روایت فتح از زبان یک رزمنده

یاد همدان در آزادسازی خرمشهر فراموش شده است

با گذشت نزدیک به سه دهه از پایان واقعه بزرگ تاریخ سرزمین ما؛ جنگ تحمیلی، می‌توان تمام آن هشت سال مقاومت و نبرد را در روزهایی طلایی خلاصه کرد و به یاد آورد. همچون رشته‌کوهی که وقتی از فاصله‌ای دور به آن می‌نگریم، با بلندترین قله‌های خود دیده می‌شود. دفاع هشت ساله ملت ایران در برابر تجاوز عراق نیز، امروز پس از چند دهه، با بلندترین و رساترین قله خود، یعنی حماسه بیت‌المقدس به چشم می‌آید و غرورآفرینی می‌کند.
سوم خرداد سال 1361 یادآور یکی از حماسی ترین روزهای تاریخ ایران در 200 سال گذشته است. در فاصله این دو  قرن به جز »آزادسازی خونین شهر» هیچگاه پیش نیامده است که شهری از تمام وطن جدا شده و با استفاده از قدرت نظامی به دامن آن برگشته باشد. فتح خرمشهر را «اسطورۀ مقاومت و پیروزی» جمهوری اسلامی ایران در جنگ با عراق دانسته‌اند و صدام حسین تصرف آن را «کلید دروازه بصره» اعلام کرده بود. مفسرین نظامی جهان نیز با مشاهده «دژهای مستحکم و مواضع دفاعی ارتش عراق» در شهر، آن را به «استالینگراد» تشبیه کرده بودند. اما چه شد که این «استالینگراد صدام حسین» در طول 24 ساعت فرو ریخت و به دست رزمندگان جمهوری اسلامی افتاد؟ شهری که ارتش عراق برای تصرف آن 35 روز با تمام قوا جنگیده بود.
یکی از دلایل مهم این پیروزی به نوع ابتکارات و تاکتیک‌های اتخاذ شده در عملیات بر می‌گردد. اینکه این تاکتیک‌ها چه بوده‌اند و نیروهای عمل کننده چگونه عمل کرده‌اند، در واقع رویکردی است ماهیت‌شناسانه و تحلیلی نظامی بر واکاوی عملیات بیت‌المقدس. در این نوشتار و در ادامه به سیر تحولات جنگ از پایان عملیات فتح المبین که به آزادسازی سرزمین های اشغالی غرب شوش و دزفول انجامید تا پایان عملیات بیت المقدس که منجر به آزادسازی خرمشهر شد به اختصار اشاره می شود.
در آن مقطع از جنگ، مسئولیت طرح ریزی و هدایت عملیات بیت المقدس به عهده قرارگاه مرکزی کربلا بود که فرماندهی آن بصورت مشترک در اختیار شهید سپهبد صیاد شیرازی فرمانده وقت نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی و سردار سرلشگر محسن رضایی فرمانده وقت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی قرار داشت.
 اهداف و جایگاه عملیات در استراتژی نظامی کشور
عملیات بیت المقدس آخرین حلقه از زنجیره استراتژی نظامی جمهوری اسلامی ایران با عنوان آزاد سازی مناطق اشغالی (در استان خوزستان) محسوب می‌شد. آنچه که جایگاه این عملیات را در استراتژی مزبور نمایان می‌ساخت، دستیابی به هدف استراتژیک خرمشهر بود. این هدف در میان اهداف تصرف شده توسط ارتش عراق اهمیت خاصی داشت. عراق با تکیه بر اشغال خرمشهر، آن را اهرم بسیار مناسبی برای اعمال فشار به جمهوری اسلامی در صورت آغاز مذاکرات صلح می‌دانست و ایران آزادسازی این شهر را سمبل تحمیل ارادۀ سیاسی خود بر متجاوز و اثبات برتری نظامی تلقی می‌کرد. به همین دلیل، نتیجه و سرانجام عملیات بیت المقدس برای هر دو کشور امری حیاتی و سرنوشت ساز بود. گذشته از اهداف سیاسی و نظامی، اهداف تاکتیکی دیگری برای این عملیات تعیین شده بود که بر میزان اهمیت آن می‌افزود.
