روزهای کرونایی و خانهنشینی در کنار همه محاسن و معایبی که دارد، فرصتی است برای شناخت بیشتر خود و اصلاح رفتار در برخورد با دیگران؛ رفتارهایی که گاه به دلیل اختلاف یا شکاف نسلی، دلی را به درد میآورد و موجب کدورت خاطری میشود.
کرونا، خانهنشینی و بروز اختلاف نظر میان اعضای خانواده، مثلث ناهمگون این روزها شده تا آنجا که انتشار آمار از تماسهای گرفته شده با اورژانس اجتماعی، زنگ خطر را به صدا درآورده است.
اختلافاتی که به باور کارشناسان، بیشتر از شناختنداشتن فردی و ایجاد پیشزمینه ذهنی از دیگران و بهدنبال آن، قضاوت درباره هر کلمه آنان بهوجود میآید. حال آن که با فرصتی که کرونا در اختیار افراد قرار داده، میتوان به یک خودکاوی و خودشناسی رسید؛ این که چه کسی هستیم، کجا هستیم و برای چه هستیم.
فرصتی که به اعتقاد یک روانشناس بالینی و مشاور، زمان تجزیه و تحلیل خود است، اینکه چرا من زود عصبانی میشوم یا ریشهیابی برخی عادات خود و درصدد رفع برخی اخلاقهای نامناسب خود باشیم.
عطیه سروش در گفتوگو با ایرنا، با تأکید بر اینکه کرونا موجب شده افراد بیشتر در کنار و در تعامل با هم قرار گیرند، اظهار کرد: در این بازه زمانی، ضرورت دارد بر روی ارتباط مؤثر کار کنیم.
وی، یادآور شد: متأسفانه کمتر پیش آمده که افراد به رفتارها، احساسات، داشتن یا نداشتن مهارت برقراری ارتباط و همچنین وجود باورهای غلطی که در درون خود دارند فکر کنند و بیشتر دنبال عوامل بیرونی هستند، درحالیکه در ایجاد ارتباط مؤثر و خوب این نکته بسیار مهم است.
خودشکن آیینه شکستن خطاست
سروش با تأکید بر اینکه اگر میخواهیم ارتباط خوب و موثر داشته باشیم باید بهجای متهم کردن دیگران، از درون خود آغاز کنیم، تصریح کرد: شروع از خود، مقدمهای است برای اینکه ببینیم چطور باید این ارتباط را به طور صحیح تعریف کنیم و بچینیم.
وی توضیح داد: در میان مراجعهکنندگان میبینم که والدین یک تفکر غالبی دارند مبنی بر اینکه کودکان باید شنونده محض باشند یا فرزندان غالبا این را تکرار میکنند که بزرگترها درکی از من ندارند. اینکه حق بدهیم به همه افراد که فرزند زمانه خود باشند درست است، اما مفهوم احترام باید در همه ادوار گنجانده شود؛ سالهای دور هم این شکاف و تفاوت بوده است، اما محوریت اصلی همان مفهوم احترام بود.
این روانشناس با این توضیح که احترام به معنای پذیرش بدون قید و شرط است، توضیح داد: بین پذیرفتن و قبول کردن تفاوت وجود دارد من میتوانم بشنوم یا شنونده خوب باشم، اما میتوانم تأیید و قبول نکنم. این از راههای داشتن ارتباط مؤثر است که بدون قید و شرط دیگران را بشنویم و واضح و روشن بدون اینکه طرف مقابل را قضاوت، ذهن خوانی یا جلو جلو مطالبی از او در ذهن بیاوریم، با او صحبت کنیم.
ضرورت نگاهی دوباره به باورها
وی با تأکید بر اینکه نخست باید خود را شناخت و ارزشهای شخصی را درک کرد، یادآور شد: باید به اینجا رسید که در شرایط غیرقابل کنترل، این ارزشها بر روی همان منوال گذشته باشند و در ارتباط با دیگران احساس ارزشمندی و برابری را دریافت کرد. برای این امر، بهتر است بهجای نشر اکاذیب یا استرس بیش از حد، به سراغ خودشناسی و رسیدن به اطلاعات درست درباره باورها برویم و نگاهی دوباره به باورها بیاندازیم.
سروش تصریح کرد: شاهد هستیم بسیاری از افراد خودآرامبخشهایی مانند خرید، میهمانی رفتن، پرسه زدن، دور دور کردن داشتند که حال از آنان گرفته شده است، اما بهدلیل اینکه باورهای درستی برای خود چیدهاند این دوران را میتوانند با حال خوب بگذرانند. این یعنی تابآوری یعنی در شرایط سخت اینقدر هوشمند باشم که نشکنم و منعطف باشم.
این روانشناس با ابراز خرسندی از اینکه تابآوری اکتسابی است و میتوان با مطالعه و تمرین بیشتر آن را بهدست آورد و سطح تحمل و صبوری را بالا برد، اظهار کرد: ما نمیتوانیم از مشکلات و شرایطی که غیرقابل کنترل است، فرار کنیم. بپذیریم شرایط سختی وجود دارد و قرار نیست همیشه خوشحال و شادمان باشیم، اما باید به این درک برسیم که پس از سختی رشد بهوجود میآید.
وی تأکید کرد: افراد به شرطی رشد میکنند که درد بکشند و تحمل کنند. در این شرایط بحران هم که برای همه افراد دنیا اتفاق افتاده، افرادی رشد میکنند که نگاه وسیعی به درون خود داشته باشند. بهعنوان مثال مراجعهکنندهای داشتم که میگفت جلسات و تمرینهایی که این روزها در خانه دارم عمیقتر از جلساتی است که حضوری انجام میشد.
با گوش دل و چشم باز، افراد را بشنویم
سروش در بخشی دیگر از این گفتوگو، خاطرنشان کرد: آنچه در افراد میتواند فاصله ایجاد کند نیاز به تعلق برآورده نشده است، نیاز به تعلق و عشق نیازی اساسی در حوزه روانشناسی است که خدشه دار شدن آن به منزله ایجاد فاصله عمیق است.
وی توضیح داد: اگر در خانواده و ارتباطات بین فردی نیاز به تعلق به درستی برآورده و ارضاء نشود فاصله ایجاد میشود. این نیاز به تعلق در حوزه اجتماعی، شغلی، خانوادگی باید ارضا شود اما در بازه زمانی کنونی که در بحران کرونا و در خانه ماندن، روزگار سپری میشود، نیاز به تعلق در حوزه شغلی و اجتماعی دستخوش تغییر شده است و بیشترین تمرکز باید بر روی برداشت این نیاز در خانواده باشد.
حال باید به این فکر کرد که چه کنیم این نیاز به تعلق آسیب کمتری ببیند و بهخوبی ارضا شود.
