بارها همه ما عبارت "میراث فرهنگی" را که عمدتا یادآور وزارتخانه میراث فرهنگی ، صنایع دستی وگردشگری و یا نمایندگیهای آن در استانها میباشد را شنیدهایم .
اما فارغ از این که این عبارت در ابتدا چه چیزی را در ذهن تداعی می کند باید گفت واژه میراث در واقع بیانگر آن چیزی است که از گذشتگان به نسل فعلی رسیده است .حال این ترکه ممکن است از اعضای یک خانواده به ارث رسیده باشد و یا اینکه از طریق یک نسل وبه عنوان یک دارایی ملی به جای گذاشته شده باشد. طبیعتا یکی از مواردی که با شنیدن این واژه به ذهن می رسد این است که وارثین زحمتی بابت ایجاد آن نکشیده اند .
مثلا ساخت یک ساختمان تاریخی مانند یک کتابخانه ، حمام ، پل و... توسط ایجاد کنندگان آن احداث شده است و هزینه ای جهت ساخت و تکمیل آن به وارثانش تحمیل نکرده است ، لکن به دلایلی که ذیلا از نظر می گذرد قطعا نگهداری و نحوه استفاده از آن از حیث تاریخی و سایر جهات برایش دارای مسئولیت است .
اولا میراث فرهنگی خود نشانگر شیوه زندگی گذشتگان ،آداب ورسوم آنها و... می باشد که در واقع خود یک درسنامه است و به نسلهای بعدی کمک می کند تا با بهره مندی ازتجربیات گذشتگان ، زندگی بهتری را برای خود را شکل دهد.
ثانیا امروز میراث فرهنگی به یک منبع درآمدی برای کشورهای مختلف دنیا تبدیل شده است .به طوریکه اولا واژه گردشگری منضم به پیشوند صنعت شده است که خود گویای نگاه اقتصادی به موضوع است و ثانیا نشانگر آن است که در این باب رقابت وجود دارد . همچنین علت دیگر آنکه صنعت گردشگری که از آن به عنوان صنعت سبز یاد می شود از این جهت که منجر به فروش منابع طبیعی یک کشور به منظور کسب در آمد نمی شود مسئله ی قابل توجهی است به خصوص که در کشور ما نفت جزء تکیه گاه های اصلی اقتصادی است تقویت نگاه اقتصادی به گردشگری یک ضرورت همگانی است .
بارها همه در این باره هشدارهایی را دیده و شنیده ایم که تکیه بر نفت به عنوان یک منبع در امدی ابدی یک تصور خطر ناک است که می توان با تکیه بر گردشگری در شقوق مختلف آن تا حد زیادی از عوارض احتمالی اتکا بر نفت و به ویژه خام فروشی در امان ماند.ضمنا یاد آور می گردد مشخص نیست تا چه زمانی نفت می تواند به عنوان یک تکیه گاه تلقی گردد . به بیان دیگر مشخص نیست تا چه زمانی نیاز به نفت وجود داشته و یا حتی نیاز به آن تا چه حد باشد ؟!
و لذا صنعت گردشگری به عنوان یک صنعت پاک در کنار کشاورزی و یابرخی از فعالیت های گوناگون تولیدی و خدماتی می تواند از ارزان فروشی منابع طبیعی همچون نفت ، گاز وآب به عنوان منابع تجدید ناپذیر و یا سخت تجدید پذیر و یا منابعی که کشور با کمبود آنها مواجه است جلوگیری نماید.همان طورکه می بینیم بسیاری از کشور ها درآمدهای قابل توجهی را از این صنعت نصیب خود نموده اند (ذیلا یک نمونه آمار مربوط به سال 2021 از نظر می گذرد).ضمن اینکه ایران دارای جاذبه های گردشگری فراوان و به بیان دیگر ظرفیت های قابل توجه و بکری در مقایسه با سایر کشورهایی است که میزان در آمدشان از این صنعت بسیار بالاتر از آن است .
علیرغم زحمات و هزینه هایی که در کشور در این خصوص تحمل شده است باید اعتراف کرد همچنان میزان بهره مندی از آن بسیار پایین تر از میزان ممکن است. به نظر می رسد همچنان نوع نگاه عموم مردم به سرمایه های فرهنگی و به تعبیری اقتصادی نگاهی واقعی نیست و هنوز بسیاری با پتانسیل های اقتصادی آن نا آشنا هستند.بخصوص در کشور ما که تورم و بیکاری همواره و نیز اخیرا وضعیت آب در استان ما به عنوان چالش های جدی مطرح بوده اند بهره مندی بیشتر از این ظرفیت می تواند تا حد زیادی در حل این مسائل یاری گر باشد .
لکن آنچه در این خصوص مهم است اصلاح و یا به عبارتی تقویت نگاه نسبت به آن است . پر واضح است زمانی کلمه میراث را باپسوند فرهنگی همراه می کنیم شاید در ذهن برخی صرفا ارزش فرهنگی موضوع متبادر شود و از ظرفیت های اقتصادی آن غفلت صورت بگیرد .لذا نزدیک کردن نگاه تصمیم گیران و عموم جامعه و البته فرهنگ سازی در این خصوص نیازمند اقدامات اصلاحی لازم است .طبعا اضافه کردن نگاه اقتصادی به موضوع می تواند در بهره مندی بیشتر از ظرفیت ها و الزامات بهره مندی از آنها موثر واقع گردد .
به طوریکه تک تک افراد جامعه که در اشکال مختلف می توانند در این راستا هماهنگ و همراه شوند ، توجیه شوند که آثار و برکات چنین نگاه و البته همراهی با ان چه دستاوردها در سطح ملی و محلی برای آنها خواهد داشت .ضمن اینکه به نظر می رسد حتی از ظرفیت های فرهنگی این جاذبه ها نیز به میزان ممکن استفاد نشده است.
