اما و اگر های مسیر جهانی شدن

منظر تاریخی همدان کاندیدایی که در کشور رقیب ندارد

 شهر تاریخی هگمتانه(همدان) یگانه کاندیدای  ثبت جهانی منظر تاریخی در ایران است و در کنار 5 اثر دیگر در انتظار اعلام ارزیابان یونسکو برای جهانی شدن هستند. منظر تاریخی هگمتانه در شهر همدان، مسیر آرامگاه بوعلی تا آرامگاه باباطاهر را شامل می‌شود.
ترکیب سایت باستانی تپه هگمتانه، بافت تاریخی شهر و بازار قدیمی مفهوم تازه‌ای به نام «منظر تاریخی» است که برای نخستین بار میراث فرهنگی به دنبال ثبت جهانی آن است، کاندیدایی که در کشور رقیب ندارد و برای یونسکو موضوعی جذاب محسوب می‌شود.
در پرونده منظر تاریخی هگمتانه، عرصه هسته اصلی شهر شامل تپه هگمتانه، بازار و بافت تاریخی شهر است که در قالب کانسرت «منظر تاریخی همدان» برای ثبت جهانی آماده‌سازی شده است. پرونده  راه‌آهن شمال‌ - جنوب و منظر فرهنگی اورامانات، آسبادهای منطقه سیستان، دیوار گرگان و منظر فرهنگی ماسوله در کنار منظر تاریخی هگمتانه در یونسکو در دست بررسی است.
سالیانه یک اثر در هر کشوری ثبت جهانی می‌شود، به نقل از مشاور وزیر میراث‌فرهنگی آذرماه سالجاری باید نتیجه بررسی این ۶ پرونده اعلام شود و هر یک که روند ثبت آن کوتاه‌تر باشد، اقدامات و رفع موانع آن در اولویت قرار می‌گیرد.
 هگمتانه در تکاپوی جهانی شدن
مدیر محوطه پایگاه گردشگری و میراث فرهنگی هگمتانه در زمینه برخی از اقداماتی که در 2 سال گذشته در محوطه تاریخی هگمتانه به ویژه در سال 1399 اتفاق افتاده است چنین می‌گوید مراحل بررسی ، تأیید و ابلاغ آن مطالعات ضروری طرح جامع راهبردی هگمتانه که در شورای راهبردی هگمتانه مصوب و به وزارت  میراث فرهنگی اعلام شده است در دست اقدام است.
حسن سلطانی افزود: همچنین مطالعات حفاظت و استحکام‌بخشی آثار خشتی مکشوفه در 4 دهه گذشته که متأسفانه در این مدت بر اثر فرسایش‌های آب و هوایی و محیطی شاهد تخریب‌های گسترده‌ای در آنها بودیم، ادامه دارد. برای جلوگیری از این اتفاقات و رفع خطرات احتمالی به برج‌هایی با ارتفاعات بین 4 تا  8 تا 10 متر نیاز بود که اقدامات ضروری برای حفاظت شکل بگیرد و برای این اقدامات می‌توان به ساماندهی برج و باروهای ضلع شمال شرقی که اجرا شده و ادامه آنها نیز بنا شده است اشاره کرد که آنها از بلوار نظربیگ قابل مشاهده است.
وی ادامه داد: کارهای باستان‌شناسی آن قسمت پس از پی‌گردی و خانه‌سازی ادامه پیدا می‌کند که هم‌اکنون در 23 برنامه باستان‌شناسی این اقدامات به سرپرستی رضا نظری‌ارشد تحت عنوان پی‌گردی آثار مکشوفه برج و باروهای ضلع شرقی و شمالی در دست اقدام است.
22مین فصل باستان‌شناسی یعنی یک فصل قبل‌تر در پی یک وقفه چند ساله موفق شدیم با گمانه‌زنی در عرصه هگمتانه بخشی از نقاط این سایت تاریخی که دارای ابهام و در چندین سال متوقف مانده بود بار دیگر بر مبنای مطالعات فصل 22 عرصه جدید هگمتانه قرار است، مشخص و در نهایت برای اصلاح عرصه به وزارتخانه ارسال کنیم.
پرونده ثبت جهانی هگمتانه و بافت تاریخی شهر همدان با همکاری همه فرهیختگان، هنرمندان و نخبگان این حوزه در زمینه تاریخ، باستان‌شناسی، معماری، مرمت و مشاهیر و حتی هنرمندان در حوزه عکس موفق شدیم آثار شاخصی از این محوطه داشته باشیم.
