آب و خاک 2 عنصر مهم در کشاورزی بهشمار میروند زیرا درصورت حفاظت نشدن و بهرهبرداری درست از این 2 عنصر حیاتی، کشور در تأمین امنیت غذایی با مشکل مواجه خواهد شد و این موضوع درحالی عنوان شده که سالانه ۱۷ تن خاک در استان همدان دچار فرسایش میشود که حدود ۷ تن بیشتر از میانگین کشور است.
در سالهای اخیر در حوزه آب با اجرای طرح آبیاری نوین اقدامات مناسبی انجام شده هرچند که هنوز جای کار فراوانی در این زمینه وجود دارد اما متأسفانه در زمینه حفاظت از خاک فعالیت خاص و چشمگیری اجرا نشده است.
این درحالی است که از بین رفتن خاک بهاندازه از بین رفتن آب میتواند آسیبزا باشد زیرا میلیونها سال طول میکشد تا یک سانتیمتر خاک ایجاد شود اما برخی با بیاطلاعی از این موضوع از خاک بهدرستی بهرهبرداری نمیکنند و از اهمیت خاک غافل هستند.
ایجاد حساسیت به موضوع لزوم حفاظت از خاک، خبرنگار بازار را برآن داشت تا با مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان گفتوگویی در این زمینه انجام دهد که متن گفتوگو را در ادامه میخوانیم:
اسکندر خزائی با اشاره به اینکه در سالجاری جلساتی درباره مسأله خاک بهصورت مجازی برگزار شد، ادامه داد: در هفته جاری در راستای حفاظت از خاک برنامه کاشت نهال و آغاز حفظ بیولوژک را خواهیم داشت و این برنامه تا هفته منابع طبیعی ادامه دارد.
وی افزود: استان همدان دارای یک هزار و ۶۵۸ گونه گیاهی است و تنوع بالایی در گونههای گیاهی دارد.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان با تأکید بر اینکه برای حفاظت از آب و خاک هماهنگیهایی با جهاد کشاورزی، محیط زیست، مرکز تحقیقات کشاورزی و دانشگاه انجام شده است؛ بیان کرد: سال گذشته طرح یک هزار هکتاری جنگلکاری در استان همدان انجام شد.
وی با اشاره به اینکه امسال نیز یک هزار هکتار جنگلکاری با استفاده از گونههای مستعد استانی انجام خواهد شد؛ افزود: امسال 2 هزار هکتار کپهکاری و قرق مراتع را خواهیم داشت که تمام این مسائل برای حفاظت خاک مؤثر هستند.
خزائی با اشاره به اینکه برنامههای هفته خاک از چند روز گذشته آغاز شده است؛ ادامه داد: برای آغاز کشت نهال نیاز به چالهکنی بود که این کار در همه شهرستانها انجام شده است.
کاشت گونههای جنگلی با همکاری سازمانهای مردمنهاد
وی با اشاره به اینکه کاشت گونههای جنگلی با همکاری سازمانهای مردمنهاد با عنوان «جنگلانه» را خواهیم داشت؛ بیان کرد: در روز جهانی خاک، کل کشورهای دنیا به این موهبت خدادادی میپردازند زیرا ایجاد یک گرم خاک هزاران سال زمان میخواهد.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان با تأکید بر اینکه خاک ارزش ویژهای دارد و باید از آن و از گونههای گیاهی حفاظت کنیم؛ افزود: اگر خاکی تنوع زیستی خود را از دست بدهد به یک خاک مرده تبدیل شده و با یک فرسایش بادی میتواند هوا و آب را هم آلوده کند.
وی با اشاره به اینکه درصورت اهمیت ندادن به تنوع زیستی خاک، فرسایش خاک رقم میخورد، عنوان کرد: هرگونه جابهجایی و از دست دادن خاک، برای خاک مناسب رویی است.
در استان همدان میزان فرسایش خاک بالا است زیرا رگبارهای بارشی در مناطق خشک و نیمهخشک اتفاق میافتد و در این مناطق خاک پوشش گیاهی مناسبی ندارد.
خزائی با اشاره به اینکه در استان همدان میزان فرسایش خاک بالا است زیرا رگبارهای بارشی در مناطق خشک و نیمهخشک اتفاق میافتد و در این مناطق خاک پوشش گیاهی مناسبی ندارد؛ ادامه داد: فرسایش ده تن خاک در هکتار بهصورت سالانه طبیعی است و اما در استان همدان فرسایش خاک ۱۷ تن در سال است.
وی با اشاره به اینکه در سالجاری اجرای ۲۲ هکتار عملیات آبخیزداری در استان همدان در دست بررسی است؛ ادامه داد: در بخش مکانیکی ۲۴ هزار سازه آبخیزداری در استان همدان وجود دارد که از این تعداد 4 هزار سازه ملاتی و بندهای خاکی هستند.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان با تأکید بر اینکه درصورتیکه اجرای عملیات آبخیزداری همراه با اقدامات اجرایی عملیات بیولوژیک نباشد، کار ناقص است، افزود: گونههای جنگلی که در استان همدان کشت میشوند و در نهالستان استان همدان در شهرستان ملایر تولید میشوند.