به طور مثال واقعا چند در صد مردم که نه چند در صد دانشجویان و یا حتی فارغ التحصیلان دانشگاهی شهر با آثار بوعلی سینا آشنا و یا اشعار باباطاهر را از حفظ هستند ؟ و همچنین چند نفر در شهر دقیقا می دانند تعداد جاذبه های گردشگری فرهنگی کدام هستند ؟
قطعا مهمترین دلیلی که جامعه ی ما تا این اندازه با میراث فرهنگی خود بیگانه است فقدان وجود یک نگاه صحیح نسبت به این گونه میراث است به بیان دیگر نا آگاهی نسبت به ارزشهای معنوی این چنین آثاری مانع از آن است که بتوانیم از منافع بالقوه آنها بیشتر استفاده کنیم .
تا چه رسد که بخواهیم از نهایت ظرفتیهای اقتصادی آنها منتفع شویم .شاید بسیاری نمی دانند میزان در آمد سالانه کشورها از حوزه گردشگری تا چه میزان و تا چند برابر در آمد نفتی ایران است .احتمالا بسیاری هنوز نمی دانند که به زودی نیاز به نفت کم شده و یا کلا از بین خواهد رفت و دولت ها والبته ملت ها باید به فکر جایگزین هایی برای آن باشند والبته شاید هنوز برخی متوجه نیستند که نفت به عنوان یک میراث ملی و البته یک امانت در دستان ماست که ممکن است با خودخواهی ها و تنبلی ها و سوء مدیریت نتوانیم این امانت را به درستی به نسل بعد منتقل کنیم .
قطعا انداختن تمام بار بر روی دوش سازمان های متولی یک اقدام ناشیانه است که نتیجه ی آن از قبل مشخص است . بهره مندی بیشتر از ظرفیت گردشگری چه در ابعاد علمی و فرهنگی و چه در بعد اقتصادی نیازمند استفاده بیشتر از ظرفیت های اجتماعی است به طوری که مراقبت از چنین فضاهایی و تمام آن چیزهایی که بتوانند در صنعت گردشگری منشاء اثر باشند به عنوان یک مسئولیت اجتماعی تلقی گردد . و صد البته تحقق چنین مهمی نیازمند فرهنگ سازی و به بیان دیگر سرمایه گذاری در این خصوص است .
سال قبل همگان شاهد بودیم که آب در شهر همدان به یک بحران تبدیل شد که طبعا از عوامل آن مکیدن بیش از اندازه آبهای زیر زمینی جهت استفاده در کشاورزی و سایر صنایع آب بر بوده است .و لذا استان می تواند با بهره مندی بیشتر از ظرفیت صنعت گردشگری در حل این مساله نیز کمک قابل توجهی به خود بنماید . اما اینکه چگونه می توان از این ظرفیت بیشتر استفاده کرد قطعا نیازمند توجه به نظر کارشناسان و نخبگان امر می باشد. بهره مندی از پژوهش صورت گرفته و تحقیقات در حال انجام می تواند مبانی محکم و ارزشمندی را برای تصمیم گیران و برنامه ریزان فراهم نماید .
داشتن رفتارهای متناسب و محترمانه توسط عموم مردم و همچنین متولیان جاذبه های گردشگری با گردشگران، رعایت نظافت در اماکن عمومی و کانون های گردشگری ، پرهیز از هر گونه گران فروشی بخصوص در ارتباط با سوغاتی های استان ، آسیب نرساندن به جاذبه های گردشگری ، حتی الامکان تعبیه بیشتر تابلوهای راهنما در شهرها و روستاها به منظور هدایت گردشگران به جاذبه ها ، تبیین اهمیت گردشگری از تمامی ابعاد برای کودکان و نسل جدید به منظور بهره مندی بیشتر از ظرفیت های اجتماعی ، در نظر گرفتن تخفیف برای گردشگران جهت ارائه ی خدمات و فروش محصولات محلی ، در صورت امکان در نظر گرفتن مترجم رایگان برای تورهای گردشگری خارجی و در نهایت و آنچه که به نظر می رسد از همه ی این موارد مهم ترو البته جامع همه ی آنهاست .پایش مستمر نظرات گردشگران داخلی و خارجی و مرتبط نمودن آنها با واقعیات و البته خدمات ارائه شده ، مواردی است که به نظر می رسد در صورت تحقق کامل می تواند نقشی پررنگ در تقویت صنعت گردشگری در استان بازی کرده و به تقویت وضعیت اقتصادی آن به صورت پایدار کمک نماید.
در همینجا پیشنهاد می شود موضوع میراث فرهنگی و نقش آن در تقویت بنیه فرهنگی و اقتصادی کشور به عنوان بخشی از دروس دانش آموزان و دانشجویان کشور در نظر گرفته شده و با آشنا ساختن آنها با ظرفیت های عظیم این صنعت در ابعاد گوناگون زندگی فردی و اجتماعی گامی در جهت استفاده از ظرفیت های اجتماعی برای ساختن و داشتن یک جامعه ی قویتر برداشته شود .
و لذا و باتوجه به آنچه بر آن قلم رفت اگر میراث فرهنگی را میراث اقتصادی یا میراث فرهنگی-اقتصادی و یا اساسا میراث بنامیم گزاف نگفته ایم.
باشد که ان شالله از این پس با نگاهی دقیق تر نسبت به موضوع بتوانیم از منافع پیدا و پنهان آن بیشتر بهره ببریم.