سلطانی گفت: این مهم با نقشه‌های فنی مهندسی و به روش سه‌بعدی برای نخستین بار  در این منطقه اتفاق افتاد و در آینده نزدیک یک پرونده غنی را به معاونت وزارت میراث فرهنگی تقدیم خواهیم کرد و در نهایت این پرونده ترجمه و توسط واحد ثبت آثار جهانی به یونسکو ارسال و در آن سایت بارگذاری و دانلود می‌شود.
این پرونده یکی از پرونده‌های مهم ثبت آثار  ایران است چراکه علی‌رغم اینکه هگمتانه که یک محوطه تاریخی است و قابلیت استعداد ثبت جهانی  رادارد این‌بار موفق شده‌ایم بافت تاریخیمان از جمله بازار، راسته‌بازارها، اماکن، مساجد، کلیساها، کنیسه، سایر جدارهای با ارزش میدان امام(ره) و فراخور آداب و رسوم و مردم‌شناسی را با هم در یک پرونده ترکیب و ارائه دهیم.
در قسمت غربی هگمتانه رویداد بزرگی در دست اتفاق است که به‌طور مستقیم با پرونده ثبت جهانی هگمتانه در ارتباط خواهد بود و بزرگترین مخزن امن در منطقه غرب کشور با  هزار و800 متر مربع بود  که اسفند ماه سال 1399 شاهد بهره‌برداری این مخزن عظیم بودیم.
در کنار این مخزن یک موزه بزرگ برای معرفی آثار فرهنگی تاریخی با محوطه حدود 10هزار  مترمربع فضای متنوع و گسترده نمایشگاهی که پیشرفت فیزیکی آن 58درصد است با تخصیص اعتبار شاهد بهره‌برداری آن در سال مالی آینده خواهیم بود.
گفتنی است، از جمله ویژگی‌های شهر باستانی هگمتانه، معماری و طرح و نقشه منظم این شهر بوده، که در بین آثار باستانی به دست آمده کم‌سابقه است. آثار کشف شده حاکی از وجود یک شبکه منظم و پیشرفته آبرسانی در شهر حکومتی مادها و پارت‌ها است. در فواصل بین کانال‌های آبرسانی، معابری بر عرض ۵/۳ متر وجود داشته و کف این معابر، تماماً با آجرهای مربع شکل و منظمی، مفروش بوده‌ است.
تحقیقات نشان داده که در فواصل ۳۵ متری بین معابر، 2 سری واحدهای ساختمانی قرار دارند که هر کدام شامل یک حیاط مرکزی (هال) است، با اتاق‌ها و انبارهایی به صورت قرینه در گرداگرد آن. به شکلی که هر واحد ساختمانی، فضایی در حدود 17/5 * 17/5 متر را در برمی‌گیرد. معابر مذکور با عرض 3/5متر و پی بندی آجری در بخش وسیعی از تپه گسترش داشته و جهت شمال‌شرقی به جنوب‌غربی دارند.
پیشینه حفاری‌های علمی این تپه، به سال ۱۹۱۳ میلادی برمی‌گردد، که هیأتی فرانسوی از طرف موزه لوور پاریس به سرپرستی شارل فوسی، کاوش‌هایی در تپه هگمتانه انجام داد؛ ولی نتایج این کاوش‌ها هیچ‌گاه منتشر نشد.
در طی ۱۰ فصل حفاری انجام شده از سال ۱۳۶۲ تا ۱۳۷۸، که حدود ۱۴ هزار مترمربع از بقایای این شهر کاویده شد، یکی از کهن‌ترین دوره‌های تمدّن بشری نمایان شده ‌است. همچنین یک حصار طولانی به ارتفاع ۹ متر و 2 برج عظیم و کم‌نظیر در درون آن کشف شده ‌است. از جمله کاوش‌های علمی سال ۱۳۶۲ تاکنون که به سرپرستی محمدرحیم صراف به انجام رسیده، منجر به شناسایی شهر بزرگی در دل تپه هگمتانه شده‌ است.
همچنین ادامه کاوش‌ها، بخش‌هایی از حصار عظیم شهر به قطر ۹ متر و ارتفاع ۸ متر را آشکار ساخته ‌است. این حصار در فواصل معین، دارای برج‌های عظیم بوده، که هگمتانه قدیم را دربرمی‌گرفته ‌است.
به‌طور کلی در 100 سال اخیر باستان‌شناسان داخلی و خارجی بارها این تپه را حفاری کرده‌اند. ضمناً در طول حفاری‌های انجام شده، آثار ارزشمند و بی‌نظیری کشف شده، که اغلب متعلق به دوران هخامنشیان و نیاکان آنهاست.