درحالی فرش همدان شهرتی جهانی دارد و ۹۰ درصد فرشهای بافت این استان تجاری هستند که این روزها وضعیت صادرات فرش دستباف همدان در پس تحریمهای ناعادلانه خوب نیست و بازارها از بین رفته است.
از گذشته تا امروز خانههای ایرانی حتی محقرترین آنها مفروش به فرش دستباف بوده و فرش از زینتهای خانه محسوب میشده، تا جایی که همین موضوع فرش دستباف را جزو میراث لاینفک ملی ایران قرار داده است.
اگر پازبرلک را بهعنوان قدیمیترین فرش ایرانی بدانیم، قدمت قالیبافی در ایران به ۵۰۰ سال پیش از میلاد یعنی بیش از ۲ هزار سال پیش بازمیگردد که بررسی وضعیت استان همدان در قالیبافی نیز نشان میدهد که همدان، پایتخت تاریخ و تمدن ایران از دیرباز یکی از قطبهای بافت فرشهای باکیفیت بوده و بهمرور زمان مورد توجه تجار و علاقهمندان در خارج از کشور قرار گرفته و از همان روزها فرش دستباف همدان شهرت خاصی پیدا کرده است.
یکی از واقعیتهایی که خصوصیات بارز فرش همدان را گوشزد میکند، بازار فرش این شهر است بهگونهایکه وجود کاروانسراها و کارگاههای قالیبافی در این شهر حکایت از رونق این حرفه از گذشته داشته و این روزها نیز هنوز بازار فرش همدان حفظ شده، هر چند کار و کاسبی مانند گذشته نیست.
بررسیها نشان میدهد فرشهای ثبتشده استان همدان شامل فرش «کسب و ننج» و «ازندریان» متعلق به منطقه جوزان ملایر، فرش «شاخ گاوی» متعلق به مهربان کبودراهنگ و فرش «کله گلی» و «سالاری» مربوط به منطقه نهاوند است که هنوز هم بافندگان خاص خود را دارد.
کمی که به عقب میرویم با تشدید تحریمها از سال ۹۷ که شکل تازهای به خود گرفت اغلب کالاهای صادراتی کشور بهویژه فرش دستبافت همدان در لیست سیاه صادراتی قرار گرفت و از همان سالها با کاهش آمار صادرات فرش دستبافت همدان روبهرو بودیم. همین موضوع سبب شد که این روزها وضعیت فرش دستبافت همدان شرایط خوبی نداشته باشد و اگر بهموقع چارهای برای حل مشکلات آن نیندیشیم خسارتهای جبرانناپذیری متحمل خواهیم شد.
مردم قدرت خرید ندارند؛ این جمله را یکی از حجرهداران در سرای گلشن در گفتوگو با مهر گفت و ادامه داد: مردم از شیوع ویروس کرونا در ترس و وحشت زندگی میکنند و دیگر خبری از حضور مردم برای خرید در این بازار نیست؛ در گذشته حتی مردم برای دیدن فرشها نیز به این سرا میآمدند که با شیوع ویروس کرونا خبری از آنها نیست.
موسوی افزود: ۱۵ سالی میشود که شغل پدرم را ادامه میدهم اما امسال بیشتر فرشفروشیها در همدان دچار مشکل شدهاند که در این زمینه دولت باید بستههای حمایت درنظر بگیرد.
وی گفت: با اینکه قیمت فرش نسبت به سایر اجناس، چندان افزایش نیافته است اما با وجود این مردم، قدرت خرید فرش دستباف را ندارند.
کارشناسان فرش معتقدند اگر فرش را از نگاه اقتصادی بررسی کنیم به ایجاد اشتغال و درآمد کمک قابل توجهی خواهد داشت و در روزگاری که بیکاری و اشتغال به مسأله نخست و مهم کشور تبدیل شده، هنرصنعت فرش میتواند نقش مهمی در ایجاد اشتغال پایدار ایفا کند.
رئیس اداره فرش استان همدان درباره وضعیت فرش همدان با بیان اینکه سال گذشته، بیش از ۶۰۰ نفر در استان همدان تحت پوشش آموزشهای قالیبافی قرار گرفتهاند، گفت: با برنامهریزیهای انجام شده، شیوههای مختلفی را برای حمایت از افراد فعال در این عرصه بهکار میگیریم.
۵۰ هزار بافنده شناسنامهدار در همدان فعالیت میکنند
محمود خزندی با اشاره به اینکه درحالحاضر ۵۰ هزار بافنده شناسنامهدار در استان همدان مشغول فعالیت هستند، گفت: هر بافنده عضو تشکلهای صنفی است و در سال گذشته بیش از ۵۰ هزار مترمربع فرش دستبافت توسط بافندههای همدانی تولید شده است.
