به مناسبت روز فرهنگ پهلوانی و ورزش زورخانه‌ای

پهلوانان با مردمی بودن ماندگار می‌شوند

 ورزش باستانی زورخانه‌ای به عنوان میراث اصیل ایرانی ریشه در فرهنگ و اسطوره‌های حماسی دارد و یادآور سنت و منش پهلوانانی بزرگ است، این ورزش با برقراری سلامت جسم و روح نقش مهمی در پرورش نسل جوان و گسترش فرهنگ ایثار و جوانمردی ایفا می‌كند.

استان همدان به واسطه وجود پهلوانان بزرگی همانند علی میرزای همدانی، احمد کوهکش، فیله همدانی و ... در حوزه ورزش باستانی و پهلوانی سرآمد بوده و نوای ضرب و فرهنگ معنوی «یا علی گویی» در آیین پهلوانی و زورخانه‌ای این دیار قدمتی ۳۰۰ ساله دارد.

زورخانه مکانی است مقدس که هیچ کس بدون وضو وارد آن نمی‌شود؛ این ورزش ریشه در تاریخ کهن ایران زمین دارد و خاص ایرانیان است، کانونی برای مردی و مردانگی که مردانش به فتوت و جوانمردی شهره عام هستند.

زورخانه، قهرمان پرور نیست و هرچه هست از پهلوان و پهلوانیست و کسی که عنوان پهلوان گرفت، امین صادق جماعت می‌شود، در گذشته به هر نقطه از شهر که می‌رفت همگان به احترامش کلاه از سر برمی داشتند، هر چند پهلوان به رسم فروتنی پیش سلام کوچک و بزرگ بود و به دیگران درس تواضع می‌داد.

صدای زنگ و ضرب مرشد در فضای نه چندان وسیع زورخانه طنین‌انداز می‌شود تا پهلوانان و جوانمردان با سینه‌ای ستبر، یکی پس از دیگری وارد گود شوند و دایره وار ایستاده و کار را با ذکر الله و نام مبارک مولا علی (ع) آغاز کنند.

گروهی بر این باور هستند، ورزشكاران زورخانه در روزگاران گذشته، آیین رزم را فرا می‌گرفتند و ابزار و ورزش باستانی به جنگ افزارهای دوران قدیم شباهت داشت.
شعار ورزش باستانی پرورش روح و جسم است و یكی از اصلی‌ترین آداب زورخانه رعایت مواردی از قبیل فروتنی، از خودگذشتگی، مردانگی، كمك به فقیران و ... به شمار می‌رود.

این ورزش اصیل باستانی حركت‌های خاصی همچون «شنو رفتن و نرمش، میل گرفتن، سنگ گرفتن، میل‌بازی و شیرین كاری میان پا» دارد كه ورزشكاران در زورخانه موظف به رعایت آنها هستند. بزرگانی چون «پوریای ولی» پهلوان سده هشتم هجری قمری و «جهان پهلوان غلامرضا تختی، مصطفی طوسی، ضیاءالدین میرقوامی و عباس زندی» از پهلوانان دوران معاصر هستند كه در دامان ورزش زورخانه‌ای پرورش یافته‌اند.

به مناسبت روز فرهنگ پهلوانی و ورزش زورخانه‌ای همدان پیام گفت و گویی با حسن همه‌کسی مدیریت زورخانه همه‌کسی استان همدان داشته که در ادامه به آن می‌پردازیم.

 خودتان را معرفی کنید و در مورد مدیریت زورخانه توضیح دهید؟

حسن همه‌کسی هستم بازنشسته آموزش و پرورش که از کودکی همراه با پدر و دیگر اعضا خانواده با گود زورخانه آشنا شدم و پس از سال‌ها، به همت میراث فرهنگی حیات زورخانه را با وارد‌کردن نام آن در لیست آثار ملی حفظ کردیم و امروز فرزندان خانواده همراه با دیگر جوانان علاقمند شهر و کشور به انجام ورزش‌های پهلوانی در گود زورخانه شهید همه کسی مشغول هستند.

درحال حاضر مدیریت زورخانه با خودم هست و پسرم که مربی آموزشی این رشته ورزشی است همیشه کمک حالم بوده اما چند وقتی است برای ادامه تحصیل به تهران رفته است و دست تنها هستم.

