با تأملی بر شبکههای اجتماعی تلفن همراه میتوان دریافت كه فضای مجازی به عنوان ابزاری نوین جای تعاملات درونگروهی و خانوادگی را گرفته و هووی جدید برای خانوادهها درست شده است.
این روزگار که از آن به عنوان دوران انفجار اطلاعات یاد میشود با استفاده از فناوریهای نوین این امکان برای بشر فراهم شده است که با وجود جداییهای جسمی و جغرافیایی با همنوعان خود در سراسر جهان به کمک ابزارهای الکترونیکی با آنها ارتباط برقرار کرد.
جامعهشناسان و تحلیلگران مسایل اجتماعی معتقدند: با وجود اینکه در سالهای گذشته دهها و صدها سال برای اثرگذاری و نفوذ یک فرهنگ بر فرهنگ دیگر نیاز بود ولی هماینک ابزارهای ارتباطی میتوانند در کمترین زمان ممکن با اطلاعرسانی و پخش تصاویر، فرهنگی را تحمیل و القا کنند.
در دهه اخیر وسایل ارتباط جمعی با شدت تمام در حال دگرگونی بوده و فضای مجازی فواصل بین انسانها را برداشته است، به گونهای که در کمترین زمان میتوان با هر نقطه از جهان ارتباط برقرار کرد.
پیشرفتهای فناوری سبب شده است انسانها بایگانی ادراکی خود را با سرعت بیشتری اصلاح و بهروز کنند تا جایی که تصاویر جدید از واقعیتها و اخبار روزمره جایگزین اخبار قدیمی شود، در غیر این صورت موجب دوری افراد از اطلاعات و کاهش توانایی آنها در پاسخ به مسایل روزمره میشود.
فناوری ارتباطات دوربرد کل ساختار رسانههای سنتی را برهم زده و هماکنون فضای مجازی جزو اساسیترین دانشهای بشری توانسته به عنوان عنصری کلیدی و تعیینکننده، دنیای کنونی را تحتالشعاع خود قرار دهد.
فناوری این امکان را برای جامعه فراهم كرده است که با وجود جداییهای جسمی و جغرافیایی، انسانها بتوانند با همنوعان خود در دیگر نقاط جهان با کمک ابزارهای الکترونیکی ارتباط داشته باشند.
یکی از گذارهای مهم در ارتباط نوین راهیابی هنجارها، ارزشها و الگوهای اجتماعی به درون خانوادههاست تا جایی که دیگر فاصله بین انسانها تا حد قابل توجهی کاهش یافته است.
چشماندازهای افسانهای و شگفتانگیز ایجاد شده توسط فضای مجازی و فناوری عامل جذب انسان شده است و این فرایند تا جایی پیشروی کرده است که انسان هرآنچه از فناوری زاده میشود را میپذیرد.
در میان رسانههای کنونی، اینترنت و فضای مجازی جایگاه ویژهای دارد که میتوان دليل اقبال عمومی به اینترنت را فراوانی شبکههای اجتماعی و دسترسی آسان به آنها دانست. با سیری در فضای مجازی میتوان شاهد هزاران شبکه اجتماعی در این اقیانوس اطلاعات بود که هر یک از آنها بر مبنای موضوعات خاصی یا اهداف خاصی راهاندازی شدهاند.
به وجود آمدن شبکههای اجتماعی متعدد در فضای مجازی در عین داشتن قابلیتهای مفید، دارای آسیبهای زيادی در سطح جوامع مختلف و همچنین بروز ناهنجاریهای زیادی در بین افراد شده است.
پیشتر برای استفاده و عضو شدن در شبکههای اجتماعی داشتن سیستم رایانه و اینترنت پرسرعت در خانه امری ضروری بود ولی در حال حاضر با پیشرفت فناوریهای نوین این کار به سهولت و آسانی بیشتری با فناوریهای نوینی همچون تلفن همراه انجام ميشود.
یکی از امتیازات بارز گوشیهای هوشمند ارسال پیام رایگان است که با تأملی در این خصوص و توجه و مطالعه هشدارهای امنیتی میتوان دریافت که بسیاری از نرمافزارهای تلفن همراه با هدف سودجویی از کاربران خود در زمینههای مالی، فرهنگی و جاسوسی از آنها از سوی کشورهای غربی راهاندازی شدهاند. در حال حاضر کاربران به بهانه و انگیزههایي همچون ارتباط آسان با نزدیکان و دوستان، پیدا کردن دوستان قدیمی با استفاده از این فضا اقدام به تشکیل گروهها و اجتماعهاي آنلاین، دریافت و ارسال اطلاعات و جستوجوی فایلها و محتواهای مورد نیاز میکنند.
دسترسی آسان افراد و گروهها به طیف وسیعی از خواستهها و مطالبات و امکان انتقال فوری اطلاعات را میتوان یکی از عوامل محبوبیت رسانههای اجتماعی بهویژه برای قشر جوان جامعه دانست.
نگرش جامعهشناختی به آسیبهای ناشی از ورود به فضای مجازی گویای این نکته است که بسیاری از ساعتهاي مفید زندگی و عمر انسان در این وادی سپری شده و هدر میرود.
مشغول و سرگرم شدن در فضای مجازی علاوه بر اتلاف وقت، کاهش تمرکز در انجام فعالیتهای روزمره، انسان را به یک اعتیاد ناخواسته دچار كرده است، به گونهای که جدا شدن از این فضا سخت و دشوار میشود. از دیگر آسیبهای جدی این حوزه میتوان به رعایت نکردن حریم خصوصی افراد، نداشتن امنیت کافی برای کاربران در نگهداشتن اطلاعات شخصی خود جای نگرانی بسیاری دارد.
در حال حاضر با ورود گوشیهای هوشمند به درون خانوادهها، تعاملات خانوادگی کمرنگتر شده است، به گونهای که هر یک از اعضای خانواده به صورت فردی از درون منزل در حال رصد کردن اطلاعات دریافتی و یا ارسال پیام هستند.
پیشتر با ورود تلفنهای ثابت خانگی به کانون گرم خانوادهها دید و بازدیدهای هفتگی و شبنشینیها جای خود را به احوالپرسی تلفنی داد و صلهرحم با گذر زمان کمرنگ و کمرنگتر شد و هماینک نیز گوشیهای هوشمند تعاملات درون خانواده را به مخاطره انداخته است به گونهای که سرگرم و مشغول شدن در این فضا از هنگام بیداری تا سر سفره، مدرسه و محل کار و موقع خواب را به خود اختصاص داده است. این آسیب در زوجهای جوان که به تازگی اقدام به تشکیل زندگی مشترک کردهاند نمود بیشتری دارد، با این توصیف که به جای اهمیت دادن به یکدیگر و اختصاص وقت به خانواده، هنگام بازگشت از محل کار تنها به فکر روشن کردن شبکه "wifi" و چک کردن پیامها میشوند.
با توجه به آسیبهای ناشی از این حوزه، آگاهی داشتن خانوادهها از کارکردهای این نرمافزار و مراقبت درست و همراه با آگاهی در این زمینه امری بسیار مهم و ضروری به نظر میرسد.
بر این اساس میطلبد با تهیه و پخش فیلمهایی در این ارتباط و استفاده از نظر کارشناسان مجرب و توانمند نسبت به فرهنگسازی استفاده صحیح از این نرمافزارها اقدام کرد.
علیرضا جهانگیری
