راهکارهایی برای پیشگیری از جرم

متأسفانه در یک ماه اخیر شنیدن چند خبر ناگوار مرا بر آن داشت تا یادداشت کوتاهی در این خصوص به رشته تحریر درآورم.
نخستین مورد، سرقت مسلحانه از محل نگهداری دام در حصار علی آباد بود که حین سرقت، سارقان وقتی با مقاومت صاحب دام‌ها مواجه شدند اقدام به شلیک گلوله کردند. صاحب دام که همراه پسرش از سوی سارقان مورد اصابت گلوله قرار گرفت به بیمارستان منتقل شدند و پس از مدتی پسر جوان به دلیل شدت جراحت وارده در بیمارستان فوت کرد.
مورد دوم؛ فوت مرد 40 ساله‌ای صاحب یک ساندویچ فروشی واقع در آزادشهر همدان بود که این مرد چندی پیش ساعت 9 شب با اورژانس تماس می‌گیرد و می‌گوید که تیر خورده و پس از اعلام آدرس عوامل اورژانس به محل اعزام و وی را به بیمارستان منتقل می‌کنند که این مرد در اتاق عمل به دلیل شدت خونریزی فوت می‌کند. در بررسی‌های اولیه مشخص می‌شود این مرد توسط ناشناسی با شلیک گلوله اسلحه شکاری مضروب و به قتل می‌رسد. بررسی‌های برای انگیزه قاتل در حال انجام است اما اینگونه تصور می‌شود که قاتل قصد زورگیری و سرقت دخل مغازه را داشته است.
و سومین مورد، مجروح شدن عباس محمدی، سخنگوی هیأت سوارکاری استان همدان از سوی دو ضارب ناشناس با سلاح سرد بود.
تا چند سال پیش خواندن اخباری اینچنین در صفحه حوادث روزنامه‌ها، امر غریبی بود به طوری که انگار فرسنگ‌ها از خانه و کاشانه ما فاصله داشت  و آرامش ما را در دل شهری پرجمعیت با این همه ابزار و ساختارهای انتظامی و امنیتی نشانه نمی‌رفت. حال چه شده است که این تلخی‌ها و ناگواری‌ها امروز در یک قدمی ما و عمیق‌ترین نیاز انسانی همچون احساس امنیت را هدف قرار داده است؟
در خصوص تبعات چنین فجایعی باید اشاره کرد که غیر از آسیبی جسمانی و روانی که به خود، خانواده‌ و نزدیکان این قربانیان می‌رسد، حس اعتمادی که شرط تعالی و کنش اجتماعیست از این شهروندان سلب می‌گردد. از سوی دیگر ارتکاب چنین اعمالی که پیش از این، تابویی اجتماعی محسوب می‌گشته با هر بار ارتکاب برای بانیان آن ساده‌تر و کمتر عذاب‌آور خواهد کرد و جسارت مرتکبان برای تکرار رفتار قبیحشان بیشتر و بیشتر خواهد شد. در ضمن اعتماد و حس امنیت اجتماعی مردم را نیز مورد تهدید قرار خواهد داد و علاقه، عشق و وابستگی شهروندان به شهر و محل اقامتشان را به شکلی منفی متأثر می‌سازد. در نهایت تکرار این وقایع در دوره‌های زمانی کوتاه، حساسیت اجتماعی را نسبت به شدت فاجعه کاهش داده و سطح انتظار مردم را برای تأمین امنیت از سوی متولیان خواهد کاست. نمایی را از جامعه و شهر برای نسل جوان و نوجوان و کودکمان ترسیم خواهد کرد که بی‌اعتمادی و فقدان امنیت، پس‌زمینه این تصویر است و آمادگی برای دفاع شخصی و تأمین امنیت فردی برایشان به امری عادی بدل خواهد گشت.
در نهایت با نگاهی فرامرزی، جامعه مستعد بروز خشونت‌های عمیق‌تر، کلان‌تر و تشکیلاتی‌تری خواهد شد که در شرایط بحرانی و حساس منطقه امکان تولد هسته‌های بزهکار و افراطی را فراهم خواهد کرد. آسیب‌شناسی این پدیده، که چرا امنیت، این امر بنیادین که با وجود بسیاری از مشکلات در کشورمان برآن می‌بالیم در معرض تهدیدی جدی قرار گرفته است از عهده این مقاله خارج است و بخش عمده‌ای از راهکارهای مواجهه باید از دل این آسیب‌شناسی استخراج گردد. اما شاید بتوان با همین بضاعت نیز اشاره‌ای به راهکارهای فعلی موجود داشت و کنشگران و فعالان اجتماعی و شهروندان حساس و دلسوز و متولیان مسئول را برآن داشت تا اقدامی جدی به خرج دهند.
 راهکارها
■ مردم درصدد راه‌اندازی و ایجاد سازمان‌های مردم نهاد(سمن‌ها) و تشکل‌های غیردولتی محله‌ای برای آگاه‌سازی و همینطور ایجاد محله‌های امن برآیند.
■ مؤسسات علمی و مراکز دانشگاهی با ایجاد اتاق فکرها و بررسی موشکافانه این نوع از آسیب‌ها به شناخت دقیق‌تر ابعاد و ریشه‌های بروز آن بپردازند.
■ سمن‌های حوزه آسیب‌های اجتماعی باید همچون دیدبانی جدی و دقیق موارد رخ داده و مشابه را پیگیری کرده و به عنوان رابطی بین مردم و دولت از ساختارهای امنیتی و انتظامی مطالبه‌گری کنند.
■ سازمان‌ها و مراکز امنیتی و انتظامی توجه خود را از موضوعاتی که ارزشی و ایدئولوژیک محسوب می‌شوند به امرمحوری‌تر یعنی برقراری امنیت و آرامش شهروندان و تأمین رفاه روانی معطوف بدارند.
■ متولیان استانداری و فرمانداری استراتژی‌ها را در راستای توسعه منطقه و ورود سرمایه به استان و کاستن از معضلات اقتصادی و مشکل بیکاری تنظیم کنند.
■ مراکز بازپروری و گرم‌خانه‌ها در مناطقی خاص و مناسب از شهر راه‌اندازی شوند و تحت کنترل و نظارت دقیق باشند.
■ تأمین روشنایی کافی در معابر و گذرگاه‌ها و تخریب محل‌های مخروبه در کنار تکمیل و نوسازی برخی ساختمان‌ها و سازه‌ها از سوی شهرداری مجدانه پیگیری شود.
■ کنترل دقیق‌تر و حساس‌تر مبادی ورودی سلاح در کشور و روند استفاده بزهکاران از این گونه ابزار برای پیشگیری از افزایش و گسترش جرایم مسلحانه.
■ آسیب‌شناسی کارکرد نهادهای متولی و پاسخگو بودن آنها و از سوی دیگر بررسی اقدامات سمن‌های فعال در زمینه اعتیاد و رفع موانع اجرایی این نهادها در دستیابی به اهداف تعیین شده آخرین سخن برای کاستن از این معضل در این مجال کوتاه است.
■ زهره رحیمی-کارشناس ارشد روانشناسی