شهریور ماه جاری مصادف با اجلاس بین‌المللی «مقابله با توفان‌های ماسه و گرد و غبار» در راستای دیپلماسی محیط زیست جمهوری اسلامی ایران و در چارچوب بند15 سیاست‌های کلی محیط زیست ابلاغی مقام معظم رهبری است.
بر اساس این بند ضروری است که دیپلماسی محیط‌زیست با تلاش برای ایجاد و تقویت نهادهای منطقه‌ای برای مقابله با گرد و غبار و آلودگی‌های آبی تقویت شود.
همچنین با توسعه مناسبات و جلب مشارکت و همکاری‌های هدفمند و تأثیرگذار 2جانبه، چندجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی در زمینه محیط زیست گسترش یابد.
پدیده گرد و غبار موضوعی فرامرزی است که ناشی از توسعه صنعتی و کشاورزی نابسامان، خشکی زمین ناشی از استفاده بی‌رویه از منابع آب و نیز تغییر اقلیم، بیابان‌زایی ناشی از توسعه ناپایدار، جنگ و دیگر مداخلات بشری است. با توجه به ماهیت فرامرزی این پدیده، راه‌حل آن نیز نیازمند همکارهای کشورهای درگیر اعم از منشاء و متأثر است. موضوع با اهمیتی که در اجلاس جاری با حضور نمایندگانی از ۵۰کشور و ۱۵نهاد بین‌المللی امکان تحقق دارد و میزبانی ایران برای این مهم می‌تواند نشان از پذیرش مرجعیت و توان ایران در مقابله با این پدیده و اجماع‌سازی چندجانبه باشد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد حدود ۳۳۰میلیون هکتار منبع گرد و غبار در غرب آسیا و آسیای میانه وجود دارد که بخشی از آن مربوط به کانون‌هایی با شدت کم و برخی مربوط به کانون‌هایی با شدت بالا است. در این میان، حدود ۲۷۰میلیون هکتار از این کانون‌ها، کانون گرد و غبار با شدت بالا است و سالانه حدود ۱۴۷میلیون تن غبار ایجاد می‌کند که دارای ذرات کمتر ۱۰میکرون هستند و در به خطر انداختن بهداشت و سلامت مردم منطقه بسیار تأثیرگذارند علاوه بر آن معضلات زیست محیطی بزرگ مقیاس با متراکم کردن شکاف‌های اجتماعی زمینه‌ساز چالش‌های امنیتی داخلی و خارجی می‌شود.
از جمله دستاورهای موردانتظار از دیپلماسی محیط زیست همانگونه که در سیاست‌های ابلاغی محیط زیست تصریح شده است بهره‌گیری مؤثر از فرصت‌ها و مشوق‌های بین‌المللی و تسهیل انتقال و توسعه فناوری‌ها و نوآوری‌های مرتبط است که اجلاس مورد اشاره امکان انتقال دانش و تجربیات کشورهای مختلف در جهت مقابله با پدیده گرد و غبار و مدیریت را فراهم کرده و می‌تواند زمینه ایجاد صندوق بین‌المللی یا منطقه‌ای مرتبط را فراهم کند.
با توجه به آنکه این اجلاس در ادامه اجلاس منطقه‌ای گرد و غبار در سال گذشته و به درخواست و رأی‌گیری نزدیک به اجماع مجمع عمومی به میزبانی ایران برگزار شده است؛ انتظار می‌رود تصمیمات ان به عنوان اسناد پشتیبان قطعنامه‌های آتی سازمان ملل متحد تلقی شود.
همچنین انتظار می‌رود با توجه به آنکه 330میلیون نفر در جهان تحت تأثیر توفان‌های گرد و غبار قرار گرفته اند و سلامت و امنیت محیط زیستی در بخش های بزرگی از جهان تهدید می شود، خروجی این نشست در چارچوب «اصل مسئولیت مشترک اما متفاوت» سبب افزایش مشارکت مالی و فنی کشورهای غنی و در حال توسعه در حمایت و سرمایه‌گذاری برای بهبود سیستم‌های هشدار، حمایت از کشاورزان در جهت کشاورزی پایدار با استفاده بهینه و پایدار از منابع آب و خاک و احیای زیست بوم‌ها و هم پیمانی جهانی جهت کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و گرمایش کره زمین شود.
در پایان این نکته حائز اهمیت است که با وجود ارزشمند بودن فرامرزی دیدن منشاء و تأثیر پدیده گرده و غبار و تاکید بر لزوم استفاده از ظرفیت‌های دیپلماتیک در مدیریت و کاهش آسیب ناشی از آن همواره باید مراقب بود کشورها از ترک فعل و یا اقدامات ناشی از قصور و تقصیر کارگزاران داخلی در حوزه تصمیم گیری‌های ملی غافل نشوند.
همانگونه که مقام معظم رهبری در موارد متعدد هشدار داده اند نقش سوء مدیریت‌های داخلی در ایجاد و استمرار برخی از پدیده ها از جمله عدم مدیریت صحیح منابع حیاتی و ایجاد منبع‌های داخلی گرد و غبار حائز اهمیت و مورد تأکید موکد است و نباید در سایه فرامرزی دیدن موضوع مغفول واقع شود. این انتظار با توجه به سیاست برنامه هفتم که تأکید بر آبخیزداری و آبخوانداری و اصلاح الگوی کشت و رعایت آمایش سرزمین دارد قابل اجراست. امید آنکه نمایندگان مجلس به این مهم توجه و بر پایداری توسعه و رفاه اجتماعی تأکید ورزند.
سیدمحمد مجابی
رئیس کمیته کشاورزی، محیط‌زیست
و آب مجمع تشخیص مصلحت نظام
