌ای دیده می‌شود که خریدار برای پرداخت کمتر هزینه مایل به دریافت کالا بدون بسته‌بندی است و متأسفانه این اختیار عمل به‌روی بسته‌بندی شدن صنایع‌دستی تأثیر نامطلوبی می‌گذارد.
وی گفت: این مهم در بازار خرید و فروش کلان در حوزه صادرات بیشتر مشهود است و مشتریان حوزه صادرات مایل هستند تولیدات صنایع‌دستی را به‌صورت فله‌ای از هنرمندان خریداری کنند.
این شرایط موجب شده است به‌صورت پی‌درپی دنبال این باشیم که اهمیت بسته‌بندی و نقش بازاریابی را برای هنرمندان و تولیدکنندگان توضیح و آموزش دهیم تا بتوانیم این هنر ارزشی را در قالب شکیل‌تر و با برند نام استان به بازارهای داخلی و خارجی روانه کنیم. در این میان برای آنکه یک ارتباط منطقی بین عرضه‌کننده و خریدار به‌نفع فروش اجناس تولیدی صنایع‌دستی ایجاد کنیم، تلاش کردیم تا فضا را به سمت فروش تولیدات با قیمت تمام شده منطقی هدایت کنیم تا مشتری حاضر باشد در ازای خرید صنایع‌دستی هزینه بسته‌بندی را هم با رغبت پرداخت کند.
چالش بسته‌بندی صنایع‌دستی
مدیرکل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری همدان تأکید کرد: در حوزه بسته‌بندی صنایع‌دستی یک چالش دیگر هم مشکل ایجاد می‌کند و آن هم تنوع گسترده صنایع‌دستی است که در قالب بسته‌بندی‌های متنوع می‌گنجد و از این رو طراحی و تهیه بسته‌بندی‌های صنایع‌دستی در طرح‌ها و شکل‌های مختلف برای تولید به‌صرفه نیست.
در این زمینه آرزومندیم که بتوانیم با ابعاد کوچک‌تر اما شکل‌های منطقی‌تر طرح‌های مطلوبی را به بازار ارائه دهیم و نیاز قشری در حوزه صنایع‌دستی بسیار تعیین‌کننده است.
مالمیر همچنین افزود: در حوزه برندسازی صنایع‌دستی، مسیرهای آموزش و توجیهی را ایجاد کردیم و این مهم به خود تولیدکننده و بازار خرید و فروش بستگی دارد.
اما در مقوله برند جغرافیایی همدان گام‌های تأثیرگذاری برداشته است که می‌توان گفت: استان در رتبه یک کشوری ایستاده است و این مهم با لالجین جهانی و شهر منبت ملایر و منبت گلریز تویسرکان ثابت‌شدنی است.
حالا جهانی‌شدن این هنرها توانسته است زمینه بازاریابی و ارتباط با مشتری را در گستره وسیع‌تری رقم زند. حالا انتظار می‌رود تولیدات هنرمندان این مناطق با برند خاص و عنوان شهر جهانی راهی بازار شود. بحث دیگر در حوزه صنایع‌دستی به استانداردسازی برمی‌گردد که به‌دلیل تنوع، این مهم مقوله دشوارتری را به خود اختصاص می‌دهد.
وی درباره تأثیرات کرونا بر بازار صنایع‌دستی اظهار کرد: صنایع‌دستی نیز جزو ۱۰ کسب و کاری که باید حمایت شود، قرار گرفته است؛ هرچند کارگاه‌های ما تولید داشتند اما فروش خوبی نداشتند و در این ایام از میزان فروش کاسته شد.
بازار صنایع‌دستی در باغ نظری
مدیرکل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان همدان با بیان اینکه امسال نمایشگاه فصلی صنایع‌دستی خواهیم داشت، افزود: جمعه‌بازار صنایع‌دستی نیز در باغ نظری راه‌اندازی خواهد شد.