 برای تداوم فرهنگ این ورزش پهلوانی چه برنامه‌هایی دارید؟

به واسطه انجام برنامه‌های فرهنگی همواره تلاش کردم ارتباط بین ورزشکاران زورخانه را با پیر و جوان و زن و مرد تداوم دهم چرا که بر این باورم ورزش زورخانه‌ای ریشه در هویت و اصالت و فرهنگ مردم ایران زمین و خانواده ایرانی دارد و بعنوان یکی از میراث‌داران این رشته ورزشی خود را موظف می‌دانم نسل امروز را به گرایش به ورزش پهلوانی علاقه‌مند کنیم.

 ثبت ملی زورخانه همه‌کسی در شناخته‌شدن و معرفی این زورخانه و این ورزش باستانی چه تأثیری داشته است؟

ثبت ملی زورخانه به طور حتم تأثیر بسیار بالایی در شناخته‌شدن این زورخانه داشت و باعث ماندگاری زورخانه همه‌کسی بعنوان اثر تاریخی در کل کشور شد؛ همچنین این زورخانه یکی از مکان‌های واقع‌شده در مسیر پرونده ثبت جهانی هگمتانه هست و این موقعیت موجب شد از منظر مرمت و معرفی به گردشگران داخلی و خارجی اهمیت خاصی پیدا کند.

 آیا در فضای مجازی اقدام به معرفی زورخانه کرده‌اید؟ تأثیر فضای مجازی در شناخته‌شدن این ورزش باستانی را چگونه تحلیل می‌کنید؟

با فعالیت در فضای مجازی، معرفی زورخانه و ترویج فرهنگ پهلوانی گسترش پیدا کرد و در حال حاضر با جستجو کردن آدرس
@zourkhaneh_hmd می‌توان به تاریخ و خدمات این زورخانه دسترسی پیدا کرد.

 از تبدیل شدن زورخانه به موزه بگویید و اینکه از نظر شما این اتفاق چه تأثیری در جایگاه فرهنگ پهلوانی داشت؟

زورخانه همه‌کسی را سال  ۸۳  به کمک اعضای خانواده و فرزندانم بازسازی و احیا کردیم و چند سال بعد از آن  به پیشنهاد خودم و همت میراث فرهنگی به‌عنوان نخستین موزه زورخانه غرب کشور افتتاح شد و امروزه به لطف خدا یکی از موزه‌های زنده و پرتحرک ایران می‌باشد.

چون ما موزه زورخانه زنده نداشتیم و سایر زورخانه‌ها خشک و بی‌روح هستند اما این زورخانه زنده است و حرکات و سکنات ورزش پهلوانی و باستانی زورخانه که قدمت بسیار بالایی دارد برای تماشاگران و مردم و توریست‌ها و علاقه‌مندان به نمایش گذاشته می‌شود و مردم لذت می‌برند و بیشتر با این ورزش آشنا می‌شوند.

بعد از اینکه بعنوان موزه ثبت شد مراجعات زورخانه ما بیشتر شد و از خارج کشور پیام و بازدید و توریست داشتیم که  کمک شایانی به معرفی این فرهنگ‌ و ورزش تاریخی به سطح جهان کرد چون بسیاری از مردم کشور و حتی همدان  نمی‌دانستند که ما زورخانه‌ای با قدمت صد ساله داریم و بعد از ثبت اطلاعات مردم نسبت به این زورخانه افزایش پیدا کرد.

 در قسمت موزه زورخانه چه چیزهایی به نمایش گذاشته شده است؟

در این موزه آرشیو قدیمی زیاد داریم و این آرشیوها شامل پهلوانان قدیمی همدان در زورخانه‌ها و ورزش پهلوانی است.

همچنین لباس‌های خاص پهلوانان این رشته ورزشی، لوازم قدیمی ورزش زورخانه مانند میل و سنگ و... که بیش از هشتاد سال قدمت دارند به نمایش گذاشته شده است که توجه مردم را همیشه به خود جلب می‌کند.

در ایام نوروز این وسایل و آرشیوها به طور کامل در رویت توریست‌ها و مراجعه کنندگان قرار گرفته بود و با استقبال خوبی هم مواجه شد.

