جثه کوچکی دارد درحالیکه سرش را روی زانوهایش گذاشته متوجه حضورم میشود باحالت ترس از جایش بلند میشود جورابهایی که در مقابلش گذاشته است را مرتب میکند و میگوید"خاله یک جفت جوراب برای پدر یا برادرت میخری؟" پیش از آنکه از او قیمت را سؤال کنم به او میگویم چرا در این ساعت از روز اینجا هستی و مدرسه نرفتهای؟ در پاسخ میگوید: مدرسه نمیروم، فقط همان سال اول دبستان را به مدرسه رفتم؛ اما پس از آن به دلیل مشکلات بیماری پدرم مجبور شدم از بین کار و مدرسه یکی را انتخاب کنم و اکنون نیز دستفروشی میکنم، از ساعت 9 صبح تا 5عصر در همین مکان مشغول دستفروشی هستم.
نخستین پرسشی که به ذهنم میرسد این است:
اگر مجبور نبودی کدام یک را انتخاب میکردی؟
چقدر به درسخواندن علاقه داری؟
با همان حالت غمگین میگوید: من هم دلم میخواهد همانند کودکان دیگر مدرسه بروم، درس بخوانم و در آینده برای خودم کسی شوم؛ اما چه کنم که زندگی سخت است چارهای جز کارکردن ندارم؛ زیرا تمام دخلوخرج زندگی با من است.
در روز چقدر درآمد داری؟ بستگی دارد در بسیاری از مواقع فروش ندارم اما در برخی روزها همبالای صدهزار تومان فروختم.
با نگاهی گذرا میتوان به سختیها و مشقتهایی که کشیده است، پی برد، هرروزه با پای پیاده مجبور است از پایینترین نقطه شهر به اینجا بیاید تا بلکه بتواند همان خرج بیماری پدر و زندگی مادر و خواهر و بردارهای کوچکترش را در آورد.
سینا تنها 12 سال دارد و فقط یک سال از عمرش را با همسنوسالهای خود در مدرسه گذرانده است، زندگی او در کارکردن خلاصه شده است و با آن سنوسال کم غصه بیکاری و دربهدری را میخورد و هر شب هنگامی که سربر بالین میگذارد، در رویای شیرین داشتن زندگی آرام فرومیرود.
او هر روز ظهر هنگام تعطیلی مدارس با چشم حسرت به دانشآموزان نگاه میکند و تصور این که نمیتواند مانند آنها سرزنده و شاداب باشد، شیطنت کند، درس بخواند و به شغل آینده خود فکر کند، قلب کوچکش را متأثر میکند. آنها هر روز در کوچه و مدرسه میدوند و انرژی سرشار خود را تخلیه میکنند.
باوجود هزاران امیدو آرزو دستنیافتنی سختترین روزهای کودکی خودرا در خیابانهای شهر سپری کرده است، او و مادرش بدون وقفه و بدون تعطیلی برای پر کردن شکم 3 بچه قدونیمقد تلاش میکنند و تمام دویدنهای آنها تنها پاسخگوی تهیه بخور و نمیری برای زنده مانده است نه زندگیکردن!
یکی از بزرگترین آرزوهایش داشتن یک شغل مناسب و ماندگار در سالهای بعدی زندگیاش است که بتواند درآمد بالاتری را کسب کند و هرسال با آمدن سرما برایش دغدغه میشود که زمستان چگونه چرخ زندگیشان را بچرخاند، کجا را پیدا کند تا بساط دستفروشی را پهن کند.
کارکردن کودکان یکی از مشکلات جهانی است که تحقیقات زیادی دررابطهبا علل آن انجام شده است. نبود دسترسی به آموزش، عوامل خانوادگی مانند اعتیاد، خشونت، مشکلات اقتصادی، نگرشهای فرهنگی در درجات مختلف و... در افزایش تعداد کودکان کار در ایران و جهان تأثیرگذارند. آسیبهای متعدد جسمی، جنسی و روانی تنها بخشی از مشکلات کودکان کار در ایران و جهان به شمار میروند.
بر اساس آمار منتشر شده از سوی کارگروه کودکان کار و خیابان شورای اجتماعی وزارت کشور، سن کودکان کار خیابانی که از 5 تا ۱۸ سال هم عنوان شده تعداد افراد شناسایی شده بین ۱۲ تا ۱۵ هزار نفر بوده و برای آنها پرونده مددکاری تشکیل شده است که تعداد واقعی کودکان کار ممکن است ۲.۵ برابر این تعداد باشد.
همچنین در استان همدان طرحی با محوریت ساماندهی کودکان کار به نام طرح حمایت از کودکان کار و خیابانی از اواسط سال ۱۳۹۹ آغاز شده و تاکنون 150 کودک توسط این طرح شناسایی و پذیرش شدند.
از مجموعه اقدامات این طرح ساماندهی میتوان به حمایتهای روانی از کودکان، حمایتهای مادی و معیشتی، خدمات آموزش و ایجاد اشتغال برای یکی از اعضای خانواده که منجر به توانمندی کودک و خانواده آنها شود، اشاره کرد.
به گفته معاون امور اجتماعی اداره کل بهزیستی استان، پس از شناسایی کودکان کار خانواده آنها از نظر وضعیت آسیبهای اجتماعی ارزیابی میشود و در صورت نیاز مداخلات لازم به کودک و خانواده ارائه و پیگیریهای درمانی، روانشناسی و مددکاری در این راستا انجام میشود.
علیرضا سمائی با بیان اینکه سازمان بهزیستی با بهرهگیری از خدمات مددکاری و روانشناسی حمایت از حقوق کودکان، بهبود و ارتقا کیفیت زندگی آنها کودکان کار را زیرپوشش قرار میدهد، افزود: پس از شناسایی کودکان کار خانواده آنها از نظر وضعیت آسیبهای اجتماعی ارزیابی میشود و در صورت نیاز مداخلات لازم به کودک و خانواده ارائه و پیگیریهای درمانی، روانشناسی و مددکاری در این راستا انجام میشود.
وی مهمترین عامل آسیبهای اجتماعی را اعتیاد دانست و گفت: عوامل اجتماعی و اقتصادی، فقر، اعتیاد، طلاق، بدرفتاری با کودکان در خانواده از مهمترین دلایل وجود کودکان و نوجوانان کار خیابانی است.
گفتنی است که ۳۰ هزار و ۳۰۸ هزار مددجو با معلولیتهای مختلف جسمی، حرکتی، شنوایی، ضایعه نخاعی و از کارافتادگی از خدمات تخصصی و حمایتی بهزیستی این استان بهرهمند هستند.