قنات

 قنوات، مجاري زيرزميني هستند كه آب سفره‌هاي عميق زيرزميني به وسيله آنها به سطح زمين هدايت مي‌شود كه اين آب براي رفع احتياجات مختلف انسان نظير آب آشاميدني، كشاورزي، نظافت و كارهاي ساختماني مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
اين وسيله امكان ايجاد شهر و آباداني را در نواحي خشك كه به علت ضعف ميزان بارندگي ساليانه، كشاورزي ديم در آنجا امكان‌پذير نيست، فراهم مي‌سازد. فارسي‌زبانان مي‌گويند هرجا آب است آباديست.
بسیاری از شهرهای ایران كه در حاشيه كوير قرار گرفته‌اند از نظر اقليمي جزو نواحي خشك ايران به حساب مي‌آيد و چون ميزان بارندگي ساليانه آنها خیلی ناچیز است و كشاورزي ديم امكانپذير نمي‌باشد، به ناچار اهالي اين شهرها براي كشت و زرع به آب‌هاي زيرزميني توسل جسته و به حفر قنات اقدام كرده‌اند مي‌توان عميق‌ترين قنوات دنيا را در همين ناحيه يافت كه مسلماً تاريخ احداث آنها به قبل از اسلام مي‌رسد به طوري كه سياحان و جغرافيدانان قديمي مانند ناصرخسرو كه از این نواحي ديدن كرده‌اند عظمت قنوات آنجا را ستوده‌اند و به جرأت مي‌توان گفت كه وجود آبادي‌هايي كه در این شهرها قرار گرفته متكي به قنواتي است كه در آنجا حفر شده است. به طوري كه در مراكز پرجمعيت قديمي در اطراف يك قنات كه آبدهي نسبتاً رضايت‌بخشي داشته، ايجاد شده است و برعكس آبادي‌هايي كه داراي جمعيت كم مي‌باشد در جاهايي قرار گرفته كه داراي يك قنات كوتاه با آبدهي ضعيف مي‌باشد. متأسفانه اطلاعات كامل و جامعي از قدمت و سابقه تاريخي قنوات به دليل نبود اعتبارات مطالعاتي و آماري در دست نمي‌باشد.
 انواع قنوات به صورت کلی
قنوات اكثر نقاط ايران به 2 قسم است -1 قنوات كوهستاني -2-قنوات دشت.
قنوات كوهستاني: قنواتي هستند كه در كوهستان و در دامنه كوه‌ها حفر شده و از آب باران و برف كه در ارتفاعات وجود دارد تغذيه مي‌شوند .ميزان آبدهي اين گونه قنوات ثابت نيست بدين معني كه در بهار سال، اگر برف و باران ببارد آب آنها زياد مي‌شود و بالعكس در تابستان آب آنها نقصان پيدا مي‌كند و حتي ممكن است در خشكسالي‌هاي پي‌درپي آب آنها به حداقل رسيده و مواردي كه فصلي هستند به طور موقت خشك شوند به اين علت به اين گونه قنوات هوابين مي‌گويند عده‌اي هم آن را چشمه‌سار مي‌گويند، زيرا در بهار سال كه آب چشمه‌ها زياد مي‌شود و بارندگي زياد است آب آنها افزايش پيدا مي‌كند و بالعكس در خشكسالي آب آنها نقصان مي‌يابد به طوري كه در خيلي از سال‌ها موجب مهاجرت روستاييان مي‌گردد.
قنوات دشت: قنواتي هستند كه در دشت حفر شده‌اند و از منابع عميق آب زيرزميني سرچشمه مي‌گيرند كه طول آنها نسبتاً زياد بوده و آب آنها در تمام فصول سال ثابت است و مساحت زيادي را زيركشت درآورده است. اكثر شهرها و مراكز پر جمعيت در مظهر اين گونه قنوات قرار دارند.
طول مجراي آبرساني(يعني از مظهر تا زمين‌هاي زراعي) در اين گونه قنوات زياد است، به عنوان مثال طول مجراي آبرساني بعضی از قنوات به چند كيلومتر مي‌رسد و همچنين عمق مادرچاه‌‌هاي قنوات نيز در اين نواحي زياد است به طوري كه تا چند ده متر مي‌رسد.