وی در ادامه به آماری از 7 سال اخیر در حوزه صنایع‌دستی اشاره کرد و افزود: در 7 سال اخیر ۸ هزار و ۸۰۰ کارگاه به تعداد کارگاه‌ها افزوده شده و ۱۲ هزار نفر نیز به جمع هنرمندان اضافه شده است.
مالمیر با بیان اینکه ۶۵۰ نمایشگاه صنایع‌دستی برگزار شده است، خاطرنشان کرد: ۲۷۰ بازارچه نیز به‌صورت فصلی اجرا شده است.
وی با بیان اینکه ۱۷۰ میلیون دلار صادرات صنایع‌دستی بوده است، تصریح کرد: ۱۳ هزار نفر نیز در اداره‌کل آموزش دیده‌اند.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری همدان با بیان اینکه از ۲۹۵ رشته صنایع‌دستی موجود در کشور، در ۱۳۰ رشته فعال هستیم، افزود: همدان و اصفهان 2 استان برتر در حوزه صنایع‌دستی کشور هستند، زیرا همدان ۱۱ نشان مهر اصالت یونسکو و ۸۳ نشان ملی صنایع‌دستی دارد.
استفاده از فضای مجازی برای فروش صنایع‌دستی
وی با تأکید بر اینکه باید به سمتی برویم که از فضای مجازی برای فروش صنایع‌دستی استفاده کنیم، افزود: آمادگی لازم برای برگزاری نمایشگاه دائمی صنایع‌دستی داریم و ضمن حمایت یارانه می‌دهیم و برای کارگاه‌های تولیدی نیز آمادگی اعطای وام داریم.
مالمیر در بخش دیگری از سخنانش موضوع آتش‌سوزی مقبره استرومردخای را جوسازی رسانه‌های غربی دانست و گفت: ما متولی این بنای تاریخی هستیم اما اداره آن برعهده انجمن کلیمیان است که در مصاحبه‌هایی اعلام کردند که موضوع آتش‌سوزی جزئی بوده است.
وی تأکید کرد: متأسفانه فضای رسانه‌ای خارج از کشور که انتظاری نیز برای حمایت از آنها نداریم به هر بهانه‌ای دنبال فضاسازی است که به موضوع نیز دامن زدند؛ درحالی‌که سوختگی فقط یک جاروبرقی، مقداری موکت و چندین رشته سیم برق را شامل می‌شد.
مدیرکل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان همدان درباره کوهستان الوند هم گفت: مجموعه تأسیسات دهکده و تله‌کابین گنجنامه محدوده مشخصی دارد و درون محدوده هر تغییری بخواهد انجام شود، طرح آن مشخص است اما باید با هماهنگی میراث فرهنگی و مصوب کارگروه میراث‌فرهنگی باشد.
وی تصریح کرد: اگر تغییرات در خارج از محدوده باشد، مسئولیتی بر ما نیست اما چون کوهستان الوند ثبت‌ملی شده است میراث‌فرهنگی دخیل است و چون گنجنامه جزو حریم شهر است، به راه و شهرسازی نیز مربوط است.
۲۲ فصل کاوش در تپه هگمتانه انجام شده است
مالمیر با بیان اینکه بر اساس استاندارد تله‌کابین باید راهی برای ایام بحران داشته باشد، اما این الزام را داریم که تخریبی صورت نگیرد، افزود: آن مسیر پیش از ایجاد تله‌کابین نیز بوده است ولی آن چیزی که در مداخله الوند حساسیت دارد، این است که باید در حد ضرورت و حداقلی باشد و بیش از این مورد پسند نیست.
وی در ادامه درباره کاوش هگمتانه نیز گفت: ۲۲ فصل کاوش در تپه هگمتانه انجام شده و هنوز رازهای زیادی در دل هگمتانه نهفته است هرچند هنوز نتایج کاوش‌ها هم به‌ویژه ۱۱ فصل گذشته مشخص نشده است.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان همدان با بیان اینکه در کاوش اخیر خواسته ما خواناسازی برج و باروست بیان کرد: امیدواریم بتوانیم به مطالب بیشتری برخورد کنیم و به آثاری از دوره اشکانی نیز برسیم زیرا درباره قدمت هگمتانه که به چه دوره‌ای برمی‌گردد باید کاوش‌های زیادی صورت بگیرد.
