لشگردَر؛ میراثی طبیعی از گیاهان نادر و جانوران وحشی

منطقه حفاظت شده «لشگردر» با قدمتی به بلندای تاریخ مادها، منطقه‌ای بکر و دست نخورده در شرق و جنوب شرق ملایر، چشم‌اندازی زیبا از تنوع زیستی وحوش، گیاهان و جانواران در این منطقه به نمایش گذاشته است.

هم اکنون با آغاز فصل زیبای بهار، منطقه حفاظت شده لشگردَر لباسی سبز بر تن کرده، چشمه‌سارهای جاری و طبیعتی بکر و دل‌فریب که به لطف سخاوت آسمان، فصلی دیگر از زندگی را برای وحوش این منطقه گشوده است.

به گفته پیشینیان «منطقه لشگردَر» زمانی محل تاخت و تاز ایلات آن زمان از جمله ایل زند بوده و نام لشگردَر نیز از زمان کریم‌خان زند بر این ناحیه مانده است؛ برخی هم معتقدند که به علت حضور لشگریان روس در این منطقه، این مکان به نام لشگردَر نامگذاری شده و برخی اسم این منطقه را برگرفته از نام پسر طهمورث «لشکر» می‌دانند.

«منطقه حفاظت شده لشگردَر» در سه وضعیت کوهستانی، تپه ماهور و دشت را دربرمی‌گیرد و ۱۱ چشمه دائمی به نام‌های «قمشلی»، «کُله‌بید»، «دره غار»، «سی‌یک»، «گیچک»، «اوضامن»، «سلطان‌آباد»، «اوزون دره»، «چشمه نثار»، «چشمه‌نقلی» و «پیر مهدی» را در خود جای داده که طراوت و شادابی را به منطقه هدیه می‌دهد.

۱۶ روستا در اطراف منطقه حفاظت شده لشگردَر وجود دارد که شامل «ازناو»، «سلطان‌آباد»، «قلعه‌جوزان»، «پیر خداوردی»، «چشمه قاضی»، «جوزان»، «جوراب»، «ازناوله»، «احمدیه»، «میشن»، «کمازان»، «زنگنه سفلی و علیا»، «احمد روغنی» و «کساوند» است، این روستاها در محدوده مرزی این منطقه قرار گرفته و سه روستای «جوزان»، «پیرخداوردی» و «قلعه جوزان» در داخل محدوده منطقه حفاظت شده قرار دارند.

بر اساس مطالعه رستنی‌های منطقه؛ منطقه حفاظت شده لشگردَر دارای تنوع گیاهی و جانوری بالایی است؛ به طوری‌که ۲۲۶ گونه گیاهی متعلق به ۱۸۴ جنس و ۴۳ خانواده شناسایی شده‌اند و ۷۵ گونه پرنده و ۱۸ گونه پستاندار در این منطقه زندگی می‌کنند.

 لشگردَر؛ پوشیده از گونه‌های گیاهی

این منطقه همچنین دارای گیاهان متنوعی از تیپ گیاهان کوهستانی است و بیشتر ذخائر گیاهی استان همدان در آن دیده می‌شود و پوشش گیاهی در ارتفاعات ضعیف‌تر از دامنه‌ها است و در اطراف چشمه‌ها و جویبارها، گیاهان علوفه‌ای غالب هستند، در حالیکه در ارتفاعات گیاهان درختچه‌ای به‌ویژه گونه «گون» و «کلاه میرحسن» فراوان دیده می‌شود، در دامنه‌ها نیز گونه‌های متعددی از «گندمیان»، «تیره نعناعیان»، «انجیر» و «بادام کوهی» نیز مشاهده شده است.

در مجموع «کلاه میرحسن»، «گون»، «گل گندم»، «بروموس»، «علف بادبزنی»، «نخود وحشی»، «پیچک صحرایی»، «خاکشیر»، «میخک»، «کنگر»، «علف چای»، «زنیق وحشی»، «کاکوتی»، «اسپند»، «چوبک یا گلکه»، «شکر تیغال»، «آلوچه وحشی»، «زالزالک وحشی»، «رز و بید وحشی»، «انجیر کوهی»، «بادام کوهی»، «یونجه وحشی» و «لاله واژگون» از عمده‌ترین گیاهان منطقه لشگردَر است.
از گیاهان دارویی منطقه لشگردَر می‌توان به «کنگر»، «کاسنی»، «ریواس»، «کاکوتی»، «شیرین‌بیان»، «بارهنگ» و «پونه» اشاره کرد و گیاهان علفی و بوته‌ای پوشش گیاهی غالب منطقه را تشکیل می‌دهند.

