اواسط اسفندماه سال گذشته بود که به دلیل ترافیک سنگین در همدان طرح نوبتی کردن تردد خودروها را براساس فرد یا زوج بودن شماره آخر پلاک خودروها در یک محدوده مشخص و تعیین شده به مدت یک ماه به صورت آزمایشی در همدان اجرا شد که از سوی مسئولان این دیدگاه به وجود آمد که این طرح توانسته موفق عمل کند؛ از همین رو طبق گفته فرماندار همدان قرار بر این شد که این طرح از 15 فروردین ماه به طور رسمی اجرایی شود.
اگرچه طرح زوج‌وفرد در شهرهای بزرگی مانند تهران به منزله مرهمی برای مقابله با آلودگی هوا اجرا شده است اما این طرح همان‌طور که از نامش پیداست به‌معنای مجوز تردد برای شماره پلاک‌های زوج در روزهای زوج و شماره پلاک‌های فرد در روزهای فرد است. یعنی اگر مثلاً عدد مربوط به آخر پلاک خودرو (قسمت 3 رقمی) عدد ۲ است، تنها در روزهای شنبه، دوشنبه و چهارشنبه در محدوده طرح زوج و فرد می‌توانند تردد کنند.
یکی از دلایل اصلی پیاده‌سازی طرح زوج و فرد خیابان‌های شلوغ به‌خاطر مسائل مربوط به آلودگی است. حتی نام دیگر این طرح، طرح آلودگی هوا است؛ البته دلایل دیگری از جمله شلوغی خیابان‌ها و سنگینی ترافیک نیز در شکل‌گیری این طرح دخیل بوده است.
در همین راستا، مسئولان شهری نیز به منظور الگوسازی از شهرهای بزرگ این طرح زوج‌وفرد را در همدان بیشتر برای رفع معضل ترافیک شهری مطرح کردند تا بلکه با اجرای آن باری از ترافیک همدان برداشته شود، هر چند زمان و مکان اجرای این طرح با سایر شهرهای دیگر تفاوت‌هایی دارد اما آنطورکه بایدوشاید تاکنون نتوانسته همچون سایر طرح‌های اجرایی قفل ترافیک همدان را بگشاید.
از نقاط ضعف اجرای این طرح می‌توان به ورودی‌های محدوده ترافیک در شهر اشاره کرد که هنوز به طور کامل مشخص نیست و بافتی را انتخاب کرده‌اند که بیشترین حجم خودرو و ترافیک در آن محدوده تعریف شده است؛ به عنوان مثال می‌توان به بلوار خواجه رشید اشاره کرد که بیشترین پارکینگ‌های شهر در این محدوده واقع شده‌اند. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت این طرح نه تنها مشکل ترافیک شهر را حل نکرده است بلکه برای شهروندان و کسانی که ساکن آن منطقه تعیین شده هستند محدودیت ایجاد کرده‌اند.
حالا پس از گذشت حدود چندین ماه از اجرای طرح زوج و فرد برای تردد خودروها، ضعف‌ها و چالش‌های آن یکی پس از دیگری خودنمایی می کند؛ از نوع رفتار ترافیکی شهروندان گرفته تا نبود دوربین‌های نظارتی ثبت تخلف در محدوده مشخص را می‌توان ضعف‌های اجرای این طرح در همدان دانست که سبب شده است معضل ترافیکی از خیابان و بلوارها به کوچه پس کوچه‌های شهر برسد به طوری که رانندگان آشنا به مسیرهای فرعی از این محل ها برای رسیدن به مقصد استفاده کنند.
طرح زوج و فرد به صورت نیمه‌مکانیزه در حال اجراست
در همین مورد، یک‌ماه پیش رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی استان همدان از الکترونیکی شدن این طرح با نصب دوربین‌های هوشمند از سوی شهرداری خبر داده و عنوان کرده بود: هم‌اینک طرح زوج و فرد با بهره‌گیری از نیروی انسانی در محدوده طرح در حال اجراست اما از نیمه مهر ۱۴۰۲ با نصب دوربین های هوشمند از سوی شهرداری، این طرح به صورت الکترونیک اجرایی کلید می‌خورد ولی این مهم در زمان وعده داده شده محقق نشد.