وی به ضرر ۲۴۰ میلیارد تومانی صنایع‌دستی از شیوع کرونا اشاره کرد و گفت: برای حمایت از هنرمندان و صنعتگران صنایع‌دستی به‌دنبال برگزاری هفته فرهنگی همدان در تهران هستیم و اجرای یک فم‌تور نیز به‌منظور معرفی همدان نیز در دستور کار است.
مالمیر با بیان اینکه به‌دنبال ایجاد فروشگاه دائمی صنایع‌دستی آن هم در هگمتانه هستیم، بیان کرد: از کسانی که به‌دنبال سرمایه‌گذاری در فروشگاه دائمی صنایع‌دستی باشند، حمایت می‌شود به‌طوری‌که بخشی از سود تسهیلات بانکی او را پرداخت می‌کنیم.
وی در بخش دیگری از سخنانش درباره گرانی مسکن و بازار داغ مباحث مختلف درباره بافت همدان اظهار کرد: در احیا و بازآفرینی محلات قدیمی اقدامات حفاظتی ابنیه تاریخی را داشتیم اما این به منزله مقابله با توسعه شهر نیست.
مدیرکل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری همدان با اشاره به اینکه ما در میراث‌فرهنگی مظلوم واقع شده‌ایم، خاطرنشان کرد: با وجود این بسیار مورد تخریب و هجمه هستیم زیرا در برابر انجام وظایف مورد شماتت هم قرار می‌گیریم.
وی با تأکید بر اینکه اگر ادعای گردشگری و میراثی بودن شهرمان را داریم باید پای آن بایستیم، افزود: تاریخ و طبیعت همدان مزیت این شهر است و همین مورد همدان را مقصد گردشگری کرده است؛ به‌طوری‌که شورای عالی شهرسازی کشور ۱۶۸ شهر را دارای ارزش دانسته که همدان، نهاوند، تویسرکان و ملایر نیز جزو آن هستند و همه موظف هستیم قوانین را رعایت کنیم.
5 درصد شهر همدان بافت تاریخی است
مالمیر با تأکید بر اینکه شهرداری، شهرسازی و میراث‌فرهنگی همه موظف به رعایت ضوابط ساخت و ساز هستند، گفت: تخطی از قانون نداریم و وظیفه قانونی ماست که ضوابط بافت شهرمان را رعایت کنیم.
وی با بیان اینکه در اجرای قانون هم دستگاه‌های نظارتی و هم حاکمیتی حمایت لازم را دارند، تصریح کرد: شهر همدان براساس طرح تفصیلی ۴ هزار و ۵۰۰ هکتار است، تنها ۵۰۰ هکتار آن بافت تاریخی است که 5 درصد شهر همدان را شامل می‌شود.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان همدان با طرح این پرسش که آیا فقط در بافت تاریخی شهر خانه گران شده است؟ بیان کرد: گرانی مسکن شامل همه محلات پایین و بالای شهر همدان می‌شود و نباید گرانی مسکن را به‌نام رعایت ضوابط میراث‌فرهنگی و تاریخی بودن بافت همدان زد.
وی با بیان اینکه بیش از ۷۵ درصد ضوابطی که ما داریم مرتبط با ضوابط طرح تفصیلی است، یادآور شد: ارتفاع زیاد خود به خود در بافت تاریخی اتفاق نمی‌افتد.
مالمیر گرانی مسکن را کار بورس‌بازی در حوزه مسکن دانست و گفت: درحال‌حاضر در بسیاری از شهرها مسکن مهر متقاضی ندارد؛ بنابراین چگونه مسکن در این شهرها گران می‌شود؟ باید این موضوعات را در گرانی مورد بررسی قرار داد.
