نحوه رانندگی نمونه‌ بارز اخلاق فرهنگی

 برخلاف تصور برخی از افراد، نحوه رانندگی با اتومبیل بیش از ظاهر آن می‌تواند فرهنگ و سطح اجتماعی فرد را نمایان سازد. زیرا چگونگی رانندگی با اتومبیل، به خوبی نشان‌دهنده وجوه مختلف شخصیتی و رفتاری و درک اجتماعی یک انسان می‌باشد.

در واقع نحوه رانندگی نمونه‌ای بارز از اخلاق اجتماعی-فرهنگی اشخاص است، چراکه رعایت قانون و مقررات، احترام به حقوق دیگران، افزایش آستانه تحمل فردی در مقابل محرک‌های ترافیکی و میزان پاکیزگی و سلامت اتومبیل و ایجاد فضای آرام برای سرنشینان و رانندگان دیگر، همگی نمونه‌هایی از رفتار اجتماعی راننده است که هنگام رانندگی ناخودآگاه از شخصیت واقعی او منعکس می‌شود.

آمارها نشان می‌دهد که در ۹۵ ـ ۹۰ درصد تصادفات، رفتار انسان، عامل تعیین‌کننده اصلی است و رفتارهای ضداجتماعی با خشونت در رانندگی و نحوه رانندگی خشن نیز با تصادفات رابطه داشته است.

در این راستا بررسی‌های متعددی در مورد رابطه بین ویژگی‌های شخصیتی و رفتار رانندگی صورت گرفته است. به نظر می‌رسد، عناصر خاصی از شخصیت باعث رفتارهای قانون شکنانه در رانندگی می‌شود، از این رو این رفتارها منجر به براورده شدن برخی از نیازهای شخصی فرد شده، هرچند که با سیستم قانونمند محیط اطراف مغایرت دارد.

محققین ترافیک معتقدند بیش از ۹۰ درصد تصادفات تا اندازه‌ای به دلیل شخصیت راننده و وابسته به رفتارهای راننده است و رانندگی مخاطره‌آمیز سبب نتایج منفی می‌شود. رانندگی خطرناک شامل رانندگی رقابت جویانه (لذت بردن از مانور دادن در میان دیگر رانندگان)، رانندگی خطرپذیر (پذیرش خطرات رانندگی برای هیجان و لذت)، رانندگی همراه با خطر‌پذیری بالا (سرعت و سبقت ناگهانی)، رانندگی پرخاش‌جویانه مانند (رانندگی با فاصله کم با خودروهای دیگر که اغلب به منظور تنبیه رانندگان صورت می‌گیرد، گاز دادن از روی خشم، ژست‌های خشمناک) نگرش‌های مزبور و ویژگی‌های شخصیتی که گسترش این رفتارها، ایمنی را به طور جدی تهدید می‌کند.

به هر حال بیشتر جوانان با رفتار رانندگی پرمخاطره درگیر هستند که آمار تصادفات جوانان بیانگر این موضوع می‌باشد. ویژگی‌های شخصیتی این افراد به احتمال قوی در بروز رفتارهای پرخطر دخیل می‌باشد که برای بسط و توسعه سیاست‌های ایمنی ترافیک نیاز به توضیح و بررسی بیشتر دارد تا راه حل‌هایی برای کاهش درصد تصادف و مرگ و میر پیدا شود.

به تازگی با افزایش توجه افراد به اتومبیل، رفتارهای جالبی از بعضی رانندگانی که سعی دارند با اتومبیل یا شیوه رانندگی خود نظر دیگران را جلب کنند، سر می‌زند. آنها معمولا با سرعت و سبقت غیرمجاز و هراس‌انگیز و انجام حرکات نمایشی در محل‌هایی که رانندگان معمولی و خانواده دیگران در آن رهگذرند، لجبازی با دیگر رانندگان، سعی بر جذب افراد خاص و جلب توجه اطرافیان دارند، اما این کار نه تنها جذاب و شاهکار نیست بلکه نشانه ضعف فرهنگی و عدم کنترل فردی نیز به شمار می‌رود. در هیچ کجای قوانین رانندگی یا اجتماعی درج نشده است که استفاده از سیستم صوتی پرقدرت همچنین استفاده از شیشه‌های تیره یا لامپ‌های غیرمجاز، سرعت و سبقت‌های حادثه‌آفرین و خطرناک، نصب بوق‌های گوشخراش و استفاده عمدی و بی‌مورد از آن‌ها، اتومبیل و رانندگی افراد را به نوعی هنر و افتخار تبدیل می‌کند.

