بررسی پرونده پلمپ دفاتر عقد و ازدواج

عقد‌آریایی در فرهنگ‌ همدان جایی ندارد

جستجوي هشتگ «عقد آريايي» در اينستاگرام فيلم‌هاي زيادي از اين مراسم را نشان مي‌دهد؛ عقدي که در کنار عقد محضري به تبي براي برخي جوانان تبديل شده است.
اين روزها برخي از زوج‌هاي جوان مايل هستند که بعد از عقد محضري، عقد آريايي نيز براي آنها خوانده شود، اما عقد آريايي چيست؟ عاقد مي‌گويد: داماد نازنين! به همسرت نگاه کن با عشق با احساس و بگو: به نام ايزد مهرآفرين. من تو را برگزيدم از ميان همه خوبان. براي زيستن در کنار تو. ميان اين گواهان با تو پيمان مي‌بندم. وفادار تو باشم. در هر لحظه و هرجا، پذيرا مي‌شوي آيا؟ تو با من اين چنين هستي که من با تو؟
عاقد: عروس خانم به اين احساس قشنگ آقاي داماد اداي دين کنيد و اين احساس را مضاعف کنيد: «به نام نامي يزدان. پذيرا مي‌شوم مهر تو را از جان. هم‌اکنون باز مي‌گويم ميان انجمن با تو، من هم وفادار تو خواهم بود. در هر لحظه و هر جا.» اين‌ بخشي از کلام عقد آريايي است که توسط عروس و داماد خوانده مي‌شود، اگرچه برگزاري عقد آريايي اختياري است، اما برخي از زوج‌هاي جوان براي ثبت کردن اين لحظات اقدام به برگزاري عقد آريايي جداگانه و به‌صورت اختصاصي در باغ يا مکاني خاص مي‌کنند.
عقد غیر مجازی که پولساز است
نکته جالب در مورد برگزاري مراسم عقد آريايي اين است که در برخي موارد هزينه زيادي از سوي عروس و داماد براي اين کار پرداخت مي‌شود. موضوع حائز اهميتي که سبب شده طي اين سال‌ها برخي درآمدهاي گزافي را از مراسم‌هاي عروسي کسب کنند، اين است که هر شخصي مي‌تواند برگزاري عقد آريايي را بر عهده بگيرد و به‌عنوان وکيل در مراسم حاضر شود، فقط کافي است جملاتي را حفظ کند و در مراسم، آنها را تکرار کند.
اما وجود برخي موارد در عقد آريايي الزامي به شمار مي‌آيد و از جمله آنها مي‌توان به سه مورد اشاره کرد که در همه کليپ‌هاي منتشرشده در عقدهاي آريايي به چشم مي‌خورد: محيط آرام با نور کم، شمع‌آرايي سفره عقد و مه؛ مه معمولاً طوري است که اطراف عروس و داماد را مي‌گيرد، بعد عروس و داماد رو به روي يکديگر ايستاده و دستان همديگر را مي‌گيرند و وکيل طرفين آغاز به خواندن کلام عقد آريايي مي‌کند.
هر جمله‌اي که از طرف وکيل گفته مي‌شود را عروس و داماد بايد تکرار کنند. جملات ابتدا به‌صورت پرسشي از طرف داماد با شعر آغاز مي‌شود و بعد از آن، نوبت عروس است که جواب داماد را با يک شعر ديگر بدهد.
در انتها که جملات عروس و داماد به پايان رسيد، نوبت به مهمانان حاضر در مراسم مي‌رسد که با جمله «همايون باد اين پيمان، همايون باد اين پيوند، گرامي باد اين سوگند، همايون باد» مراسم را به اتمام مي‌رسانند.
در این خصوص با چندین دفترخانه ازدواج در مناطق مختلف تماس گرفتیم. خیلی از دفاتر در مناطق بالای شهر عقد آریایی را هم انجام می‌دهند، ولی اغلب دفاتر ازدواج در مناطق پایین شهر، مراجعینی که عقد آریایی بخواهند ندارند و کلاً فقط عقد عربی انجام می‌دهند.