 درحال حاضر کلاس آموزشی و یا تمرینی در زورخانه برگزار می‌شود؟ برنامه به چه صورت است؟

کلاس آموزشی فعلا نداریم و پسرم که مربی آموزشی بود در حال حاضر در شهر همدان حضور ندارد اما در هفته دو نوبت در روزهای سه شنبه هشت شب و جمعه‌ها ساعت ۱۱:۳۰ اجرا ورزش زنده باستانی داریم و حضور عموم مردم آزاد است و نکته قابل توجه اینکه چون زورخانه ما بعنوان موزه ثبت شده است تنها زورخانه‌ای است که ورود بانوان نیز برای تماشای نمایش آزاد است.

 در حال حاضر در زورخانه کلاس آموزشی نداریم اما در سطح شهر افرادی هستند که مربی این رشته هستند و مدرک دارند و هر مراجعه کننده‌ای که برای آموزش بیاید ما به سایر مراکز معرفی و راهنمایی می‌کنیم.

 از نظر شما استقبال جوانان و نوجوانان از این ورزش در چه سطحی است؟ چه عاملی در تشویق جوانان به سمت این ورزش مؤثر است؟

استقبال جوانان استان می‌توان گفت خوب است و هر چه بیشتر به کمک رسانه‌هاو فعالین این رشته و فضای مجازی این ورزش باستانی معرفی شود استقبال بیشتر خواهد شد. از نظر من بهترین مکان برای معرفی این رشته ورزشی دبیرستان‌ها و مدارس و دانشگاه‌هاست که دانشگاه بوعلی و دانشگاه آزاد به معرفی زورخانه بسیار کمک کرده‌اند و در جذب دانشجوها به سمت این رشته ورزشی مثمر ثمر بوده‌اند.
 دکتر مرحوم مسچی از پهلوانان زورخانه‌ای بوده است لطفا در مورد ارتباط خانواده مسچی با زورخانه بگویید.

مرحوم دکتر حسین مسچی از پیشکسوتان بزرگ ‌همدان بودند و سالیان سال در زورخانه حضور داشتند و برادر بزرگ‌تر ایشان ‌مرحوم علی مسچی که می‌توان گفت حضور دائم در زورخانه داشتند. بطور کلی خانواده مسچی و پدرشان مرحوم محمد مسچی خانواده‌ای از تبار پهلوانی بودند و در ورزش پهلوانی تاثیر بسزایی در سطح استان داشتند.

 در آخر اگر نکته خاصی دارید که از قلم افتاده را اضافه کنید.

در حیطه این ورزش، حفظ فرهنگ ورزش پهلوانی بسیار اهمیت دارد. این ورزش با هویت ملی ما ایرانیان پیوند نزدیکی دارد و ورزشی باستانی است و نباید به فراموشی سپرده شود. پهلوان بودن به معنای دور بازوی بزرگ و اندازه سینه نیست و امروزه پهلوان بودن بسیار سخت‌تر از قدیم شده است. الآن باید پهلوان عقل و‌اندیشه بود، پهلوان ادب و‌انسانیت بود. در پهلوانی اخلاق و ادب و فرهنگ مهم است و پهلوانی فقط زور بازو و سینه ستبرکردن نیست، پهلوانی دستگیری از افتادگان است، در مقابل ظلم و ستم ایستادن است و پهلوانان همیشه مدافع مظلومین بوده‌اند و خواهند بود. منش پهلوانی این است و باید این فرهنگ تقویت شود و ورزش و زور بازو در گوشه‌ای از این فرهنگ‌ جای دارد. ما وظیفه ترویج فرهنگ پهلوانی را داریم به فقط ورزش زورخانه‌ای را.

پهلوانان همیشه در مسیر دفاع از ملک و ملت بوده‌اند، از خود مردم بودند و همیشه پشت به درباریان و رو به مردم ایستادند و پهلوانی خارج از این مسیر معنایی ندارد.

جوانان ما آینده‎‌سازان ما باید بدانند پهلوانان ما چه کسانی بودند و چه فعالیت‌هایی کرده‌اند و چه حماسه‌هایی آفریده‌اند .

علت ماندگاری نام پهلوانان همین مردمی بودن آنان بود. به همین علت مورد اعتماد و تکیه گاه مردم در تمام تاریخ بوده‌اند.