برخلاف تصور این افراد، احترام به قانون و مقررات رانندگی و رعایت آنها، نوعی هنر و خودنمایی است که شخصیت این رانندگان را نزد دیگران زیبا و کامل جلوه می‌دهد و معتبر می‌سازد.

توجه نکردن به فرهنگ رانندگی موجب بروز اشتباهات متعددی از ما می‌شود که جوانب مختلف رفتاری را خدشه‌دار می‌کند. مثلا فردی که به قانون و مقررات رانندگی توجه نمی‌کند، از ضعف فرهنگی و تربیت غلط اجتماعی خود نشان به میان آورده است.

رعایت نکردن حقوق دیگر رانندگان و تجاوز به حریم آنها یا ایجاد وحشت و اضطراب در بین دیگران نشانه خشونت و بدرفتاری فرد می‌باشد و او را شخصی گستاخ و متجاوز معرفی می‌کند. رانندگی، در ۲ جمله یعنی رعایت قانون و مقررات و رعایت حقوق و حریم دیگران. ما باید این باور را در ذهن خود بپرورانیم که از عدم رعایت قانون و مقررات راهنمایی و رانندگی نمی‌توان برای نمایش توانمندی‌ها و استعدادهای نهفته خود استفاده کرد. چراکه با این کار تنها شخصیت ما نزد دیگران تضعیف می‌شود و موجب ترویج و توسعه فرهنگ غلط رانندگی در بین اطرافیان و اعضای خانواده خود می‌شویم.

به گزارش دانشگاه شیکاگو، ایران مقام سوم تلفات ترافیکی را دارد. طبق برخی گزارش‌ها مرگ روزانه 50 نفر بر اثر تصادف، ايران را در ميان ۱۹۰ كشور جهان در رتبۀ ۱۸۹ از نظر ايمني در تصادفات رانندگي قرار داده است به گونه‌اي كه آمار تلفات ترافيكي هر هفته برابر با سقوط يك ايرباس با ۳۵۰ مسافر در كشور براورد مي‌شود.

اين معضل علاوه بر خسارت‌های غیر قابل جبران انسانی، هزاران ميليارد تومان خسارت به صورت مستقيم و غير‌مستقيم به اقتصاد كشور مي‌زند. در حال حاضر در دنيا بيش از يك ميليارد و 500 ميليون وسيلۀ نقليه وجود دارد و سالانه يك ميليون و 270 هزار نفر در جاده‌هاي سراسر جهان كشته مي‌شوند كه در اين ميان ايران با حدود 18 هزار كشته در رتبه بالاي تعداد كشته‌ها قرار دارد، اين در حالي است كه سهم ايران در تعداد وسيلۀ نقليه در دنيا 1/6 است.

آسیب‏های خسارتبار ترافیک نامناسب، فراوان و ویرانگر است. یکی از مهمترین آسیب‌های آن آسیب اخلاقی است. فرهنگ غلط رانندگی موجب ترویج بي‌فرهنگی و بي‌اخلاقی و عادی شدن تجاوز به حقوق دیگران می‎شود. کسی که در این حوزه، اخلاق و قانون را رعایت نمی‎کند و به وظایف خود و حقوق دیگران توجه نمی‎کند، معلوم است که در عرصه‎های دیگر هم به این اصول بي‌اعتنا خواهد بود. بنابراین فرهنگ نادرست رانندگی خود مروج و مشوق بد اخلاقی و بي‌فرهنگی است و به کسانی که تازه به این عرصه وارد می‎شوند آموزش می‎دهد که چگونه رانندگی کنند و در حین رانندگی با دیگران چطور برخورد کنند.

