در بین تمام مناسبت‌های مربوط به شعر و ادبیات در تقویم فارسی، 27 شهریور عجیب‌ترین آنهاست. این روز به‌مناسبت سالروز درگذشت استاد شهریار، به نام روز «شعر و ادب فارسی» نامگذاری شده است. منتقدانِ این نامگذاری معتقدند که چرا روز گرامیداشت فردوسی یا حافظ یا سعدی روز شعر و ادب فارسی نام نگرفته است و آیا استاد شهریار جایگاهی فراتر از آنها داشته؟ مدافعان هم در مقابل پاسخ می‌دهند که شعر شهریار را هم توده مردم دوست دارند و هم کارشناسان. از این نظر می‌توان به نام او، در جامعه به زبان مردم، درباره شعر و ادبیات حرف زد.
چنین نقدها و پاسخ‌هایی اما، در برابر پرسش‌هایی اساسی‌تر، اهمیت کمتری خواهند داشت: اینکه اصولا روز «شعر و ادب فارسی» به چه کار می‌آید و قرار است در این روز درباره چه موضوعات مهم و اساسی شعر و ادبیات و شاعران و ادیبان صحبت شود و کدام نکات علمی و تاریخی تحلیل و کشف شود و یا چه دردی از دردهای بی‌شمار نویسندگان و شعرا کم شود؟
یکم: سال‌هاست که کارکرد روز «شعر و ادبیات فارسی» از تحلیل فنی شعر و ادبیات و بررسی مسائل اساسی نویسندگان، شاعران و روشنفکران، به برگزاری جلساتی با انجمن‌های ادبی مختلف تبدیل شده است. در این روز، عده‌ای از اهالی فن، با حضور مقامات دولتی دور هم جمع می‌شوند و از اهمیت شعر و ادبیات و زبان فارسی می‌گویند، سپس کمی درباره مشکلات صحبت می‌کنند و جلسه به اتمام می‌رسد و عکس یادگاری گرفته می‌شود.
در این جلسات احتمالا قول‌هایی هم داده می‌شود که بنابر تجربه تاریخی، در نهایت راه به‌جایی نخواهد برد و عملی هم نمی‌شود. اتفاقا در همدان هم قرار است امروز، همزمان با روز شعر و ادب فارسی، انتخابات «خانه شعر و ادب» و جلسه‌ای هم با حضور اعضای انجمن‌های ادبی برگزار شود.
دوم: بنابر آمار سایت اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان، درحال‌حاضر 7 انجمن ادبی به‌طور رسمی در همدان ثبت شده‌اند. محل برگزاری جلسات این انجمن‌ها مجتمع ابن سینا، مجتمع آوینی و آرامگاه باباطاهر است. به جز این‌ها، چند انجمن دیگر هم هستند که اصولا می‌بایست هفتگی یا ماهانه جلساتی برگزار کنند. تا پیش از شیوع ویروس کرونا، جلسات برخی از این انجمن‌ها به‌طور مرتب برگزار می‌شد. اما از وقتی که کرونا وارد کشور شد، انجمن‌های ادبی دچار رخوتی بیش از پیش شده‌اند و درحال‌حاضر جز یک یا 2 انجمن، بقیه تعطیل یا نیمه‌تعطیل هستند.
سوم: فرض کنیم در همدان هیچ انجمن ادبی وجود نداشت و انتخابات خانه شعر و ادب هم برگزار نمی‌شد، آن‌وقت چه چیزهایی در شهر تغییر می‌کرد؟ احتمالا عده‌ای علاقه‌مند – که تعدادشان در هر انجمن زیر انگشتان 2 دست است – کمی آزرده می‌شدند. در عمل اما اتفاقی برای فرهنگ و هنر همدان رخ نمی‌داد. این موضوع که در شهری مانند همدان، انجمن‌های ادبی، نیمه‌تعطیل و از همه ناراحت‌کننده‌تر، بی‌اثر هستند، اتفاقی بسیار غم‌انگیز است. اعضا و رؤسای این انجمن‌ها بهتر است به این پرسش پاسخ دهند که ماحصل فعالیت‌های چندساله‌شان چه بوده، کدام کار تحقیقی در جلساتشان انجام شده و چند شاعر و نویسنده در سطح ملی معرفی کرده‌اند؟ اگر چنین اتفاقاتی نیفتاده، آیا علاقه شخصی و پر کردن اوقات فراغت چند نفر از نویسندگان و شاعران عزیز استان و تبدیل کردن جلساتی مهم به سرگرمی‌های عصرانه، دلیل اصلی وجود چنین جلساتی است؟
چهارم: شاید اعضا و رؤسای محترم انجمن‌های ادبی استان پاسخ دهند که فعالیت‌هایشان نتایج بسیاری داشته است. در این‌صورت چقدر خوب است که نتیجه فعالیت‌ها در رسانه‌ها بازگو شود تا منتقدان هم از محصولات فکری برگزاری جلسات انجمن‌ها باخبر شوند. اما شاید پاسخ این باشد که کرونا موجب بروز مشکلاتی در فعالیت‌هایشان شده و در این حالت یا نمی‌توانند جلسات را برگزار کنند و یا نیاز به حمایت و کمک دولت دارند. اگر در چند ماه گذشته جلساتی برگزار نشده باشد، بر هیچ‌کس نباید خرده گرفت؛ زیرا سلامتی درحال‌حاضر از هر فعالیتی مهمتر است. در این وضعیت بهتر است نتیجه فعالیت‌های انجمن‌ها در چند سال گذشته و تا پیش از شیوع ویروس کرونا را منتشر کنند. باور کنیم دنیا پیش از شیوع کرونا هم وجود داشت!
پنجم: مشکل اصلی انجمن‌های ادبی همدان - از نظر بسیاری از دوستان- حمایت نکردن اداره ارشاد از فعالیت‌های آنهاست. انجمن‌ها برای داشتن ماحصل فکری، مسلما به امکانات سخت‌افزاری و حمایت‌های معنوی و تبلیغاتی احتیاج دارند. آیا اداره ارشاد مدعی است که دراین سال‌ها در این زمینه کمک شایسته‌ای به انجمن‌ها کرده است؟ از طرفی حمایت دولت هم، مسائل مربوط به خودش را دارد که بسیاری از انجمن‌ها به آن بی‌اعتنا هستند. حمایت دولت اگرچه در ظاهر اتفاقی خوب است، اما تجربه تاریخی نشان می‌دهد که استقلال انجمن‌ها را از بین می‌برد و آنها را ضعیف می‌کند.
اتفاقی که در این سال‌ها رخ داده، این است که دولت یا از گروه‌های شعر و ادب، که باید مستقل و خصوصی اداره شوند، حمایت نمی‌کند و یا اگر هم حمایتی وجود داشته باشد، درنهایت سبب تضعیف نهادهای مستقل فرهنگی می‌شود. این پرسشی مهم است که اعضای انجمن‌ها باید پاسخ آن را بدهند که آیا نبود حمایت موجب وضعیت کنونی‌شان شده یا حمایت توأم با دخالت؟
ششم: آیا معنی برگزاری انتخابات روز شعر و ادب فارسی در همدان توسط و با نظرات اداره ارشاد استان، حمایت از انجمن‌ها است؟ این موضوع را گذر زمان بهتر مشخص خواهد کرد.
