زباله‌های خشک شهر کجا می‌روند؟

زباله‌گردی، غم‌بارترین تصویر در شهر

 ابتدای صبح که از خانه بیرون می زنی نگاهت به فردی می خورد که تا نیمه درون سطل زباله رفته است. این تصویر به عنوان غم بارترین صحنه تا پایان روز در ذهن تو باقی می ماند. حال تصور کند این فرد یک کودک و یا یک خانم باشد...
متأسفانه نبود شغل، هزینه‌های بالا در زندگی مدرن امروزی و در کنار آن اعتیاد و... باعث شده که هر روز شاهد چنین صحنه‌هایی در شهر باشیم.

البته ناگفته نماند که وجود مافیایی در خرید زباله های خشک هم دور از ذهن نیست چرا که هیچگاه سرنخی از درآمد و مجموعه‌ای که در نهایت طلای کثیف همدان به آنها می‌رسد خبری به چشم نمی خورد و مسئولان هم هر بار در مصاحبه، از زیر بار پرسش های مربوط به آن شانه خالی می کنند.

وجود 650 زباله گرد در همدان آماری است که مسئولان شهری آنرا گزارش دادند و گفته‌اند که تعدادی(تعداد مشخص نشد) پیمانکار هم متولی خرید زباله‌ها هستند تا با تفکیک نوع زباله، آنها را تحویل کارخانه‌های بازیافت در شهر همدان یا شهرهای دیگر بدهند.

تأسف‌بار است بدانیم طبق آمار موجود از 10 درصد زباله قابل بازیافت در سطح شهر همدان، هشت درصد آن نصیب زباله‌گردها و دو درصد باقی‌مانده عاید شهرداری می‌شود و به تعبیر بهتر اکنون سود اصلی حاصل از زباله‌های با ارزش به‌عنوان فرصت طلای کثیف به جیب یک یا چند مافیا که مدیریت زباله‌گردها را بر عهده دارند می‌رود و دراین‌بین شهرداری و شورای اسلامی شهر نشسته و عنوان می‌کنند همه مشکلات به بحث اقتصاد بازمی‌گردد این درحالی است که می‌توانند با برنامه‌ریزی و ارائه طرح برای تفکیک از مبدأ سرمنشأ اصلی زباله‌گردی را بخشکانند.

البته سالهای گذشته بحث در خصوص وجود یک مافیا در شهرداری در خصوص خرید زباله از سوی کارشناسان محیط زیست مطرح شد که مانع اجرای طرح بهروب در همدان می شد.

بهروب یک سامانه جامع تفکیک زباله‌های در منزل است که این فرصت را برای شهروندان همدانی فراهم می‌کرد تا  با رانندگان تماس بگیرند تا مقابل در منازل پسماندهای خود را با دریافت هزینه‌ به آن‌ها بفروشند رانندگان نیز آن‌ها را به کارخانجات می‌فرستادند تا عملیات بازیافت صورت گیرد و مجدد مورد استفاده قرار گیرند.

به گفته یکی از اعضای شورای شهر این طرح در همدان زیاد جدی گرفته نشده و همچنان کجدار و مریض اجرایی می شود و البته به نظر می‌رسد مسئولان شهری هم تمایلی به تبلیغ و تشویق مردم برای ثبت نام در این سامانه ندارند که آتنهم علتهای خاص خودش را دارد.

در همین راستا باید به برهه‌ای اشاره کرد که سازمان مدیریت پسماند اپلیکیشن‌های مختلفی در زمینه جمع‌آوری پسماند از در منازل را معرفی کرد که پسماندهای خشک را از مردم جمع‌آوری می‌کردند. سامانه‌هایی مانند اکو، ساری من، بهروب و... که برخی از این اپلیکیشن‌ها فعالیت‌هایی در این زمینه داشتند چون علاوه‌بر زباله‌های خشک، زباله‌های تر را نیز جمع‌آوری می‌کردند اما سر راه آن‌ها موانعی قرار گرفت در حالی که استفاده از این اپلیکیشن‌ها می توانست راه خوبی باشد تا زباله‌ها از دسترس زباله‌گردها و این نوع پیمانکاران خارج شود چون زباله مستقیم و بدون واسطه از منازل به مراکز بازیافت منتقل می‌شد.

