تعاوني اجتماع مستقل اشخاصي است كه با هم ديگر توافق کردهاند تا به منظور تأمين نيازها و اهداف مشترك اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي خود به نحو اختياري مؤسسهاي با مالكيت جمعي تأسيس و به شكل دموكراتيك آن را اداره و نظارت کنند. تعاونیها 14 نوع هستند که در ادامه به انواع آن اشاره میشود.
1-حملونقل: بخش تعاون در اين گرايش اقتصادي جايگاه ويژهاي دارد و بخش مهمي از جابهجايي مسافرو كالا از طريق شركت تعاوني انجام ميشود.
2- مسكن: امروزه تعاونيهاي مسكن در سطح جهاني نقش مؤثري در تأمين مسكن ارزان قيمت براي گروههاي متوسط اجتماعي همچنين افراد كمبضاعت ايفا مينمايند.
3-اعتبار: اساس اين تعاوني بر خودياري و همياري است و در عين حال تابع مقررات مربوط به بازارهاي غيرمتشكل پولي و سياستهاي بانك مركزي ميباشند.
4 - صنايع دستي: به عنوان يك پيامرسان جدي از فرهنگ وتمدن ايراني و اسلامي كشورمان در سطح جهاني است و با صادر كردن آنها به كشورهاي ديگر ميتوان منابع ارزي مهمي عايد كشور نمود.
5- فرش: هدف از تأسيس تعاونيهاي فرش رفع نيازمنديهاي معيشتي هنرمندان، خانوارها و تأمين كالاهاي مصرفي و تزييني مرتبط است.
6- خدمات آموزشي: هدف ارائه خدمات آموزشي در بخشهاي آموزش رسمي و فنيوحرفهاي است.
7- صيادي، شيلات و پرورش و تكثير ماهي: پرورش ماهي، روشي بسيار مؤثر در مصرف مواد زائد كشاورزي و دامپروري است كه يكي از مهمترين دلايل اهميت پرورش آبزيان ميباشد.
8- دانشبنيان: شركت يا مؤسسه خصوصي است كه در زمينه گسترش و كاربرد اختراع و نوآوري و تجاريسازي نتايج تحقيق و توسعه در حوزه فناوريهاي برتر و با ارزش افزوده بالا، فعاليت مينمايند.
9- معدني: نقش تعاونيها در استخراج سالانه معادن در آنها با توجه به وجود معادن بزرگ فلزي و كارخانجات صنايع معدني كشور به بيش از 100 ميليون تن ميرسد. ايجاد بستر مناسب انتقال مديريت و بهرهبرداري معادن بزرگ به بخش تعاون در قالب تعاونيهاي معدني در استانها محسوب ميشود.
10- زراعت و باغباني: تعاونيهاي كشاورزي و موادغذايي هم اكنون ابزار قدرتمندي در كاهش فقر و گرسنگي هستند و در بسياري از كشورها به عنوان مراكز توليد اشتغال براي صدها هزار نفر محسوب ميشوند. در كشور ما اولين تعاوني در داورآباد گرمسار توسط اداره كل فلاحت تشكيل گرديد اين تعاوني سرآغاز نهضت تعاون در ايران دانست.
11- زنان: شركتي است كه حداقل 70 درصد اعضاي آن را بانوان تشكيل ميدهند و در مجموع تعاوني زنان در 96 گرايش از رشتههاي فعاليتهاي توليدي، خدماتي و توزيعي اشتغال دارند.
12- تأمين نياز: هدف رفع نيازمنديهاي معيشتي خانوارها و تأمين كالاهاي مرتبط با نيازهاي شغلي افراد، صنوف تجاري و توليدكنندگان كالا و خدمات است كه شامل تأمين نياز توليد و تأمين نياز صنوف ميباشد.
13- تأمين نياز مصرفكنندگان: اين تعاونيها قادرند با به كارگيري اصول تعاون و استفاده از سازوكارهاي مديريت مبتني بر مشاركت اعضا نقش مؤثري در تأمين نيازهاي رفاهي و مصرفي گروههاي كمدرآمد و ساماندهي معضلات جامعه ايفا نمايند.
14- صنعتي: هدف حمايت از سرمايهگذاران در عرصه توليد و كار ميباشد. ضمناً تعاونيهاي دهياري، خدماتي، عمراني نيز از ديگر تعاونيها ميباشند.
