جان یک خانه واجد ارزش تاریخی دیگر در همدان در خطر است. خانهای که نشانی در فهرست ملی آثار تاریخی ندارد. خانهای که در یک محله با ساختار قدیمی جای خوش کرده است و همچنان حال هر رهگذری با دیدنش در حصار درختهایی که در مقابلش صف کشیدهاند خوش میشود، اما آنچه جان این خانه را در محوطه «چُرچُره» شهر همدان به خطر میاندازد، قرار گرفتن آن در طرح تعریض کوچه است و شاید اگر برای حفظ آن ارگانهای مربوطه همچون شهرداری و میراث فرهنگی پای کار نیایند بیراه نیست در آیندهای نهچنداندور دیوارهای این خانه طعمه تخریب شود.
این خانه 50 سال پیش محل تحصیل دانشآموزان قدیمی همدان بوده است، خانهای که به مدرسه مریم شهرت داشت و خاطرات زیادی از دانشآموزان آنروزها زیر سقف خانه به یادگار مانده است.
خانههای تاریخی در معرض چند تهدید روزگار میگذرانند؛ یا تهدید خارج بودن از فهرست آثار ملی یا تهدید نبود اعتبار برای مرمت و یا تهدید خرید و فروش و ساخت و ساز اما در این میان واقع شدن خانه در ایران تمدن چند هزار ساله دارد، که هر کدام از شهرهای خود به تنهایی بازگوکننده قدمت و تاریخ این مرز و بوم است، همدان بهعنوان یکی از شهرهای تاریخی ایران هم از این قاعده مستثنی نیست و جدا از وجود سایت تاریخی هگمتانه که خود نمونهای از تاریخ کشور است.
خانههای تاریخی بخشی از هویت به جای مانده گذشته در این دیار است
از آنجا که بخش قابل توجهی از بناها در مالکیت بخش خصوصی هستند باید ادعا کرد؛ نگهداری از خانههای تاریخی وظیفه مالک است.
کوچههای قدیمی و خانههای تاریخی
تعداد این خانهها در همدان کم نیست، در کوچه پس کوچههای قدیمی که پا میگذارید و با به قدم گذاشتن در حریم این خانهها میتوان به نوعی حس قدیمی بودن، گرما و صمیمیتی را که در گذشته داشته است، حس کرد.
اما در سالهای اخیر در همدان شاهد تخریب بناهایی بودیم که در ظاهر هر کدام شاید دلیل و توجیهی نیز داشته است.
یکی به دلیل نبود اعتبار، دیگری به دلیل ثبت ملی نبودن و یکی دیگر به بهانه حفظ جان عابران و ...
در میان خانههایی که بهدلیل تهدیدهایی برای فروش یا خرید در ماههای اخیر از نگاه رسانهها به آنها پرداخته شده است؛ گذرمان به خانهای افتاد که کنج یک محله قدیمی جا خوش کرده است.
این خانه به خانه کیوانی شهرت دارد اطلاعات محدودی از آن در دست است و تحت مالکیت بخش خصوصی است. ساختار و معماری بنا بیانگر آن است که این خانه اوایل دوره پهلوی ساخته شده است.
وسعت بنا در حدود ۶۰۰ متر مربع است و براساس مشخصات نما کاربری بنا در ابتدا مسکونی نبوده است. سبک بنا سبک ملی پهلوی اول است و نیمستونهای تزئینی به کار رفته در نما متأثر از نمادهای معماری کلاسیک در تلفیق با نمادهای ایران باستان است. درمجموع ظواهر امر بیانگر آن است که مشخصات بنا از ویژگیهای سبک معماری پهلوی اول است. جهتگیری بنا به سمت جنوب شرقی است که کاملا با جهتگیری اقلیمی بناهای همدان مطابقت دارد.
ابهام در سرنوشت خانههای قدیمی
اما آنچه امروز برخی دوستداران میراثفرهنگی را نگران میکند این است که نکند بهدلیل قرار گرفتن این خانه در طرح تعریض به سرنوشت خانههای محوطه کبابیان شهر همدان که به بهانههای غیرمنطقی طعمه تخریب شدند، دچار شود.
متأسفانه امروزه آشنایینداشتن با آثار تاریخی موجب دخل و تصرفهای انسانی در بناهای بافتهای تاریخی همدان شده است و اگر بنایی به ثبت ملی نرسد این تهدید جدیتر خواهد شد.
بناهایی را که در فهرست آثار ملی به ثبت رسیدهاند میتوانیم با مالکان آنها در عقد قراردادی مرمت و استحکامبخشی کنیم.
متأسفانه در برخی مواقع خارج از ثبت بودن بنا و به تدریج آسیب دیدن آن موجب میشود مالکان بناهای واجد ارزش تاریخی که خارج از ثبت ملی هستند بدون هماهنگی با میراثفرهنگی به مرمت اقدام کنند، درحالیکه باید مصالح بهکار رفته در اصلاح بنا با ساختار بنای تاریخی سنخیت داشته باشد و به صورت تخصصی تحت مرمت و بازسازی قرار گیرد.
آنچه مسلم است خانههای تاریخی میراث واجد ارزش و داشته غنی امروز ما برای آیندگان است که مسئولیت نگهداری آن بر دوش همه ما خواهد بود و سهم بیشتر این مسئولیت بر شانههای شهرداری، میراث فرهنگی و مالکان خانههای قدیمی است.
