به مناسبت روز جهانی بافت‌ها و بناهای تاریخی

۳۰ فروردین از اماکن گردشگری استان رایگان دیدن کنید

هر سال همزمان با روز بناها و محوطه‌های تاریخی با هدف تسهیل برای امکان حضور مردم در بناهای تاریخی برنامه‌های مدونی به اجرا درمی‌آید .

مدیر اداره‌کل حفظ و احیای بناهای تاریخی برنامه‌های روز جهانی محوطه و بناها را اعلام کرد و گفت: بازدید از بناها در روز ۳۰ فروردین رایگان است.

به گزارش همدان پیام؛ نشست آنلاین اعلام برنامه‌های روز جهانی بناها و محوطه‌های تاریخی برگزار شد.

در این نشست فاطمه داوری مدیر اداره‌کل حفظ و احیای بناها، بافت‌ها و محوطه‌های تاریخی برنامه‌های این روز را تشریح کرد و گفت: روز ۱۸ آوریل از سوی شورای‌عالی بناها و محوطه‌های تاریخی نام‌گذاری شده است. این روز در ۳۰ فروردین برنامه‌هایی خواهیم داشت. شورای‌عالی محوطه‌ها، برنامه 3 ساله‌ای را آغاز کرده است عنوان برنامه ایکوموس میراث مقاوم در برابر بلایا و درگیری‌ها، آمادگی، واکنش و ارزیابی است. ایکوموس به دنبال برنامه برای رودررویی با بلایا است. همچنین سال ۲۰۲۴ مصادف با 60اُمین سال تدوین منشور ونیز است. ایکوموس به این وجهه‌های مختلفی درباره منشور می‌پردازد.

وی گفت: شعار جهانی امسال بحران‌ها از دریچه ونیز است. بنابراین ایکوموس از کشورها خواسته که تأثیر منشور در حفاظت را ببینند و راهکارهایی خود را ارائه دهند.
داوری گفت: برداشت و گردآوری اطلاعات و خسارت‌ها در این حوزه، بررسی ذی‌مدخلان، ورود به شناخت و استفاده از دانش سنتی برای کاهش مخاطرات طبیعی، پیامی‌است که برای سال پیش‌رو در نظر گرفته شده تا تاب‌آوری بناها در برابر مخاطرات طبیعی بررسی شود.

داوری گفت: امیدواریم برای افزایش آگاهی و ورود به چرخه دانش‌های نوین و مقاوم‌سازی در برابر بحران‌های طبیعی فعالیت‌هایی انجام دهیم متناسب با آن پیشبینی شده که برنامه‌هایی را در سطح ملی و بین‌المللی داشته باشیم.

وی گفت: روز ۳۰ فروردین بازدید از محوطه و بناها رایگان خواهد بود. همچنین برای بناهایی که در زمان‌های دیگر امکان بازدید از آنها وجود ندارند، تورهایی را برنامه‌ریزی می‌کنیم که در شرح برنامه‌های اداره‌های کل میراث فرهنگی استان‌ها نیز قرار دارد.
وی افزود: مراسم بزرگداشت این روز را در وزارت میراث فرهنگی برگزار می‌کنیم.

معرفی و تجلیل از کنشگران بناهای تاریخی، خیرین، پیشکسوتان، معرفی برترین نهادهایی که موضوع میراث‌فرهنگی را در اولویت قرار داده‌اند، مدیران و افراد مؤثر و پیشرو در خارج از وزارت میراث فرهنگی برنامه‌های ما در روز جهانی بناها و محوطه‌های تاریخی است. همچنین از پروژه‌ها و طرح‌های خلاق تقدیر خواهد شد.

وی گفت: در روز سه‌شنبه ۲۸ فروردین 2 نشست تخصصی مهم برگزار می‌شود، نشست اول با موضوع بحران‌ها از زاویه منشور ونیز است چون ایکوموس تأکید کرده که کشورها ارزیابی خود را در اختیار آن قرار دهند.

داوری بیان کرد: یکم اردیبهشت کنگره معماری و شهرسازی را خواهیم داشت‌. سمینار بینالمللی درباره تأثیر بحران‌های طبیعی در بناهای تاریخی با رویکرد فناوری‌های نوین در سمنان برگزار می‌شود.

