در عصر حاضر پیشرفت‌های زیادی در عرصه پزشکی و درمان بیماری‌های مختلف صورت گرفته است، محققان به دنبال راه‌های جدیدی برای درمان بیماری‌ها هستند.
در همین راستا مطالعات گسترده‌ای به منظور درمان بیماری‌ها و ضایعات عصبی، ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده و... با استفاده از سلول‌های بنیادی درحال انجام است.
سلول‌های بنیادی، مادر تمام سلول‌ها هستند و توانایی تبدیل شدن به تمام سلول‌های بدن را دارند.
این سلول‌ها توانایی خود نوسازی (Self Renewing) و تمایز (Differentiating) به انواع سلول‌ها از جمله سلول‌های خونی، قلبی، عصبی و غضروفی را دارند. همچنین در بازسازی و ترمیم بافت‌های مختلف بدن به دنبال آسیب و جراحت مؤثر بوده و می‌توانند به درون بافت‌های آسیب دیده‌ای که بخش عمده سلول‌های آنها از بین رفته است، پیوند زده شوند و جایگزین سلول‌های آسیب‌دیده شده و به ترمیم و رفع نقص در آن بافت بپردازند.
خون بندناف غنی از سلول‌های بنیادی خون‌ساز است که در موقع تولد به عنوان یک زباله بیولوژیک دور ریخته می‌شوند، اما ذخیره آن در بانک خون بندناف می‌تواند برای درمان بیش از ۸۰ نوع بیماری لاعلاج یا صعب‌العلاج مفید باشد.
خون بندناف خونی است که پس از تولد نوزاد در جفت باقی می‌ماند. در زمان بارداری این خون برای ادامه حیات و سلامت نوزاد لازم است، اما پس از تولد جفت خون آن به عنوان یک بافت اضافی به دور انداخته می‌شود، میزان این سلول‌ها حدود ۸۰ تا ۲۰۰ میلی‌لیتر و غنی از سلول‌های بنیادی است که در زمان زایمان کمتر از ۵ دقیقه برای جمع‌آوری آن زمان وجود دارد.نخستین پیوند خون بندناف در سال 1988 میلادی در فرانسه و توسط گلوکمن به یک کودک مبتلا به کم‌خونی فانکونی (یک نوع کم‌خونی مادرزادی) انجام گرفت و به این ترتیب تا به امروز صدها پیوند موفق خون بندناف صورت گرفته است و مراکز بزرگ ذخیره این سلول‌ها در کشورهای مختلف جهان تأسیس شده است.
مرور آمار منتشر شده نشان می‌دهد که هر ساله حدود 30 هزار بیمار با بیماری‌هایی که با پیوند سلول‌های بنیادی مغز استخوان، قابل درمان هستند شناسایی می‌شوند و حدود 75درصد این بیماران قادر به یافتن یک داوطلب مناسب برای اهدای مغز استخوان نیستند. از سوی دیگر جست‌وجوی مراکز ثبت اهداکنندگان مغز استخوان زمان بسیاری به خود اختصاص می‌دهد به این ترتیب ذخیره خون بندناف زمان را کوتاه و میزان اهداکننده را بیشتر می‌سازد.
با توجه به اهمیت خون بند ناف همدان‌پیام گفت‌وگویی را با شمیم پیله‌وری، متخصص زنان و زایمان و فلوشیپ نازایی انجام داده است که در ادامه می‌خوانیم:
آیا سلول‌های بنیادی فقط در خون بند ناف وجود دارد؟
خون بندناف خونی است که در داخل بندناف و جفت وجود دارد که پس از تولد معمولاً دور ریخته می‌شود، ولی با توجه به اینکه این خون غنی از سلول‌های بنیادی است، قابل استخراج است و می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.
سلول‌های بنیادی در بدن بزرگسالان نیز وجود دارد و مهمترین منبع سلول‌های بنیادی مغز استخوان می‌باشند، اما سلول‌های بنیادی خون بندناف نسبت به سلول‌های بنیادی بزرگسالان مناسب‌تر است، زیرا جوان‌تر هستند و کمتر در معرض بیماری‌ها یا عوامل محیطی قرار گرفته‌اند.