خسارت جانی از جمله فوت افراد و یا معلول شدن و یا مجروح شدن آنان از دیگر آسیب‌های دردناک ترافیک در تصادفات است. چه بسیار جان‎های ارزشمندی که با سهل‌انگاری و بي‌توجهی در این راه قربانی مي‌شوند. این خسارتی است که هیچ چیزی قابلیت جبران آن را ندارد. این خسارت از تلفات زلزله و جنگ هم بیشتر است؛ زیرا زلزله و جنگ هر روز رخ نمي‌دهند، ولی تلفات رانندگی هر روزه در جاده‎ها و خیابان‎های ما اتفاق می‎افتد.

از موارد دیگر آسیب‏های این فرهنگ غلط این است که سلامت روانی افراد در ترافیک به مخاطره می‏افتد و آرامش را از راننده و سرنشین و عابرین می‎گیرد. آلودگی صوتی و آلودگی هوا بر اثر استفاده از بوق زیاد و کلاچ و ترمزگرفتن زیاد و مصرف زیاد بنزین از دیگر پیامدهای منفی اقتصادی و بهداشتی فرهنگ نادرست استفاده از اتومبیل است.

علاوه بر همه اینها، ترافیک نامناسب در چشم توریست‎ها و یا هیأت‏های سیاسی، ورزشی و یا علمی‎ که به ایران سفر می‎کنند منظره‌اي منفی از مردم ایران نشان می‎دهد؛ زیرا ترافیک در مقابل دید همگان است و نمی‎توان آن را پنهان کرد.

نبود الزام جدی بیرونی و ضمانت اجرای درونی قوانین از سوی رانندگان باعث می‎شود که حقوق دیگران را نادیده بگیریم. علاوه بر اینکه تبلیغات و آموزش در این زمینه کم است. اگر آن مقدار که در رسانه‌های ما برای تنقلات و محصولات مضر تبلیغ می‏شود برای نهادینه کردن فرهنگ عبور و مرور و ترافیک برای کودکان هزینه می‏شد، قطعا وضعیت بهتری داشتیم.

این قضیه به ضعف اخلاقی هم بر می‎گردد، ولی مهمتر از ضعف اخلاقی عدم الزام قوانین راهنمایی و رانندگی است. در کشورهای موفق در این زمینه همه الزام به رعایت قانون دارند، ولی در کشور ما معمولا تا موقعی که حادثه‎ای رخ ندهد قانون گریزی‎ها بررسی نمی‏شود و متخلف جریمه نمی‎شود.

راه‌حل بنده برای تصحیح فرهنگ رانندگی این است که در شهر هر نوع تخلفی مانند سرعت غیر مجاز، عدم استفاده از چراغ راهنما،  عدم رعایت حق تقدم، استفاده از تلفن همراه ممنوع باشد و همۀ متخلفین بدون استثنا جریمه شوند. الزام و جدیت در اجرای قانونْ فرهنگ و رفتار را هم تصحیح مي‌کند.

با توجه به شیوع رفتارهای حادثه ساز رانندگی و رانندگی های پرمخاطره و همچنین ازدیاد تصادفات در بین رانندگان جوان پیشنهاد می‌گردد: شناسایی رانندگان پرخطر و ارائه مشاوره و راهنمایی و آموزش اختصاصی به آنان از طریق مشاورین روان شناسی و پلیس از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و همچنین تشویق رانندگان هیجان‌جو برای حضور در فضاهای کنترل شده همچون مسابقات اتومبیلرانی، موتور سواری و... می‌تواند سبب ارضا نیازهای هیجان جویی و تجربه جویی آنان گردد که با افزایش این فضاها می‌توان رفتارهای رانندگی پرمخاطره را کم و نهایتا التهاب و هیجانات رانندگی پرخطر آنان را در بزرگراه‌های شهری و آزادراه‌های خارج از شهر شدیدا کاهش داد.