تک درختچه‌هایی نیز در ارتفاعات میانی منطقه به صورت پراکنده دیده می‌شود که می‌توان به گونه‌های «زالزالک»، «انجیر»، «بنه»، «سماق»، «زرشک» و «بادام کوهی» اشاره کرد، همچنین منطقه لشگردَر ملایر شامل دره‌های متعدد است که هر یک با پوشش و ویژگی‌های خاص خود به زیبایی و غنای منطقه افزوده‌اند، دره اول و دوم و صخره شیر و پلنگ رویشگاه درختانی چون انجیر و بادام وحشی است، دره «ریواس» در قسمت شمالی منطقه واقع شده و دره های «سماق»، «معدن» و «غار» بین ارتفاعات آهنگران با داشتن درختان سماق از دیگر دره‌های منطقه هستند.

تنوع گونه‌های جانوری منطقه لشگردَر عمده‌ترین وحوش موجود در منطقه لشگردَر شامل «کل و بز»، «قوچ و میش» است و ارتفاعات منطقه جایگاه مناسبی برای رشد و تکثیر این جانوران بشمار می‌آید، با توجه به وجود پوشش گیاهی مناسب و نیز منابع آب کافی علاوه بر پستانداران یادشده گوشتخورانی نظیر «گرگ»، «روباه»، «شغال» و «کفتار» نیز در منطقه پراکنده‌اند و «تشی»، «گورکن» و «خرگوش» نیز از گونه‌های جانوری موجود در این منطقه است.

در منطقه لشگردَر تعداد زیادی از پرندگان به صورت فصلی و بومی وجود دارند که از مهمترین آنها می‌توان به «عقاب طلایی»، «دلیجه»، «کبک نوک سرخ»، «تیهو»، «جغد»، «کمرکولی»، «سسک»، «فاخته»، «زرد بره»، «دارکوب»، «پری شاهرخ» اشاره کرد.

ارتفاع متوسط منطقه لشگردَر از سطح دریا در نقاط کم ارتفاع هزار و ۷۵۰ متر و در نقاط مرتفع ۲ هزار و ۹۲۸ متر است، در دوره آماری ۲۰ ساله میانگین بارندگی سالانه منطقه برابر ۲۸۸.۸ میلیمتر و میانگین سالانه دمای منطقه برابر ۱۳.۴۰ درجه سانتی‌گراد است، تیپ اقلیمی منطقه به روش دومارتن نیمه خشک و طبق روش آمبرژه خشک سرد تعیین شده و جهت وزش باد از جنوب به سمت شمال جریان دارد.

 این نکته قابل ذکر است که به منظور حفاظت و حراست از منطقه حفاظت شده لشگردَر ملایر، ۲ پاسگاه محیط‌بانی در روستاهای مجاور منطقه شامل «ازناوله» و «سلطان‌آباد» مستقر است که پاسگاه سلطان‌آباد ضمن اینکه در امر حفاظت از منطقه لشگردَر حائز اهمیت است، همچنین با داشتن تمامی امکانات رفاهی همه ساله پذیرای تعداد زیادی از دانشجویان، اساتید و گردشگران داخلی و خارجی است.

پاسگاه شهید «عبدالله یاری» در روستای «ازناوله» نیز که محل اصلی استقرار غیردائمی گارد منطقه است و با داشتن تمامی امکانات اقامتی، خودرو و موتورسیکلت در راستای اهداف حفاظتی نقش تعیین کننده‌ای را در منطقه ایفا می‌کند.

به گزارش ایرنا؛ «منطقه حفاظت شده لشگردَر» با وسعت ۱۶ هکتار در جنوب شرقی ملایر و در میان ۲ رشته کوه بلند قرار گرفته و به لحاظ دارا بودن ظرفیت‌های بالا در سال ۱۳۶۳ به عنوان منطقه شکار ممنوع اعلام شد و در سال ۱۳۶۹ به منطقه حفاظت شده ارتقا یافت.