وی عنوان کرد: استان همدان ظرفیت بالایی در تولید فرش دستبافت دارد که باید شناسایی شود، کمااینکه توجه به این بخش موجب ایجاد اشتغال و درآمد شده است. رئیس اداره فرش استان همدان با اشاره به تحریمهای حاکم بر کشور گفت: خوشبختانه با مشکل کمبود مواد اولیه برای بافندگی مواجه نیستم اما کیفیت نخها نسبت به گذشته کاهش یافته و این موضوع میتواند در آینده تأثیر بدی بر صادرات این کالا داشته باشد. وی با بیان اینکه بیشتر بافتهای فرش دستبافت همدان بهصورت 2 در 3، 2 زرع و 5/1 زرع است، گفت: شیوههای نقشپردازی، استفاده از رنگهای گرم مانند قرمز و لاکی، بافت فرش با پرزهای بلند، تنوع در تولیدات، کیفیت، دوام و عمر بالا، استفاده از شیرازه و متصل در حین بافت، داشتن گره متقارن و برخی مواقع فارسی در برخی مناطق و ضخامت و سنگینی مهمترین مزیت فرش دستباف همدان است. خزندی با اشاره به اینکه دورههای آموزش بافندگی تأثیر مستقیم با میزان فروش فرش دارد، گفت: بافندگانی که در دورههای بافندگی شرکت کردهاند تمامی نکات مهم بافندگی را رعایت میکنند و این امر موجب استقبال بیشتر از قالی این افراد در بازار میشود.
رئیس اداره فرش استان همدان با بیان اینکه قیمت بالای فرش دستباف سبب کاهش قدرت خرید مردم شده است، عنوان کرد: تاکنون مذاکرات بسیاری با بانکها برای رفع این مشکل انجام شده و بهزودی تسهیلات به خریداران فرش دستباف داده میشود که امیدواریم با پرداخت تسهیلات این مشکل حل شود.
رئیس اتحادیه فرشفروشان همدان نیز گفت: با توجه به اینکه ۹۰ درصد فرشهای بافت استان همدان تجاری ،هستند متأسفانه این روزها وضعیت صادرات فرش دستباف همدان خوب نیست.
محسن قشمی با اشاره به اینکه فرش همدان شهرت جهانی دارد و هر صادرکننده فرش برای اینکه جنسش جور باشد، باید از فرش همدان داشته باشد، افزود: همدان استانی است با ۲۰ منطقه که هر یک از این مناطق، فرش مخصوص به خود را دارد و جزو فرشهای صادراتی هستند.
وی تأکید کرد: یکی از بزرگترین مشکلات پیش روی صنعت فرش، نبود بازار تعریف شده است؛ چون پس از تحریمهای ظالمانه، بازارهای هدف را از دست دادیم و حال برای بهدست آوردن مجدد این بازار نیازمند سیاستگذاری و توجه بیشتر به این حوزه هستیم. قشمی افزود: تحریم به رها شدن و سرگردانی صنعت فرش منجر شد و تداوم این رویه موجب جایگزین شدن کشورهای رقیب و بهدست گرفتن بازارهای جهانی شد.
فرش در بحث کرونا جزو مشاغل سخت درنظر گرفته نشده است
رئیس اتحادیه فرشفروشان استان همدان با بیان اینکه در حوزه فرش مشکلات زیادی داریم، گفت: متأسفانه فرش در بحث کرونا جزو مشاغل سخت درنظر گرفته نشده است و فروشنده و تولیدکننده بسیار متضرر شدهاند.
وی با اشاره به اینکه فرش میتواند در تقویت اقتصاد کشورمان بهشدت مؤثر باشد، گفت: متأسفانه میزان اثربخشی فرش در اقتصاد کم است؛ زیرا به صادراتی بودن فرش توجه چندانی نشده است.
رئیس انجمن فرش اتاق استان همدان نیز افزود: هماکنون در استان همدان ۵۰ هزار بافنده فرش فعالیت دارند و بیشترین تولید فرش در استان همدان مربوط به روستاهاست و ۷۰ تا ۸۰ درصد فرشهای موجود در بازار فرش این استان بهدست روستاییان بافته میشود.
علی پناهی تعطیلی تعاونی فرش استان همدان را عامل اصلی به وجود آمدن مشکلات فرش همدان عنوان کرد، افزود: نبودن مواد اولیه باکیفیت، کم بودن اجرت دستمزد بافندگان، بیمه نبودن قالیبافان، نبودن قالیباف ماهر و مهمترین آن نداشتن نقشهکش ماهر از جمله مشکلات صنعت فرش استان است.
وی با اشاره به اینکه فرش همدان تولید ندارد و در بازار بهسختی فرش همدان یافته میشود، گفت: اکنون تولید فرش دستباف و بازار آن در همدان رونق پیشین خود را ندارد و روزبهروز هم کمتر میشود، هرچند پیشتر صنعت فرش دستباف در همدان رونق داشت اما فرش ماشینی جایگزین فرش دستباف شده است. با این تفاسیر آنچه مسلم است همدان این گنجینهدار صنعت فرش دستباف کشور برای اینکه جایگاه اصلی خود را بازیابد نیازمند حمایت جدی دولت و دستاندرکاران این صنعت و هنر ماندگار است؛ بنابراین ایجاب میکند نهتنها مسئولان، که خود بافندگان نیز در تحقق این هدف گام بردارند و نگذارند این هنر و صنعت به فراموشی سپرده شود.