علت کاهش نرخ فرزندآوری در ایران چیست؟

 یک دانش‌آموخته جامعه‌شناسی در حوزه بررسی مسائل اجتماعی ایران گفت: 3 عامل افزایش فردگرایی، افزایش انتظارات از زندگی و تجربه مشکلات متولدین دهه ۶۰ در امر تحصیل، اشتغال و ازدواج مهم‌ترین دلایل کاهش نرخ تولد در ایران هستند.
حمید خاورزمینی در گفت‌وگو با ایسنا، درباره مسأله کاهش نرخ تولد در ایران، اظهار کرد: میل به فرزنداوری یکی از پدیده‌هایی است که ارتباط بسیار نزدیک با سبک زندگی و فرهنگ دارد. برای بررسی و مطالعه علل مؤثر بر تعداد دلخواه فرزند، فرضیات متعددی وجود دارد اما برای رسیدن به پاسخ آسان‌تر می‌توان شرایط را به 3 دسته تقسیم کرد.
وی توضیح داد: در جوامع سنتی و پیشامدرن که زاد و ولد براساس تولیدمثل طبیعی اتفاق می‌افتد، میزان زاد و ولد و میزان مرگ‌ومیر بالاست، در این شرایط خانواده‌هایی که وضعیت مالی مطلوبی دارند، می‌توانند فرزندان بیشتری را زنده نگه دارند زیرا دسترسی به امکانات درمانی و غذا برای آنها آسان‌تر است.
این جامعه‌شناس ادامه داد: جوامعی که آنها را به‌عنوان جوامع مدرن می‌شناسیم و در آنجا مواد غذایی و امکانات بهداشتی و درمانی فراوانی وجود دارد، میزان زاد و ولد بالا و میزان مرگ‌ومیر پایین است، در این نوع جوامع برخی خانواده‌ها به‌واسطه 2 عامل مهم که عبارت است از دسترسی به امکانات پیشگیری و فردگرایی بیشتر به کاهش زاد و ولد روی می‌آورند.
وی بیان کرد: از دهه ۶۰ میلادی که به‌عنوان آغاز دوران پست مدرن در برخی از کشورهای غربی یاد می‌شود، با افزایش و گسترش وسایل پیشگیری، امکان جلوگیری از فرزندآوری مهیا شد و در چنین حالتی سبک زندگی اهمیت بیشتری نسبت به وجود امکانات پیشگیری از بارداری می‌یابد.
خاورزمینی در رابطه با بررسی میزان تولد در ایران مطرح کرد: در بررسی آمار و ارقام استان‌های کشور، استان‌هایی که از رفاه نسبتاً بالاتری برخوردار هستند، به‌دلیل سبک زندگی و میزان فردگرایی بالاتر، تمایل کمتری به فرزندآوری دارند.
وی با بیان اینکه در گذشته حتی پارامترهایی مانند نوع تغذیه بر میزان فرزندآوری تأثیر مستقیم داشت، گفت: پایین آمدن میزان فرزندآوری تا حدی که در محروم ترین مناطق کشور به 4 فرزند در طول زندگی فردی که یک همسر دارد، نشان می‌دهد تنها باید به موضوع سبک زندگی توجه داشت و تأثیر عوامل دیگر آنقدر کم شده که قابل اغماض هستند.
این مدرس دانشگاه مطرح کرد: یکی از ویژگی‌های فرهنگی کشور ما که در دیگر نقاط جهان هم کم و بیش وجود دارد، موضوع الگوبرداری اقشار پایین جامعه از طبقه متوسط و بالا و الگوبرداری طبقه متوسط از طبقه بالاست.
وی ادامه داد: از آنجایی که در گذشته نه‌چندان دور، میزان باروری در جامعه ایران بسیار بالا بوده، طبقه بالا در ایران الگوی یک، 2 و یا 3 فرزندآوری را حفظ کرده و این در فرایند الگوبرداری طبقات متوسط و پایین نقش مهمی داشته است، از سوی دیگر پس از انفجار جمعیتی دهه ۶۰ خورشیدی در ایران و مشکلات مربوط به تحصیل، اشتغال و ازدواج این نسل، رفته‌رفته تمایل به فرزندآوری به‌علت مشکلات اقتصادی کاهش پیدا کرد که آن را در دهه‌های ۸۰ و ۹۰ خورشیدی مشاهده می‌کنیم.
خاورزمینی با بیان اینکه از سوی دیگر بالا رفتن انتظارات خانواده‌ها و فرزندان آنها با توجه به افزایش امکانات رفاهی و نیازهای جدید به‌وجود آمده، علت دیگری است که میل به فرزندآوری کمتر برای افزایش کیفیت زندگی را فراهم آورده است، اظهار کرد: در یک جمع‌بندی می‌توان گفت 3 عامل افزایش فردگرایی، افزایش انتظارات از زندگی و تجربه مشکلات متولدین دهه ۶۰ در امر تحصیل، اشتغال و ازدواج مهم‌ترین عوامل کاهش نرخ تولد در ایران هستند.
وی در پایان خاطرنشان کرد: طبقات بالای جامعه از دهه ۴۰ و ۵۰ خورشیدی با کاهش میل به فرزندآوری مواجه بودند، آنچه در دهه‌های اخیر اتفاق افتاده همانند شدن و همگون شدن طبقات متوسط و پایین جامعه با آنها و الگوبرداری از زندگی آنهاست و همین مسأله که این طبقه زندگی راحت‌تر و مرفهی دارند، طبقات متوسط و پایین را به فرزندآوری کمتر سوق داده است.