از طرفی دیگر نیز، سرپرست سازمان مدیریت و مهندسی شبکه حمل‌ونقل شهرداری همدان خبری مبنی بر اینکه به زودی طرح زوج‌وفرد در برخی از خیابان‌های همدان به صورت کاملاً مکانیزه انجام خواهد شد در بین رسانه‌ها اطلاع‌رسانی کرد.
امیر بهرامی شرافت با بیان اینکه 6 دوربین برای این طرح در خیابان‌های شهر نصب می‌شود، گفت: در حال حاضر 6 دوربین در خیابان‌های بوعلی، بین‌النهرین، خواجه‌رشید، شریعتی، بلوار مدنی و امامزاده عبدا...(ع) نصب شده و طرح زوج و فرد به صورت نیمه مکانیزه در حال اجراست که با دریافت کد پلیس به صورت کاملاً مکانیزه انجام خواهد شد.
وی با بیان اینکه تاکنون ۲.۵ میلیارد تومان اعتبار برای طرح زوج و فرد در خیابان‌های رینگ مرکزی هزینه شده است، تصریح کرد: تعهد امسال سازمان نصب چهار دوربین بوده که شش دوربین نصب شده است و در صورت احساس نیاز در سال آینده نیز تعدادی نصب خواهد شد.
بهرامی‌شرافت با اشاره به راه‌اندازی 4دوربین اجرای طرح مکانیزه کنترل در محدوده ترافیک شهر همدان با یک میلیارد تومان اعتبار از جمعه گذشته افزود: چهار دوربین اجرای طرح مکانیزه کنترل در محدوده ترافیک در خیابان‌های شریعتی، باباطاهر، تختی و شهدا نصب شده است و به صورت مکانیزه اعمال جریمه می‌کند.
وی با تأکید بر اینکه خودروهای عمومی در سامانه ثبت شده و از اعمال جریمه معاف هستند، ادامه داد: ورود خودروها به محدوده ترافیک شهر همدان از ساعت ۸ تا ۱۴ و ۱۶ تا ۲۱ ممنوع بوده و در صورت تردد خودروها به صورت مکانیزه جریمه خواهند شد.
سرپرست سازمان مدیریت و مهندسی شبکه حمل‌ونقل شهرداری همدان درباره راه‌اندازی پل‌های عابر پیاده مکانیزه در همدان، خاطرنشان کرد: مجری اجرای پل‌های عابرپیاده شهرداران مناطق هستند که قرار بود تا ۱۵ شهریور تکمیل کرده و تحویل دهند اما بنا به دلایلی این کار تاکنون طول کشیده است.
حالا در گزیری به تجربه های جهانی در می‌یابیم محدودیت های ترافیکی در این سال‌ها موفق نبوده است. در آتن از ژوئن ۱۹۸۲ تاکنون برای حل مشکل ترافیک در محدوده مرکزی شهر که۱۳کیلومتر مربع وسعت دارد از این روش استفاده می‌کنند.
همچنین در مکزیکو سیتی از زمستان ۱۹۸۹ به صورت یک روز محدودیت در هفته یا در پاریس اجرای آزمایشی در سال ۱۹۹۷ و یک بار در ۱۷ مارس سال ۲۰۱۴ به‌دلیل آلودگی هوا اجرایی شده است و در هیچ نقطه در دنیا این میزان محدودیت وجود ندارد.
همچنین بسیاری از کارشناسان کشوری در حوزه ترافیک با توجه به تجربه سال‌های گذشته معتقدند طرح‌هایی مانند طرح‌های زوج‌وفرد به دلیل اینکه محدوده با هدف‌های اولیه ایجاد شده همخوانی ندارد و تجربه سالیان گذشته نشان داده محدوده زوج و فرد کارآمد نیست و در همه جای دنیا چنین تجربه ای در ابتدا موفق بوده اما پس از دائمی شدن، ترافیک دوباره به این محدوده ها بازگشته است.بنابراین جای سؤال است چرا اجرایی چنین طرح‌هایی که در برخی از نقاط کشور به نتیجه نرسیده است دوباره در شهرهای کوچکتری مانند همدان اجرایی می‌شود؟
