اشترمل در شهرستان تویسرکان روز گذشته با منبت گلریز ملی شد. اشترمل که منبت گلریز را به نام خود ثبت کرده است، سال‌ها بود در انتظار شناخته شدن به‌عنوان روستای ملی منبت و دهکده جهانی منبت گلریز بود تا چنین عناوینی جوانان بیشتری را به ماندن در زادگاه و زنده نگه داشتن جریان زندگی در موطن خودشان ترغیب کند و مسئولان توجه بیشتری با چنین مردمان غیرتمندی داشته باشند. مردمانی که در کنار زراعت و دامپروری، نان از عمل خویش می‌خورند و حالا این رؤیای شیرین به واقعیت پیوست و مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان همدان روز گذشته به رسانه‌ها اعلام کرد: طی صدور حکمی از سوی وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کشور و براساس رأی نهایی چهارمین شورای راهبردی انتخاب شهرها و روستاهای ملی، روستای اشترمل از توابع شهرستان تویسرکان به‌عنوان روستای ملی منبت گلریز معرفی شد.
علی مالمیر گفت: اشترمل، روستایی از توابع بخش مرکزی شهرستان تویسرکان در استان همدان با رأی نهایی شورای راهبردی انتخاب شهرها و روستاهای ملی موفق به کسب این عنوان شد.
وی ادامه داد: در این روستا، بیش از ۷۳۰ نفر در قالب ۵۲۰ کارگاه تولید صنایع مبل منبت فعال هستند و یکی از مهم‌ترین مزایای ویژه و شاخص تولیدات مبل منبت روستای اشترمل، تولید طرح گلریز است که سبب شد این عنوان را به خود اختصاص دهد.
مالمیر اظهار کرد: دریافت این‌دست عناوین اثرگذار در کنار فعالیت بیشتر و اثرگذارتر مرکز تخصصی مبل در روستای اشترمل می‌تواند تحولات مهمی در بازار صنایع‌دستی تویسرکان ایجاد کند.
«اشترمل» روستای پر رمز و راز چوبی
«دهی از دهستان قلقل‌رود شهرستان تویسرکان، در 12 هزار گزی جنوب خاوری تویسرکان، 8 هزار گزی جنوب راه شوسه تویسرکان به ملایر؛ کوهستانی، سردسیر، دارای 764 تن سکنه؛ شیعه، فارسی‌زبان، آب آن از چشمه، محصول آنجا غلات، انگور، لبنیات، گردو؛ صنایع‌دستی زنان قالی‌بافی؛ راه آن مالرو؛ شغل اهالی زراعت و گله‌داری» از ۱۳۳۲ که این اطلاعات در کتاب فرهنگ جغرافیایی ایران منتشر شده است تاکنون خیلی چیزها اینجا تغییر کرده است. حالا موقعیت جغرافیایی این محدوده را نه گز که با مختصات ۳۴°۲۸′۰۱″ شمالی ۴۸°۲۹′۴۸″ شرقی / ۳۴٫۴۶۶۹۴°شمالی ۴۸٫۴۹۶۶۷°شرقی نشان می‌دهند، نه راه مالروست و نه آب از چشمه. جمعیت سکنه هم برخلاف بسیاری از روستاها روبه کاهش که نرفته هیچ، بیش از 2برابر شده است. روستایی که اگرچه گردو و غلات هنوز محصول آن است اما شغل اهالی منبتکاری و مبلسازی است و مبل اشترمل ساخته‌شده از چوب گردو حالا از ثمره درخت‌ها معروف‌تر.
ماجرا از آنجا اغاز شد که 60 سال پیش مرتضی، جوان جویای کار روستایی، به شهر مهاجرت کرد تا شغلی برای خود دست و پا کند. نخستین کار، مونتاژکاری بود. کارگر مونتاژ کار اما با منبتکاری آشنا شد، هنری که جذبش کرد و به‌سرعت در آن متبحر شد. با این مهارت دیگر نیاز نبود او در شهر بماند. حالا می‌توانست به هر کجا که می‌خواهد برود و شغل و حرفه‌اش را هم با خود ببرد. پس به اشترمل بازگشت و کارگاه خودش را راه‌اندازی کرد. به جوان‌ترها منبت یاد داد و کار تا آنجا پیشرفت که حالا در روستایی با هزار و ۸۷۴ نفر جمعیت و ۵۳۷ خانواده، ۵۲۰ تولیدی کوچک بزرگ مبل و منبت، ۱۶ تعاونی و یک منطقه صنعتی قرار دارد.
«اشترمل» روستای بدون بیکار همدان
مردم روستای «اشترمل» تویسرکان سال‌هاست به تولید مبل و منبت با دست مشغول هستند و در این زمینه زنجیره تولید راه‌اندازی کرده‌اند، در کنار خانه‌های روستایی خود کارگاه زده‌اند و از صفر تا صد کار را تولید می‌کنند، از همین‌رو «اشترمل» روستای بدون بیکار همدان است.
