فرش از گذشته‌های دور یکی از اقلام صادراتی و تجاری ایران به کشورهای مختلف دنیا بوده و حلقه‌ای از تولید کنندگان، بافندگان، فروشندگان و صادرکنندگان را براي صادرات این هنر دست بافت ایرانی به هم متصل کرده است.
فرش ایران و البته استان همدان فراز و نشیب‌هایی را پشت سر گذاشته که درخصوص وضعیت کنونی بازار فرش و آینده آن و راهکارهای رفع مسائل و مشکلات آن با علی اصغر زبردست، رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی همدان به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه متن این مصاحبه را می‌‌خوانید.
جناب آقای زبردست توضيحاتي درباره چگونگي وضعیت فرش ایران در جهان بفرمایید؟
براساس آماری که گمرک ایران اعلام کرده میزان صادرات ایران از ابتدای سال 96 یعنی از فروردین تا پایان مرداد ماه، حدود 120 میلیون دلار بوده که نسبت به سال گذشته 18 درصد افزایش داشته است. اما هنوز تا رسیدن به آمارهای 10 سال گذشته فاصله داریم. تا قبل از تحریم میزان صادرات فرش دستبافت بسیار زیاد بوده اما بعد از اعمال تحریم‌ها این روند کاهش یافته است. پس از برجام تحریم فرش ایران لغو و روند نزولی صادرات آن متوقف شد. گواه این مدعا صادرات 360 میلیون دلاری فرش دستبافت در سال گذشته است که در طی سال 95 و امسال شاهد رشد صادرات فرش دستبافت ایران هستیم، درواقع در سال 95 نسبت به سال 94، 23 درصد رشد داشته است.
مشکل اصلی صادرات فرش ایران چیست؟ آیا ایران بازارهای جهانی فرش را از دست داده است؟
مشکلات مختلفی در برابر صادرات فرش وجود دارد که یکی از آنها تحریم‌ها و عدم ارتباطات مناسب با سایر کشورها بود و موجب شد ایراني که به 80 کشور دنيا صادرات داشت بسیاری از بازارهای هدف را از دست بدهد.
یکی دیگر از مواردی که در کاهش صادرات فرش موثر بود سیاست خارجی ایران و تنش در رواط ایران با کشورهای عربی بود چراکه ما به امارات متحده عربی، کویت و عربستان فرش صادر می‌کردیم اما تنش‌های ایجاد شده موجب شد این کشورها از ایران فرش خریداری نکنند.
غیر از عوامل غیر اقتصادی یکسری عوامل اقتصادی نیز در کاهش صادرات فرش موثر بودند، از آن جمله عدم شناسایی سلیقه بازار بود که نتوانستیم متناسب با نیازهای بازار تولید کنیم. میزان نمودار تغییر و تحول در فرش ایران بسیار کند است و این تغییرات بسیار تدریجی و به آهستگی صورت می‌گیرد، این در حالی است که در دنیا تغییرات زیادی اتفاق افتاده است. در بسیاری از کشورها فرش را با مبلمان منطبق و هماهنگ می‌کنند و حتی با معماری ساختمان انطباق می‌دهند. ما باید نیازسنجی کنیم و براساس آن نیاز بتوانیم کالا تولید کنیم. البته فرش دستبافت برای ما یک مزیت است زیرا مي‌توانيم سفارش بگیریم و متناسب با تقاضا و نیاز بازار تولید کنیم. يعني به لحاظ تکنولوژیک این امکان ایجاد شده که طرح‌هاي متناسب با سفارش بازار (مانند فرش‌هاي چند ضلعي) توليد کنيم.
جایگاه فرش استان همدان در کشور و دنيا چگونه است؟
باتوجه به اینکه صادرات فرش استان همدان به اروپا و آمریکا بود در طی مدت یاد شده بسیار آسیب دید و با اعمال تحریم‌ها بسیاری از بازارهای خود را از دست داد، اما خوشبختانه بعد از برداشته شدن تحریم‌ها گشایش‌هایی در این زمینه ایجاد شده است. یکی از صادرکنندگان خوشنام همدانی که عضو اتاق بازرگانی استان نیز هست سال 95 نخستین محموله فرش را به آمریکا صادر کرد. این روند برای به دست آوردن بازارها آغاز شده اما ورود مجدد و حفظ آن نیازمند نیازسنجی بازار است تا متناسب با آن تولید کنیم و در غیر این صورت نمی‌توانیم حرف زيادی برای گفتن داشته باشیم.
آیا توانسته‌ایم بازار مناسبی برای فرش همدان پیدا کنیم؟
به این سوال در قسمت قبل پاسخ دادم اما فکر می‌کنم باید یک هماهنگی و انسجامی بین بافندگان و تجار فرش ایجاد کنیم، به‌طوريکه تجار و صادرکنندگان فرش سفارشات را بگیرند و به بافندگان برای تولید سفارش بدهند تا با همان کیفیت و مختصات و مشخصاتی که خریدار میخواهد تولید کنند.
البته در کنار بازارهای قدیمی، که 80 کشور بوده، باید دنبال کشف بازارهای جدید هم باشیم و این مهم با برندسازی از فرش ایرانی محقق می‌شود چراکه هند و پاکستان و حتی چین رقبای ما در بازار جهانی هستند و پاکستان در برخی مواقع فرش خود را با نام فرش ایرانی که از کیفیت کمتری برخوردار است به فروش می‌رساند.
ما باید سعی کنیم فرش‌های خوب و صاحب نام مانند فرش تبریز، قم، بیجار، کاشان و همدان را به عنوان برند فرش ایران معرفی کنیم که کیفیت مناسبي دارند.
در پایان باید بگویم که به نظر من باید مرکز مطالعات فرش ایران به صورت تخصصی و با توجه به ظرفیت‌هایي که در اين زمینه داريم، ایجاد شود و این کار به صورت تمرکز بازاریابی و بازارسازی انجام‌پذير است که تمام اجزای تولید و صادرات را به هم مرتبط مي‌کند.