فتح خرمشهر، مهمترین دستاورد عملیات بیت المقدس، نقطه عطف تاریخ جنگ هشت ساله ایران و عراق محسوب می‌شود. در این عملیات موفقیت کامل استراتژی آزادسازی سرزمین‌های اشغالی در جنوب تامین شد و برتری نظامی ایران بر عراق مورد تایید کارشناسان و تحلیل‌گران مسایل نظامی قرار گرفت. اگرچه محافل خبری دنیا کوشش کردند تا شکست‌های ارتش عراق را تحت عنوان و پوشش عقب نشینی عراق به مرزهای بین المللی توجیه کنند اما باز هم این مساله موجب نادیده گرفتن برتری ایران در جنگ نشد.
این شکست در کنار شکست‌های قبلی ارتش عراق موجب انفعال نظامی فرماندهان و نیروهای عراق در جنگ شد و این روحیه تا مدت‌ها در میان آنان دیده می‌شد. تنها نقطه ضعف نیروهای ایران در این عملیات، عدم تعقیب دشمن پس از عقب نشینی لشکرهای 5 و 6 بود که به علت کمبود توان صورت نگرفت. تاثیر نیروهای انقلابی و مردمی در این پیروزی‌ها نشان داد که جمهوری اسلامی با اتکاء به سازمان‌ها‍ و نهادهای جدیدالتاسیس برآمده از روح انقلاب اسلامی، قادر خواهد بود کلیه حقوق خود را با قدرت تامین کند.
از سوی دیگر فتح خرمشهر زنگ خطر را برای کشورهای منطقه به صدا در آورد و موجب شد تا این کشورها به سرکردگی آمریکا مبادرت به تقویت مالی و نظامی عراق کرده و آن را به عنوان پرچمدار مبارزه با انقلاب اسلامی حفظ کنند. در این شرایط ابعاد منطقه‌ای جنگ وسعت بیشتری یافت و جنگ وارد مرحلۀ جدیدی شد که خروج از آن مستلزم تدابیر ویژه‌ای بود.
عملیات بیت‌ المقدس موجب شد تا کشورهای عرب منطقه به تقویت مالی و نظامی عراق مبادرت ورزند. طی این عملیات حدود 19 هزار تن از نیروهای عراق به اسارت درآمده و بالغ بر 16 هزار تن کشته و زخمی شدند.
 رزمندگان همدان در عملیات بیت‌المقدس نقش کلیدی و پررنگی داشتند
فرمانده سپاه انصارالحسین(ع) استان همدان با بیان اینکه عملیات بیت‌المقدس از عملیات‌های محوری 8 سال دفاع مقدس بوده است، گفت: رزمندگان همدان در عملیات بیت‌المقدس نقش کلیدی و پررنگی داشتند.
غلامعلی ابوحمزه در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: 2 گردان لشکر 2232 سپاه انصارالحسین(ع) استان همدان در عملیات بیت‌المقدس حضور داشت و 20 شهید تقدیم کشور کرد.
وی با تأکید بر اینکه عملیات بیت‌المقدس از شرایط مهمی برخورد است، تصریح کرد: در عملیات بیت‌المقدس بیش از 20 هزار عراقی اسیر و 15هزار کشته شدند و تعداد زیادی از تجهیزات عراقی‌ها به غنیمت رزمندگان اسلام درآمد و زمینه‌ای فراهم آورد تا سوم خرداد روز مقاومت و پیروزی نامگذاری شد.