امروز روستای اشترمل، قریه چوب‌های پر رمز و راز است و آوازه شهرتش دنیا را فراگرفته، به‌طوری‌که در هر خانه یک کارگاه به‌صورت سنتی مبل و منبت تولید می‌کنند، این روستا را باید روستای بدون بیکار دانست.
این روستا ۲ هزار جمعیت و ۵۰۰ خانوار دارد که ۹۰ درصد از اهالی روستا مشغول به تولید اقلام چوبی هستند، حتی بانوان روستا هم در کنار همسران و خانواده‌های خود با ظرافت منبتکاری می‌کنند.
تفاوت تولیدات روستای اشترمل با نقاط دیگر کار دست اهالی روستاست، تمام کارگاه‌ها با مغار و چکش بدون دخالت دستگاه منسوجات چوبی تولید می‌کنند و برند منبت گلریز را ایجاد و طرح‌های متنوع تولید کرده‌اند، این برند ثبت ملی شده و درحال‌حاضر مراحل ثبت جهانی را طی می‌کند.
۸ هزار اشتغال مستقیم و ۱۲ هزار اشتغال غیرمستقیم
بنابر گفته پیشکسوتان و اساتید هنرمند اشترمل، مبل و منبت در روستای اشترمل حدود ۵۰ سال پیش با وجود آقای کاروند آغاز شده و به‌تبع کار این پیشکسوت جوانان روستا هم علاقه‌مند شدند و تا به امروز این هنر در روستا استمرار داشته است، ضمن اینکه این هنر به روستاهای همجوار هم گسترش پیدا کرد و 4 روستا در تویسرکان پایلوت مبل و منبت شدند. به‌طور کلی در تویسرکان ۴ هزار و ۷۰۰ کارگاه در زمینه تولیدات چوب فعال است که ۸ هزار اشتغال مستقیم و ۱۲ هزار اشتغال غیرمستقیم ایجاد کرده است.
۴۷۰ کارگاه به‌صورت سنتی در روستای اشترمل تحت برند گلریز فعالیت می‌کنند که شاخصه بارز این برند کار دست است و بیش از ۹۰ درصد جمعیت روستا مشغول به تولید مبل و منبت هستند زیرا از نیم قرن پیش این حرفه در روستا رایج شده است.
طی سالیان گذشته بازار برای تولیدات سنتی و دستی روستا ایجادشده و علاوه‌بر داخل کشور همچون استان‌های تبریز، اصفهان و تهران در خارج کشور هم مانند عراق جایگاه خود را به‌دست آورده است، اگرچه برای جذب بازار باید بیش از پیش فعال بوده و اقدامات درخوری انجام دهیم.
فرایند تولید استیل مبل در روستای اشترمل به‌صورت زنجیره تولید است و این فرایند از تهیه چوب مرغوب گردو آغاز می‌شود تا نجاری که چوب‌ها قطعه‌بندی شده و شکل اصلی مبل ایجاد و در مرحله بعد به منبت‌کار تحویل داده می‌شود در این مرحله نقش اصلی طراحی‌شده به چوب چسبیده و مرحله مشبک کاری انجام می‌شود.
پس از مشبک‌کاری مرحله منبتکاری و برجسته‌سازی نقوش صورت می‌گیرد و درنهایت مونتاژ کلاف مبل و مرحله آخر رنگ و رویه‌کوبی انجام می‌شود. مشابه تولیدات این روستا در کمتر جایی دیده می‌شود، اغلب تولیدات از چوب گردو است که نقش و نگارهای ریز در آن با دقت با مغار کنده‌کاری می‌شود.
امروز یک حرفه به جز کشاورزی و دامداری در روستای اشترمل گسترش پیدا کرده و اغلب اهالی مشغول به همین کار هستند، اهالی کنار خانه و کاشانه خود کارگاهی دست و پا کرده‌اند و در کمال آرامش در زادگاه خود کار می‌کنند.
گلریز نقش خاص روستای اشترمل
گلریز نوعی از نقوش منبت و مخصوص شهرستان تویسرکان است و به‌طور ویژه بهترین نمونه‌های آن در اشترمل طراحی و تولید می‌شود. نقش گلریز سرشار از جزئیات است و همین ریزه‌کاری‌ها سبب شده این طرح از معدود نقوشی باشد که هنوز تمام و کمال به مهارت و توانایی سرانگشتان منبت‌کاران وابسته است و گفته می‌شود دستگاه‌های CNC از پس شبیه‌سازی عین‌به‌عین ظرافتش برنمی‌آیند. بیشتر کارگاه‌های اشترمل نیز با نقش گلریز شناخته می‌شوند. نقشی که اجرای آن به‌دلیل پیچیدگی‌هایش بسیار زمان‌بر است.