یکی از سردفتران ازدواج در مرکز شهر، ۵۵۰ هزار تومان بابت خواندن هر دو عقد می‌گیرد، ۴۵۰ هزار تومان برای عقد عادی و ۱۰۰ هزار تومان جهت عقد آریایی.
وی در پاسخ به این سؤال که آیا عقد آریایی را هم همان عاقدی می‌خواند که عقد عربی را برگزار می‌کند، می‌گوید: «بسته به خواست عروس و داماد هم یک نفر می‌تواند هر دو عقد را بخواند و هم می‌توان از فرد دیگری برای خواندن عقد آریایی استفاده کرد. البته اگر عقد در جایی به غیر از دفترخانه خوانده شود ۱۰۰ هزار تومن هم بابت ایاب و ذهاب به‌صورت جداگانه دریافت می‌شود.
سردفتری در منطقه خواجه‌رشید هم با بیان اینکه از هر ۱۰ مراجعه برای ازدواج، حدود ۴ نفر تقاضای پیمان نامه آریایی یا سوگند نامه که از اسامی دیگر عقد آریایی است را دارند، بیان می‌کند: سال گذشته تعداد درخواست‌ها بیشتر بود و امسال خواهان آن کمتر شده است. عقد آریایی هم در همان اتاق عقد عادی انجام می‌دهیم.
عروس و دامادها می‌دانند که عقد آریایی در هیچ کاغذ و ورقی ثبت نمی‌شود، بنابراین در ابتدا باید برای ثبت شدن ازدواجشان همان عقد قدیمی را بخوانند و بعد بار دیگر در حضور مهمانان جملات عقد آریایی را گاهی با هزینه‌های سنگین تر تکرار کنند.
 بهانه تازه براي سودجويي
واقعيت اين است که برخي مؤسسات و سالن‌هاي برگزاري مراسم ازدواج، تبديل به بنگاه‌هايي براي کسب سود از مراسم نامتعارف شده‌اند و با تبليغ برخي مراسم به ترويج آن دامن مي‌زنند و از قِبل آن، سود سرشاري را نصيب خود مي‌کنند. نمونه آن هم کم نيست؛ از اجاره سفرهاي عقد لاکچري گرفته تا سالن اختصاصي براي مراسم جشن عقد و به‌تازگي عقد آريايي.
 جاذبه و دافعه الگوهاي اجتماعی
ایک جامعه‌شناس حوزه آسيب‌هاي اجتماعي به تازگی مصاحبه‌ای با رسانه‌ها داشته و گفته است: از دو زاويه مي‌شود به اين پديده نگاه کرد. اينکه برخي الگوها چقدر دافعه دارند و اين الگو چقدر جاذبه دارد. اين دافعه باعث مي‌شود افراد به سمت الگوهاي ديگري جذب شوند. از اين دو زاويه ابتدا به دافعه مي‌پردازم. اين عقد آريايي در برابر پيوند سنتي است که خطبه آن به زبان عربي خوانده مي‌شود؛ چيزي که در آيين ازدواج رنگ و بوي ديني دارد. بخشي زيادي از اين دافعه براي برخي افراد، به پيوند فرهنگ و سياست در ايران برمي‌گردد. يعني اينکه هر فرهنگي، شعارها، اهداف و ايده‌آل‌هايي دارد، اينها وقتي به‌عنوان اهداف سازماني نظام سياسي قرار مي‌گيرد و جامعه به آن اهداف سياسي نمي‌رسد، منجر به يک شکاف عميق مي‌شود؛ شکاف بين رفتار و نظر! منظورم از نظر آن اهداف و ايده‌آل‌هاي برخاسته از الگوهاي اسلامي است که در جامعه تعريف شده و به شکل رسمي هم قانون‌مند شده است.
این اتفاق در حالی است که استاد جامعه شناسی در همدان به همدان پیام از موجی صحبت می‌کند که وقتی در جامعه حرکت کند منجر به واکنش و رفتار‌های جدید می‌شود.