هر چند در گفتگو با مدیر عامل سازمان پسماند زباله‌ها و پرسش‌هایی که از وی شد به سرنوشت زباله‌های خشک همدان و درآمد حاصل از آن به درستی و به طور شفاف پی نبردیم و وی گفت درآمد حاصل از آن مبلغ زیادی نیست اما در هر حال از ضایعات و زباله خشک به عنوان طلای کثیف یاد می شود که در کشورهای دیگر سرمایه گذاری بر آن یکی ازز درآمدهای شهرداری است.

به گفته آزاد نزدیک به 120 مرکز جمع آوری و دپوی ضایعات و زباله بصورت تجمعی در جاده انصارالامام همدان به همراه تعدادی دیگر که بصورت منفرد در گوشه و کنار شهر سالیان مدیدی است که فعالیت می‌کنند همچنین 12 کانکس هم در سطح شهر مسئول خرید زباله‌های خشک هستند.

وی افزود: "سامانه بهروب" هم به عنوان یک سامانه هوشمند در همدان فعالیت دارد تا به صورت هوشمند در صورت درخواست مردم اقدام به جمع‌آوری زباله های خشک آنان کند.

آزاد فرهنگ سازی در این زمینه را مهم دانست و گفت: تحقیقات ثابت کرده که میزان تولید زباله در هر خانواده و تفکیک آن رابطه مستقیمی با درآمد خانواده دارد و در همین خصوص بر اساس بررسی های انجام شده شهرک مدنی و مدرس با وجود داشتن یک قشر فرهنگی بالاترین نرخ تفکیک را به خود اختصاص دادند.

در همین ارتباط یکی از اعضای شورای اسلامی شهرهمدان نیز با اشاره به اینکه مسئله زباله‌گردی تنها مربوط به مدیریت شهری و شهرداری نیست بلکه جنبه اقتصادی داشته و می‌بایست دستگاه‌هایی همچون کمیته امداد و بهزیستی با توجه به وظیفه‌مند بودن در این موضوع ورود جدی داشته باشند اما به طور کامل این مهم از سوی این دستگاه‌ها رها شده و همگان شهرداری را تنها مسئول این پدیده اجتماعی قلمداد می‌کنند گفت: شهرداری به وظیفه خود در این بخش عمل کرده و حتی اخیراً در این زمینه نرم‌افزاری طراحی کرده و به‌صورت موردی در شهرک مدنی به اجرا درآمده است.

علی‌اکبر نظری با بیان اینکه به‌دلیل شرایط اقتصادی جامعه و تورم موجود، سخت‌گیری و طرح‌های دقیق لازم برای نابودی و یا کاهش پدیده زباله‌گردی به تعویق افتاده گفت: دولت‌ها موظف به تأمین امنیت شغلی، غذایی و سلامت مردم هستند؛ در حال حاضر که شغلی برای افراد وجود ندارد و امنیت اقتصادی کاملی را در جامعه شاهد نیستیم، به‌ناچار دست‌ها را برای فعالیت زباله‌گرد‌ها باز گذاشته و اقدامات بازدارنده سخت‌گیرانه‌ای را علیه آنان اجرا نمی‌کنیم.

وی با اشاره به فعالیت 650 زباله‌گرد در همدان، افزود: ازاین‌بین 120 نفر از مغازه‌داران و خریدار زباله از زباله‌گرد‌ها هستند.

وی بیان کرد: مدیریت پسماند محور اصلی محیط زیست بوده و شهرداری‌ها و دیگر دستگاه‌های مرتبط با این موضوع طبق ضوابط و قوانین، این مهم را به عهده گرفتند که نادیده گرفته شدن و یا اهمال در آن، سکونتگاه‌های بشری را با مشکلات و مسائل عدیده‌ای مواجه می‌کند.

در هر حال با توجه به آنچه گفته شد ذکر این نکته ضروری است که قانون مدیریت ‌پسماندها که در سال 1383 در کشور به تصویب رسید، فرایند و مراحل مدیریت ‌پسماندها را تعریف و مشخص کرده است.

بر اساس این قانون مدیریت اجرایی ‌پسماندها در حریم شهرها بر عهده شهرداری‌ها است که باید به همین منظور طرح جامع و منسجمی را برای مدیریت ‌پسماند تدوین کنند همچنین ضروری است که شهرداری‌ها زیرساخت‌های لازم جهت اجرای طرح‌های جامع مدیریت ‌پسماند را فراهم کنند.