گونههایی مانند سنجد، سماغ، سرو قهوهای، کاج سیاه، داغداغان، زرشک، زالزالک، اورس که از گونههای سازگار با طبیعت استان همدان هستند، کشت میشود.
وی با اشاره به اینکه گونههایی گیاهی تهیه شده برای کشت سازگار با طبیعیت استان مدنظر هستند ضمن اینکه برخی چند منظوره هستند، بیان کرد: گونههایی مانند سنجد، سماغ، سرو قهوهای، کاج سیاه، داغداغان، زرشک، زالزالک، اورس که از گونههای سازگار با طبیعت استان همدان هستند، کشت میشود.
خزائی با اشاره به اینکه برای کشت باید از گونههای گیاهی با آببری کم یا بدون آببری استفاده کرد و با این کار به تولید آب کمک میشود، عنوان کرد: حدود ۱۹ هزار هکتار از اراضی ملی استان همدان عرصه بیابانی شده که در اثر شرایط نامناسب خاک و چرای دام این اتفاق افتاده است.
وی با اشاره به اینکه امسال ۹۰۰ میلیارد تومان اعتبار برای بخش تقویت کشت گیاهان اختصاص داده شد، ادامه داد: مردم نقش اول را در حفاظت از خاک دارند.
چرای دام، گونههای گیاهی را
دچار اضمحلال میکند
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیز داری استان همدان با بیان اینکه هر موجودی در خاک را خداوند روی حساب آفریده و خاک زنده خاکی است که از آن بهرهبرداری مناسب انجام شود؛ ادامه داد: چرای دام گونههای گیاهی را دچار اضمحلال میکند و موجب فشرده شدن خاک میشود.
وی با بیان اینکه فشار به خاک و بهرهبرداری نامناسب از خاک سبب میشود، خاک قدرت تولید و حاصلخیزی خود را از دست بدهد، بیان کرد: رفع پوشش حفاظتی از خاک جلوگیری از آتشسوزی است زیرا هرگونه آتشسوزی سبب میشود خاک ساختمان خود را از دست بدهد و نمیتواند در خود رطوبت را حفظ کند و زمینه فرسایش آبی و بادی مهیا میشود.
خزائی با اشاره به اینکه در استان همدان ۴۲ هزار هکتار جنگل طبیعی، پارک جنگلی و ذخیرهگاه جنگلی وجود دارد که نسبت به کشور سطح پایینی است، بیان کرد: استان همدان در ارتفاع واقع شده و همین مسأله سبب شده جنگل در استان کمتر وجود داشته باشد.
وی با اشاره به اینکه گونه بازمانده بلوط غرب در گیان نهاوند و سیاهدره، گونه انواع بادام و سایر گونههای همراه در فامنین وجود دارند، عنوان کرد: این گونهها اهمیت ویژهای برای ما دارند و خوشبختانه استان همدان اقدامات خوبی برای توسعه جنگل داشته است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان با اشاره به اینکه مردم برای کاشت گونه صنوبر در اراضی خود میتوانند مراجعه کرده و نهال صنوبر رایگان دریافت کنند، افزود: حدود یک میلیون اصله نهال صنوبر تولید شده و گونه مناسبی است.
ثبت پروانه چرا برای ۵۹۸ هزار واحد دامی در همدان
وی با اشاره به اینکه در استان همدان برای ۵۹۸ هزار واحد دامی پروانه چرا صادر شده است، ادامه داد: فشار دام روی مراتع استان همدان 3 برابر است.
خزائی با اشاره به اینکه سال گذشته استان همدان براساس پایش انجامشده جزو استانهای بحرانی از نظر آتشسوزی بوده است، ادامه داد: استان همدان یک درصد مراتع کشور و 3 درصد تولید علوفه کشور را دارد و از بین رفتن هرگونه گیاهی شرایط را برای از بین برد ۲۰ گونه گیاهی دیگر فراهم میکند.
وی در ادامه به حضور موتورکراس و خودروهای آفرود در مراتع همدان اشاره کرد و با بیان اینکه متأسفانه در سالهای اخیر موتورکراسها و خودروهای آفرود طبیعت را مورد تخریب قرار دادهاند، بیان کرد: مراتع خوبی که در استان همدان وجود دارد محل رویش گونههای گیاهی خاصی مانند آویشن است که میلیونها سال در طبیعت همدان استقرار دارند و نباید با طبیعت اینگونه رفتار شود.
خزائی با اشاره به اینکه مراتع استان همدان جای مناسبی برای آفرودسواری نیست و باید این موضوع به آفرودسواران تأکید شود، افزود: بدون استعدادیابی و بدون درنظر گرفتن محلی برای آفرودسواران اجازه نخواهیم داد طبیعت مورد تخریب قرار بگیرد و وجود خودروهای آفرود و موتورکراسها را در طبیعت زیبای استان همدان تحمل نخواهیم کرد.
آنچه مسلم است خاکی که طی میلیونها سال وارد یک پروفیل و افق مناسب شده درصورت حفاظت نشدن از آن در آینده برگشت نخواهد داشت، پس باید در راستای حفاظت از خاک بهخاطر آینده خاک و نسلهای زیستی دقت کنیم.