مینو زارع صفت با بیان اینکه از منظر اجتماعي افراد در جامعه و در تعاملات خود معمولاً الگوهايي دارند، افزود: آدم‌ها الگوهايي برمي‌گزينند که براي آنها ارزش داشته باشد در موضوع غقدآریایی هم آنچه به نظر جالب مي‌آيد، حس ناسيوناليستي است که متأسفانه يا خوشبختانه افراد را به الگوهاي سنتي سوق مي‌دهد.
وی ادامه می‌دهد: متاسفانه برخی رفتار‌ها در جامعه از الگوبرداری فرهنگی است که به ما تعلق ندارد و چون تنها به اصطلاح عامیانه مد امروزی است افراد کورکورانه از آن الگو مب‌پذیرند.
در اين ميان یک حقوقدان نیز به همدان‌پیام، مي‌گويد: برخي از مردم به اشکال مختلف هويت ملي‌شان را از دست داده‌اند. در حالي که در همه کشورهاي دنيا مهم‌ترين موضوع، هويت ملي است. گاهي اگر کسي بخواهد از ايراني بودن خودش صحبت کند و به آن افتخار کند انگ نژادپرستي به او مي‌زنند. در حالي که اصلاً چنين نيست. امروز تنها چيزي که از هويت ملي براي ما باقي مانده، همان عيد نوروز است که البته خيلي سطحي و بدون اطلاع دقيق برگزار مي‌شود؛ همين ناديده گرفتن‌هاي هويت و آيين‌هاي ملي و باستاني سبب شده تا امروز برخي مسائل از طرف جامعه جوان کشور با افراط و تفريط مواجه شود.
علی فراهانی با بیان اینکه ما در قانون و شرع چیزی به نام عقد آریایی نداریم و دفاتری که این مراسم را اجرا می‌کنند، غیر مجاز هستند، افزود: بر اساس قانون انجام چنین عقدی از جانب دفاتر ازدواج جرم و غیر‌قانونی است.
دادستان انقلاب همدان در همین خصوص با اشاره به منع قانونی این نوع عقد دراسلام اعلام کرده است: هیچ محضر و دفترخانه‌ای نمی‌تواند صرف خوانده شدن جملاتی تحت عنوان عقد آریایی، یک زن و مرد را به هم محرم یا عقدنامه صادر کند بر همین اساس در شهریورماه امسال 10 دفترخانه که مراسم عقد آریایی و غیرشرعی صورت گرفته بود پلمپ شدند و پس از اخذ تعهد این دفترخانه‌ها فک پلمب شدند.
بارها واکنش‌های مختلفی درباره این نوع مراسم مطح شده بود که سبب شد رئیس کانون سردفتران ازدواج و طلاق همدان در این خصوص واکنش نشان دهد و بگوید: در دفاتر رسمی ازدواج باید مسائلی مانند حجاب اسلامی و پخش موسیقی رعایت شود، همچنین دفاتر رسمی ازدواج مجاز به تبلیغات نیستند، اما اخیرا مشاهده شده است افرادی اقدام به تاسیس دفاتر غیر مجاز ازدواج کرده‌اند که در این دفاتر مراسم عقد به صورت مختلط برگزار می‌شود و مسائل شرعی در این اماکن رعایت نمی‌شود.
علی مظفری در رابطه با رواج مراسم عقد ایرانی در بین زوج‌های جوان تاکید کرد: ما در قانون و شرع چیزی به نام عقد آریایی نداریم و دفاتری که این مراسم را اجرا می‌کنند، غیرمجاز هستند.
وی گفت: در تابلوی سردر دفاتر رسمی ازدواج و طلاق کدی درج شده است در صورتی که اگر شهروندان به تابلوی سردر دفاتر ازدواجی که در آن‌ها مراسم‌ غیرمتعارف برگزار می‌شود دقت کنند هیچ کدی درج نشده است.
وی تاکید کرد: عقدی که در دفاتر ازدواج غیرمجاز انجام می‌شود در هیچ جا ثبت نمی‌شود و در آینده برای زوجین مشکلاتی را ایجاد خواهد کرد.