سيره امام رضا(ع)؛ چراغ راه امت اسلامي

يازدهم ذی‌القعده سال ۱۴۸ هجری وجود مبارك و نوراني امام رئوف، حضرت علي‌بن‌ موسي‌الرضا ديده به جهان گشود تا امت اسلامي از نور وجود آن حضرت برخوردار شود.
به طور معمول در چنين روز مباركي مسلمانان و به ويژه رهروان راستين آن امام(ع) به جشن و سرور مي‌پردازند تا عشق و ارادت خود را به ثامن‌الحجج(ع) ابراز دارند.
 به ويژه اينكه ايرانيان ارادت خاصي به امام رضا(ع) دارند. در كنار اين آيين‌ها و جشن‌ها كه از اهميت خاصي نيز برخوردارند، تلاش براي معرفي شخصيت، سيره و زندگي پر بركت آن امام همام نيز بسيار مهم است و در اين راستا علماي ديني و نهادها و دستگاه‌هاي فرهنگي نقش بارزي دارند.
از طرفي آحاد جامعه مي‌توانند با الگو‌برداري از سيره امامان معصوم از جمله امام رضا(ع) و توجه به دستورات، رهنمودها و توصيه‌هاي ايشان زندگي سعادتمند و ثمربخشي داشته باشند.
تاريخ نوراني امامت نشان‌دهنده اين واقعيت است كه هر يك از امامان در زندگي سياسي، اجتماعي و علمي خود متناسب با شرايط روز و اقتضائات زمان، شيوه خاصي را برگزيده‌اند كه اين به خاطر شرايط متفاوت و نيازهاي متنوع جامعه بوده است وگرنه اصول و اهداف و پيام اصلي آنان، يكي بوده است.
زندگى و شخصيت امام هشتم شيعيان(ع) همچون ديگر امامان معصوم(ع) داراي ابعاد و جنبه‌هاي مختلفي است كه هر يك از آنها الگويي بزرگ براي مؤمنين و مؤمنات و چراغ راه هر جامعه‌اي است كه مي‌خواهد در مسير كمال و سعادت حركت كند.
 شخصيت معنوى و الهى، علمى، اخلاقى و اجتماعى آن حضرت در طول زندگي پر بار ايشان نمود داشت و امروز با الگو‌برداري از آنها مي‌توانيم جامعه‌اي پيشرفته داشته باشيم.
 از اين‌رو بررسي هر يك از ابعاد معنوي، علمي، اجتماعي و اخلاقي شخصيت امام(ع) اهميت خاص خود را دارد.
توجه به مناظره و بحث‌هاي آزاد، داشتن دانش و بينش، پیش از هر تلاش، برتري انديشمندان بر عابدان، تشويق به ژرف‌كاوي و پرسش علمي، صداقت و امانتداري، برخورد همسان با توانمند و تهيدست، اهتمام به امور مسلمانان، ياري و امداد افراد ضعيف، محبت به مردم، ارتباط با خويشاوندان، اقتصاد و برنامه‌ريزي در زندگي تنها بخشي از رهنمودهاي امام رضا(ع) به امت اسلامي است و چنانچه هريك از اينها را در زندگي مورد توجه قرار دهيم، از بسياري آفت‌ها و آسيب‌ها به دور مانده و جامعه‌اي سالم و پيشرفته خواهيم داشت.
در ابعاد اخلاقي و اجتماعي وقتي به زندگي پر بار امام هشتم مي‌نگريم، به موارد ارزشمندي از فضايل اخلاقي و آداب اجتماعي بر مي‌خوريم كه حقيقتاً چراغ راه زندگي سعادتمند است.
امام(ع) همواره ذكر خدا را بر زبان داشت، بسيار به مستمندان رسيدگي مي‌كرد، به دادن صدقه بسيار مبادرت مي‌كرد، با خدمتگزارانش كنار يك سفره مي‌نشست و غذا مي‌خورد، هيچ فرقي ميان غلامان، اشراف و اقوام و بيگانگان نمي‌گذارد، همواره متبسم و خوش‌رو بود، بهترين بخش غذاي خود را پیش از تناول، براي گرسنگان جدا مي‌ساخت، با فقرا مي‌نشست، با صداي بلند و با قهقهه هرگز نمي‌خنديد، رفع نياز مؤمنان و گره‌گشايي از ايشان را بر ديگر كارها مقدم مي‌داشت، قرآن زياد تلاوت مي‌كرد، سخن هيچ‌ كس را ناتمام نمي‌گذاشت و نمي‌شكست، هيچ نيازمندي را تا حد امكان رد نكرد، پاي خود را هنگام نشستن در حضور ديگران دراز نمي‌كرد، در حضور ديگران همواره از ديوار فاصله داشت و هيچ‌گاه تكيه نزد، همواره ياد خدا بر زبان جاري داشت، از اسراف و تبذير سخت پرهيز داشت، به مسافري كه پول خود را تمام و يا گم كرده بود، بدون چشمداشت، هزينه سفر مي‌داد، در دادن افطاري به روزه‌داران كوشا بود، به عيادت بيماران مي‌رفت، در معابر عمومي، آب دهان خود را نمي‌انداخت، به سخن ديگران كه وي را مورد خطاب قرار داده، و از او پرسشي داشتند، با دقت كامل گوش مي‌داد، بسيار بردبار و شكيبا بود، كارگري را كه به مبلغ معين اجير مي‌كرد، در پايان افزون بر مزدش به او عطا مي‌كرد، با همگان با رأفت و خوش‌رويي روبه‌رو مي‌شد، بسيار فروتن بود، به فقرا و بيچارگان بسيار مي‌بخشيد و آن را براي خود پس‌انداز مي‌دانست.
اينها همه جلوه‌هايي ارزشمند از شخصيت و سيره امام رضا(ع) است كه امروز به منزله اوراقي از تاريخ زندگي پر بركت آن حضرت است كه اگر مي‌خواهيم در راه راست بمانيم و عشق و ارادت واقعي به آن امام بزرگوار و رئوف داشته باشيم، بايد آنها را مورد توجه قرار داده و در زندگي فردي و اجتماعي خود به كار بگيريم.
بر اين اساس مطالعه دقيق ابعاد مختلف شخصیت امام رضا(ع) نیاز هميشگي جامعه بوده و به تبع آن ضرورت شناخت و تبیین ابعاد شخصیتی امام رضا(ع) بيش از پيش است و بر همه ما لازم است نسبت به شناخت شخصیت امام رضا(ع) در ابعاد مختلف تلاش‌ها و اقدامات مورد نیاز را انجام دهیم.