وی افزود: اتفاقی در سال گذشته افتاد که درباره احیای شوراهای فنی اداره‌های کل میراث فرهنگی استان‌ها بود. در تمام ۳۱ استان کشور شوراهای فنی احیا شد. در روز ۲۹ فروردین نشست سراسری اعضای شورای فنی اداره‌های کل میراث فرهنگی را داریم که هدف آن هم‌افزایی برای تبیین برنامه‌ها و ارتقای کیفیت تصمیم‌گیری است. محور نشست‌های تخصصی هم رابطه میراث فرهنگی و بحران‌های طبیعی توانمندسازی، آمادگی و مقابله با بحران‌ها است. استان همدان را برای برگزاری نشست تخصصی انتخاب کردیم.

وی گفت: تغییرات اقلیمی ‌به شکلی شده که روی همه چیز تأثیر می‌گذارد جامعه جهانی به دنبال این بود که به دانش نهفته در میراث فرهنگی برای برون‌رفت از این موضوع تکیه کند. یکی از اتفاقاتی که تا یکی دو ماه دیگر به نتیجه می‌رسد این است که در قانون حمایت، تکلیفی برای میراث فرهنگی دیده شده بود که دستورالعمل حفاظت را با مشارکت بخش خصوصی تدوین کند با توجه به اینکه دستیابی به بخش خصوصی مهم بود با همکاری مراکز دانشگاهی این دستورالعمل در حال تهیه است تا بتوانیم مشارکت بخش خصوصی را فعال کنیم. در سال گذشته ۳۵ پروژه مشارکتی را داشته‌ایم. هدف‌گذاری ما خانه‌های تاریخی با رعایت اصل حفظ سکونت بود. 3 بافت ماسوله و همدان و شیراز در سال گذشته حمایت شد و توجه را برای مشارکت جلب کردیم. در سال پیشرو یکی از مهم‌ترین برنامه‌های ما افزایش مشارکت مردمی‌در حوزه حفاظت و مرمت است.

وی ادامه داد: تأثیرات فرونشست آنی نیست. مکانیزم‌های پایش آن هم پروژه‌های مستمر است در سال گذشته با حضور بخش فنی و مدیران پایگاه‌ها دوره آموزشی تخصصی را برگزار کردیم که اساتید روش‌های ساده‌ای را که می‌تواند پایش فرونشست را انجام دهد آموختند. همچنین در سمنان موضوع بهره‌گیری از فناوری‌های نوین در این حوزه بررسی می‌شود.

وی گفت: در قالب دستورالعملی که تابع قانون مدیریت بحران تدوین شده در تلاشیم برنامه حفاظت را تدوین کنیم. تأثیراتی مثل زلزله آنی است و باید هشیارتر با آن مواجه شد.

وی افزود: یکی از کارهایی که در سال ۱۴۰۲ انجام دادیم این بود که تکلیف ماده ۱۳ قانون حمایت می‌گوید دستگاه‌ها مکلف هستند هزینه مرمت آثار را تأمین کنند، در این باره بانک اطلاعاتی روشنی وجود نداشته است همیشه در فرایند ثبت آثار به شکل دولتی و خصوصی ثبت می‌شده است و اگر مالکیت دولتی داشته نمی‌دانستیم متعلق به کدام نهاد است.  اکنون پایش انجام شد به سراغ ۷۰ نهاد رفتیم و دو مرحله آثار، پایش شد. از بین ۱۴ هزار بنای تاریخی می‌دانیم که ۲ هزار بنا در مالکیت یا تولیت دستگاه‌هایی هستند که از منابع دولتی بهره‌مند می‌شوند و ۱۹۰۰ اثر آن وقفی هستند.

وی گفت: برنامه مرمت ۵۰ بنای مشترک را داریم که همکاری‌های استانی برای آنها اتفاق افتاده است هدف این بوده که ۵۰ بنای در اضطرار را مرمت کنیم آن هم در قالب برنامه 2 ساله‌ای که اگر تخصیص منابع یاری کند آن را به پایان می‌رسانیم. یک بسته اقدام مشترکی با همکاری وزارت میراث فرهنگی و بنیاد مسکن دیده‌ایم که با تمرکز بر 100 روستا بتوانیم با استفاده از ظرفیت‌های گردشگری و صنایع‌دستی و اقتصادی، پروژه 100 روستا را پیش ببریم به طور تقریبی حدود ۴۰ روستا از آن تعداد عملیاتی شده است. در حال توافق برای تأمین منابع ۶۰ روستای دیگر هستیم تا به نتیجه برسد.