سلول‌های بنیادی موجود در خون بندناف را می‌توان بدون هیچگونه خطری برای کودک یا مادر جمع‌آوری کرد. سلول‌های بنیادی قادر به ساخت انواع سلول‌های دیگر هستند و در صورت ذخیره‌سازی خون بندناف همواره منبع غنی از سلول‌های بنیادی در اختیار داریم که می‌توانند در درمان بیماری‌ها مفید باشد.
سلول‌های بنیادی این قابلیت را دارند که هم تکثیر و هم تمایز پیدا کنند و با دیگر سلول‌های خون‌ساز موجود در مغز استخوان، برای درمان بسیاری از بیماری‌هایی که منشأ خونی دارند، مورد استفاده قرار گیرند.
به خاطر قابل دسترس بودن خون بند ناف می‌توان با مدیریت درست آن را استخراج، ذخیره و مدیریت کرد تا از هدررفت آنها جلوگیری کرد.
سلول‌های خونی بندناف تا چه مدت قابلیت ذخیره و نگهداری دارند؟
براساس تحقیقات و منابع علمی سلول‌های بنیادی که از خون بند ناف گرفته شده یا به عبارتی همین خون بند ناف تا حدود 28سال قابل نگهداری و است.
خون بند ناف در درمان چه بیماری‌هایی مورد استفاده قرار می‌گیرد؟
سلول‌های بنیادی بند ناف برای پیوند اعضا و درمان برخی بیماری‌ها به ویژه بیماری‌هایی که منشأ خونی دارند، مثل بیماری‌های لوسمی، لنفوم، تالاسمی و بیماری‌های خونی- ارثی و یک‌سری از بیماری‌هایی که سیستم ایمنی را درگیر می‌کنند مورد استفاده قرار می‌گیرد. البته در شهر همدان عملی مبنی بر استفاده از سلول‌های بنیادی خون بند ناف برای درمان بیماری‌ها یا پیوند عضو انجام نشده است و این عمل‌ها بیشتر در شهرهای بزرگ مثل تهران و شیراز انجام می‌گیرد.
اما تحقیقات و کارآزمایی‌های بالینی بسیاری در حال انجام است تا از سلول‌های بنیادی بند ناف برای درمان یک‌سری از بیماری‌های عصبی، بیماری‌های غضروفی، بیماری‌هایی که کبد و پانکراس را درگیر می‌کند، استفاده شود.
به‌طورقطع این تحقیقات در آینده به نتایج قابل‌توجهی خواهد رسید تا برای درمان بیماری‌های بیشتری از سلول‌های بنیادی منشأ گرفته از خون بند ناف استفاده شود.
آیا در همدان بانک خون بندناف وجود دارد؟
در همدان نیز نمایندگی دریافت و ذخیره خون بند ناف در خود مرکز استان وجود دارد و شهرستان‌ها می‌توانند از طریق الکترونیکی و ارتباطی که می‌توانند با نمایندگی‌ها در مرکز استان داشته باشند این ذخیره‌سازی را انجام دهند. کار آزمایش و ذخیره خون بند ناف در آزمایشگاه جهاددانشگاهی انجام می‌گیرد که با درخواست خانواده‌ها با توجه به زمان زایمان می‌توانند طی تماس با این مرکز آزمایشگاهی اقدام به آزمایش و ذخیره خون بندناف را داشته باشند.
ذخیره خون بند ناف به چه صورت انجام می‌شود؟
ذخیره خون بند ناف هم به صورت عمومی و هم به صورت اختصاصی انجام می‌گیرد، افرادی هستند که خون بند ناف را فقط به‌صورت خصوصی ذخیره می‌کنند تا برای مادر و نوزاد مورد استفاده قرار گیرد، یا اینکه به‌صورت عمومی در بانک‌های خون قابل ذخیره شدن و دسترسی هستند که معمولاً به صورت اهدایی است و برای درمان بیماری‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در پایان عباس وکیلیان، مدیر آزمایشگاه تشخیص طبی جهاد دانشگاهی واحد همدان اعلام کرد که حدود 6 هزار و 500 نمونه در بانک خون بند ناف جهاد دانشگاهی ذخیره شده است و 2 مورد از این موارد ذخیره شده برای 2 بیمار فلج مغزی استفاده شده است که عمل آنان در بیمارستان شریعتی تهران انجام گرفته است.
