■ با وجود آنکه نیروی کاری و کارمندی استان بیشترین اضافه‌کاری را دارند راندمان و بهره‌وری در استان جای بحث دارد
طي بهار امسال در استان همدان، بالاترين ميزان اضافه كاري نسبت به ساير نقاط كشور انجام شده است. به نحوي كه از هر دو نفر شاغل، يک نفر در هفته اشتغال بيشتر از 49 ساعت را در هفته تجربه كرده است و 4/55 درصد شاغلان ساكن در استان همدان در بهار امسال، اضافه كاري داشته اند.
پس از آن تهرانی ها ،در جايگاه دوم انجام بالاترين ميزان اضافه كاري قرار دارند و يك نفر از هر دو نفر شاغل در استان‌هاي همدان و تهران در هفته بيش از 49 ساعت كار مي‌كنند و به دنبال اضافه كاري هستند.
اضافه كاري موضوعي است كه ازطرف نيروهاي شاغل در بخش هاي مختلف اقتصادي كشورهاي مختلف جهان صورت مي گيرد و امروزه شايد كشوري نباشد كه دست كم بخشي از مردم ساعات بيشتري از وقت های معمول قانوني را در محل هاي كار سپري نكنند.
با اين حال، دلايل اضافه كاري در كشورها متفاوت است. هرچند نخستین تصوري كه از نام اضافه كاري به ذهن افراد مي رسد تلاش براي كسب درآمد بيشتر است، اما اضافه كار هميشه به اين مفهوم اتفاق نمي افتد و چه بسا بنگاه هايي را نيز داريم كه با مجبور كردن افراد به اضافه كاري، اتفاقا حقوق آن را نمي پردازند.
در مواردي اضافه كاري ها به دليل درخواست كارفرمايان براي افزايش توليد، حفظ بازار، ارائه محصولات جديد، باقي ماندن در رقابت با ساير توليدكنندگان و انجام تعهدات و قراردادهاي كاري هم اتفاق مي افتد؛ كه البته با پرداخت حقوق اضافه به نيروي كار همراه است، اما ممكن است بخشي از نيروها تمايلي براي اضافه كاري نداشته باشند و تنها به درخواست كارفرما باشد.
مفاهيم مختلف اضافه كاري
اما به مفهوم كلي و آن چيزي كه به عنوان نخستین مفهوم از اضافه كاري به ذهن افراد مي رسد، هدف درصد بسيار بالايي از شاغلان را براي انجام اضافه كاري تشكيل مي دهد. افراد معمولا براي كسب درآمد بيشتر و حقوق بالاتر، دست به اضافه كاري مي زنند و از اين طريق ساعات بيشتري را در محل هاي كاري مي مانند و يا تعهدات بيشتري را براي انجام كار در بيرون از بنگاه مي پذيرند.
در ايران و بسياري از كشورها، اضافه كاري ها غالبا به اين مفهوم صورت مي‌گيرد. یا اينكه به دلايل ذكر شده مانند رونق توليد و فروش، تلاش بنگاه ها براي پذيرش تعهدات بيشتر و در نتيجه بهبود وضعيت حقوقي نيروي كار و مواردي از اين دست، اضافه كاري هميشه بد نيست؛ اما نكته حائز اهميت در مورد افزايش گرايش جامعه به انجام اضافه كاري؛ پيامي است كه مي‌توان از اين نوع رفتار افراد شاغل در جامعه دريافت كرد.
پيام روشن و صريح شاغلان در بنگاه هاي بخش هاي مختلف اقتصادي كشور با انجام اضافه كاري است كه هزينه هاي زندگي آنها با درآمدها مطابقت ندارد، در تأمين مخارج معيشتي خود دچار مشكل هستند و می‌خواهند این شرایط را تغییر دهند.
اين پيام در مورد ايران مي گويد وضعيت حقوق و دستمزد نيروي كار مناسب نيست و با افزايش هزينه تأمين معيشت در جامعه همخواني ندارد. بنابراين :هرچقدر به صورت ساليانه به حقوق افراد اضافه مي‌شود به همان نسبت و در مواردي تا چند برابر به هزينه هاي زندگي به ويژه در كلان شهرها افزوده مي شود و اين مسئله باعث مي شود تا افراد خواسته و ناخواسته به اضافه كاري تن بدهند.
اضافه كاري در اشكال ديگري نيز خود را نشان مي دهد كه همان دوشغله و چند شغله شدن افراد است. گرايش به مشاغل كاذب، نيمه وقت، فعاليت در بازارهايي كه افراد اطلاعي از نحوه سرمايه گذاري در آن مانند بازارهاي سكه، ارز، طلا، بورس و ... ندارند نيز معاني ديگري از اضافه كاري افراد است.
همدان ركورددار بيشترين اضافه كاري كشور
با اين حال، مركز آمار ايران در آخرين گزارش مربوط به فصل بهار تحولات بازار كار ايران صرفاً اضافه كاري به مفهوم حضور افراد با ساعات كار بيشتر در محيط هاي كاري مشخص را مورد بررسي قرار داده و وضعيت استان ها را اعلام كرده است.
در گزارش مركز آمار بررسي ها به گونه اي است كه وضعيت حضور با ساعت های بيشتر از معمول هفته، در محل هاي اصلي و رسمي كار افراد مورد ارزيابي و بررسي قرار گرفته است. به عنوان نمونه آمار ارائه شده نشانگر تمامي فعاليت هاي افراد در زمينه هاي گوناگون ،به نحوي كه شرح داده شد نيست و صرفاً وضعيت حضور در يك رشته شغل تحليل شده است.
بر اين اساس همداني ها و سپس تهراني ها بيشترين ساعات هفته خود را به كار اختصاص داده و از هر دو نفر نيروي شاغل اين استان ها ،يك نفر به اضافه كاري تن داده است .اما اين وضعيت در مورد استان هاي ديگر كمتر است. در آذربجان شرقي چهار نفر از هر 10 نفر، اضافه كاري مي كنند. اين وضعيت در مورد اردبيل تقريبا پنج نفر از هر 10 نفر شاغل است و در البرز نيز از هر 10 نفرچهارنفر داراي ساعت كار بيشتر از 49 ساعت در هفته هستند.
در عين حال، گرايش به اضافه كاري در استان‌هايي مانند يزد، خراسان جنوبي، كرمان و لرستان حدود 50 درصد كمتر از ساير مناطق كشور است.
شاغلان در گيلان، مازندران و هرمزگان نيز داراي ساعات كار بيشتر از 49 ساعت در هفته هستند. و از اين بابت جزو استان هاي با ميزان اضافه كاري بالا محسوب مي شوند. در نقطه مقابل ،وضعيت حضور افراد در بازار كار برخي از استان ها بسيار كمتر از مناطق يادشده است كه مي تواند به بُنيه مالي افراد، بافت فرهنگي منطقه، پايين تر بودن هزينه هاي زندگي نسبت به مناطق يادشده، قانع بودن افراد و يا وجود نداشتن بستر مناسب براي انجام اضافه كاري مربوط باشد.
به صورت كلي، استان هايي مانند ايلام با 25.1 درصد، خراسان جنوبي با 19.6 درصد، سيستان و بلوچستان با 27.9 درصد، كرمان 27.3 درصد، لرستان با 27.8 درصد و يزد با 21.2 درصد؛ داراي كمترين آمار اضافه كاري شاغلان هستند. واين آمار نسبت به استان همدان تا 50 درصد كمتر است.