داوری بیان کرد: ایکوموس نهاد غیردولتی هستند و کمیته‌های ملی دارند که آنها هم تلاش‌هایی را در حوزه‌های مطالعاتی دارند ما تفاهم‌نامه‌ای با آنها در سال گذشته داشتیم که هدف آن بهره‌گیری از دانش آنها بوده و قرار بوده به همکاری دو نهاد شکل بدهیم این همکاری اکنون با صورت مطلوب‌تری اتفاق افتاده است.


حفاظت از ابنیه و محوطه‌های تاریخی با اعتبار و امکانات لازم

 همدان در سال‌های اخیر با وندالیسم و تخریب برخی آثار تاریخی  روبهرو شد که تعدادی از بناها و محوطه‌های همدان مورد آسیب واقع شد و به غیر از این موضوع سیلی که در سال ۱۳۹۸به همدان سرازیر شد موجب آسیب به برخی از بناها از جمله یخدان میرفتاح شد.

بناهای تاریخی و محوطه‌های باستانی همچون کتیبه‌های گنجنامه به عنوان موزه‌های روباز محسوب می‌شوند و این موزه‌ها در جهان از این نظر حائز اهمیت هستند که پیام‌آور رخدادها و بیانگر برهه‌ای از زمان و دوره‌ای از تاریخ منطقه یا کشور است. آثار این بناها و محوطه‌ها موجب غنی شدن‌ موزه‌ها و مزین شدن ویترین‌های آن‌ها شده؛ این باعث شده است گردشگران زیادی از این مناطق دیدن کنند که نشانه اهمیت بناهای تاریخی در جذب گردشگر است.

هر گردشگری که در این مناطق حاضر شود، نیاز به یک یا چند وسیله نقلیه برای جابه‌جایی، خوراک و مکان خواب دارد، همچنین برای داشتن یادگاری از مناطقی که دیدن کرده، شی یا محصولی از صنایع دستی آن محل خریداری کند که این امر باعث ارزآوری برای جوامع محلی و رونق کسب و کار شده و همچنین در رفع بیکاری بسیار مؤثر محسوب شود.

به بهانه روز جهانی بناهای تاریخی و محوطه‌ها به برخی از خطرات و چالش‌های آثار باستانی استان همدان می‌پردازیم.

شورای بین‌المللی بناها و محوطه‌های تاریخی (ایکوموس) در سال ۱۹۸۲ به یونسکو پیشنهاد کرد که روز ۱۸ آوریل به‌عنوان «روز بین‌المللی بناها و محوطه‌های تاریخی» نام‌گذاری شود. یونسکو نیز این پیشنهاد را تأیید کرد.

ابتدا می‌توان به 2 عامل اساسی در تخریب محوطه‌های باستانی و بناهای تاریخی‌ اشاره کرد.

عامل اول طبیعت است که شامل بلاها طبیعی مانند سیل زلزله باران و... می‌شود.
 عامل دوم عامل انسانی است مانند آسیب عمدی مانند کتیبه‌ها یا استر؛ ایجاد جاده یا تعریض جاده‌ها، تبدیل بناهای تاریخی به ساختمان‌های تجاری مانند خانه اقبالیان، تفریحی، یا به بهانه بناهای فرسوده و... آن را تخریب می‌کند.

همدان سال‌های گذشته با عوامل طبیعی و غیرطبیعی ویرانگری روبه‌رو شد که تعدادی از بناها و محوطه‌های همدان تخریب کرده یا به آن‌ها آسیب رسانده است.

از اینرو لازم است به بهانه روز بناهای تاریخی از متولیان حوزه میراث و یگان حفاظت میراث فرهنگی درخواست داریم تا برای استفاده ابزارهای به روز و مدرن  همچون دوربین‌های مداربسته اعتبار لازم را از استان جذب کنند .

همچنین آمار  نیروهای یگان که برای حفاظت از میراث فرهنگی (محوطه و بناها) استخدام می‌شوند افزایش دهند تا نظارت بر ابنیه تاریخی بهینه و جدی‌تر شود .

در آخر پیشنهاد می‌شود، کمیته متشکل از نمایندگان دادستان، وزارت اطلاعات و سازمان‌های مردم نهاد، همچنین یگان حفاظت میراث فرهنگی برای نظارت بر عملکرد حفاظت آثار، بناها و محوطه‌ها و جلوگیری از تبانی که احتمال دارد صاحبان نفوذ  اعمال کنند و امکان باستانی جدید از بین بروند؛ تشکیل شود.

پیشنهاد می‌شود برای جلوگیری از هرگونه اهمال و تعرض به این بناهای تاریخی، ارزش و ارتباط آن با تاریخ و فرهنگ مردم بومی حفظ شود.