پس از مهاجرت نخبگان نوبت به مهاجرت اساتید دانشگاه و پزشکان و اکنون به تولیدکنندگان رسیدهاست.
نخستین گروهی که مهاجرت آنها سالها افکار عمومی را بهخود جلب کرد نخبگان بودند. از مهاجرت نخبگان بهعنوان مخربترین بحران اجتماعی یاد میشود. طبق آمار منتشرشده، از هر ۱۲۵ دانشآموز المپیادی ایرانی ۹۰ نفر در دانشگاههای آمریکا، کانادا و... جذب شده و مشغول تحصیل میشوند. در آمار دیگری، حدود ۲۰۰ نفر از استادان دانشگاههای آمریکا، ایرانی هستند و بیش از ۵ هزار نفر ایرانی در آمریکا دارای مدرک دکترا هستند.
با این پتانسیل، ایرانیها جزو باسوادترین اقلیتها در جامعه آمریکا و در برخی موارد در اروپا محسوب میشوند.
با خروج هرنخبه از کشور حداقل یک میلیوندلار عاید کشور میزبان میشود و در مقابل کشور ما از خروج نخبگان خود مبلغ۱۵۰ میلیارد دلار زیان میبیند.
سال گذشته، معاون پژوهش و فناوری دانشگاه بوعلی سینا از مهاجرت اساتید دانشگاهها به خارج از کشور اظهار تأسف کرد و گفت: بر اساس آمار موجود شاهد مهاجرت اساتید دانشگاهها به خارج از کشور هستیم درحالیکه در گذشته تنها شاهد خروج نخبگان به خارج از کشور بودیم.
در آبان سالجاری، اعلام شد که ظرف یک سال گذشته ۱۶۰ متخصص قلب مهاجرت کردهاند؛ در همین مدت ۳۰ هزار نفر از اعضای کادر درمان از دانشکدههای علوم پزشکی هم درخواست good standing یا «نداشتنِ سوءپیشینه» داشتهاند که مقصدشان عمان بودهاست؛ همچنین ظرف 4 سال گذشته ۱۶هزار پزشک عمومی از کشور مهاجرت کردهاند.
آمار مهاجرت پزشکان و متخصصان به حدی نگرانکننده شد که امسال اعلام کردند بزودی با کمبود متخصص قلب مواجه خواهیمشد.
اما اکنون در آمارهای غیررسمی خبر از مهاجرت تولیدکنندگان میدهند. یک تولیدکننده همدانی گفت: 3نفر از تولیدکنندگان همدانی را میشناسم که برای تولید به کشورهای همسایه مهاجرت کردهاند اما مهاجرت آنها بهگونهای است که اغلب فکر میکنند هنوز در همدان فعال هستند.
سالجاری بود که در یکی از روزنامههای محلی استانهای دیگر نیز خبر از مهاجرت تولیدکنندگان دادهبودند.
وضعیت تورم در سالجاری و ادامهداربودن آن با شدت بیشتر در سال آینده نیز زمینه مهاجرت گسترده تولیدکنندگان خواهدبود.
نخستین گروه تولیدکنندگان که مهاجرت را آغاز کردند به طورعمده دامداران و مرغداران بودند. پس از حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی، دامداران و مرغداران با مشکلات زیادی برای نهادههای دامی خود مواجه شدند که این سبب شد تا برای سرمایهگذاری در کشوری دیگر تصمیم بگیرند.
اکنون امارات متحده عربی شهرکی صنعتی احداث و اعلام کردهاست هرکسی که در ایران کارخانه دارد میتواند در این شهرک زمین مجانی بگیرد، جالب اینجاست به محض امضای قرارداد بانک ۹۰ درصد هزینهها را تسهیلات میدهد تا فرد در آنجا کار تولیدی انجام دهد. میگویند شما که تجربه کار در ایران را دارید همه چیز برایتان مهیاست، بیایید اینجا کار کنید.
دبیرکل سابق اتاق بازرگانی مشترک ایران و عراق گفتهاست: «عراق دستگاههای جوجهکشی و تجهیزات مرغداری از ایران وارد کرده و با آن مرغداریهای متعددی تأسیس کردهاست. بسیاری از دامداران، مرغداران و پرورشدهندگان ماهی ایرانی سرمایه خود را برداشته و به عراق مهاجرت کردهاند. فعالان این عرصه میگویند که قیمتگذاری دستوری و نرخ تورم بالا نه تنها موجب زیاندهی سنگین آنها شده که مصرف فراوردههای پروتئینی در ایران را به شدت کاهش دادهاست».
جالب این است که امارات هم تاکنون درصدد تولید نبوده، اما اکنون برای بردن کارآفرینان ایرانی برنامهریزی کرده و قول اقامت به آنها میدهد. همین نکته نشان میدهد خطر تا چهحد جدی است و بیتوجهی به آن چطور میتواند کشور را تهی کند.
یک تولیدکننده همدانی گفت: در کشور ما به جای اینکه از ثروتمندان مالیات دریافت شود از بخش تولید که سود ۱۰ الی ۲۰درصدی دارد مالیات دریافت میکنند. و این سبب میشود تا تولیدکنندگان واقعی نه تنها سود نکنند که زیان هم بدهند و مجبور به مهاجرت شوند و در کشورهای خارجی به تولید ادامه بدهند.
تولیدکننده دیگری هم گفت: امسال به شدت با مشکل تأمین مواد اولیه مواجه هستیم آنقدر که برخی از اقلام موردنیازمان را قصد داریم با لنج وارد کنیم، برای صادرات هم همین مشکل را داریم و نمیتوانیم درامد ارزی خود را از طریق بانک وارد کشور کنیم و این یعنی ممکن است سال آینده با مشکلات بیشتر مواجه شده و کار را تعطیل کنیم.
به نظر میرسد وقتی کارخانهداری، کارخانه و تجهیزات خود را بفروشد و سرمایه خود را از کشور خارج کند، زمانبر است و یک شبه این اتفاق نمیافتد. از سالها پیش نیز بسیاری از کارشناسان و فعالان اقتصادی نسبت به موج خروج سرمایهداران اقتصادی از کشور هشدار دادهاند.
در بازتعریف و اصلاح پدیده مهاجرت نخبگان در دنیای کنونی از این پدیده بهعنوان فرار ژنها نیز صحبت به میان میآید که درحالحاضر نهتنها موجب از بینرفتن سرمایه ملی برای کشور خواهدبود، بلکه پس از گذشت چند دهه، کشورهای نخبهپذیر صاحب ژنهای متعدد هوشمندی خواهندشد که در زمینههای علمی، فرهنگی، هنری، اقتصادی و... در جهان پیشتازی خواهند کرد و ما در این حوزه روزبهروز فقیرتر و ناتوانتر خواهیم شد. به همین دلیل کشورهای مبدأ برای همیشه از قافله فناوری و رشد عقب خواهند افتاد و کشورهای مقصد با کمترین هزینه به ثروتهای بیبدیل دست خواهندیافت.