 سوم خرداد؛ سمبل مقاومت، پایداری و فداکاری رزمندگان ایران
مدیرکل بنیاد شهید و امور ایثارگران استان همدان با بیان اینکه سوم خرداد روز مقاومت، ایثار و پیروزی است، گفت: سوم خرداد سمبل مقاومت، پایداری و فداکاری رزمندگان ایران است. محمدرضا عارف، با اشاره به برگزاری برنامه‌های مختلف در این روز اظهار کرد: هر ساله با گرامیداشت این روز، از ایثارگری ایثارگران تکریم می‌شود.
وی با بیان اینکه در سوم خرداد گلزار شهدا عطرافشانی خواهد شد، ادامه داد: به مناسبت سالروز سوم خرداد در روز چهارشنبه مراسم زیارت عاشورا در گلزار شهدا برگزار می‌شود و خاطره‌گویی و دیدار با فرماندهان یگان‌های نظامی با جانبازان و خانواده‌های شهدا از دیگر برنامه‌های دیگر این روز است.

يكي از راويان و فرماندهان استان همدان در عمليات آزادسازي خرمشهر در خصوص نقش همدان در عمليات «الي بيت‌المقدس» گفت: از استان همدان در عملیات آزاد سازی خرمشهر زماني كه هنوز لشكر نداشت، 2 گردان از سپاه همدان و تعداد 500 نفر با عنوان "تيپ حضرت رسول(ص)" در عمليات شركت كردند.
همچنین تیپ 3 زرهی شهید قهرمان هم با فرماندهی امیر محمد جوادی در این عملیات شرکت کرد که در نهایت مدال فتح را از دستان رهبر معظم انقلاب دریافت کرد.
رضا ميرزايي افزود: در آن مقطع تيپ حضرت رسول(ص) مشترك بين همدان و تهران بود كه فرمانده آن سردار حاج احمد متوسليان و جانشين وي، حاج محمود شهبازي از سرداران رشید کشور و استان بودند.
 حاج حسین همدانی طراحِ عملیات خرمشهر
وي گفت: در آن زمان سردار حاج حسين همداني جانشين محور عملياتي سلمان بود كه با همرزمش حسن باقري جان بر کف در عملیات گشت زنی و شناسايي عمليات دشمنان و طراحي نقشه جنگ، نقش بسيار ارزنده‌اي داشت؛ چنانكه سردار رشيد اسلام حاج حسين همداني با در دست گرفتن جان خود با نفوذ در بين دشمنان و شناسايي اقدامات و امكانات دشمنان نقشه‌هايي را طراحی کرد كه توانست خرمشهر را آزاد كند.
وي ادامه داد: در اين عمليات يكي از فرماندهان گردان‌هاي خط‌شكن سردار حبيب‌ا... مظاهري و جانشین وی باقر سیلواری بود كه از طرف تيم همدان فرماندهي گردان را به عهده داشت و نقش بسيار ارزنده‌اي در عمليات «الي بيت‌المقدس» ايفا كرد.
 شهادت سردار حاج محمود شهبازی در عملیات آزاد سازی خرمشهر
میرزایی با بیان اینکه متاسفانه به نقش آفرینی رزمندگان همدان در کنار رزمندگان سایر استانهای کشور چندان توجه نشده است افزود: در اين عمليات "حاج محمود شهبازي" شب پيروزي خرمشهر يعني دوم خرداد ماه در دروازه ورودي شهر به شهادت رسيد.
شهيد شهبازي فرمانده سپاه استان همدان و يكي از نام‌آوران اين استان بود كه نقش بسيار پررنگ و ارزنده اي در عمليات «الي بيت‌المقدس» داشت.
نويسنده كتاب «حماسه نامداران» اظهار كرد: در عمليات آزادسازي خرمشهر 6 هزار تن از كل كشور شهيد و 24 هزار تن مجروح شدند كه سهم همدان 55 شهيد و 120 تن مجروح بود.
میرزایی ادامه داد: در نتيجه اين عمليات 5 هزار و400 كيلومترمربع از خاك ايران آزاد و شهرهاي خرمشهر، هويزه، جاده اهواز به خرمشهر از اسارت دشمن بیرون آمدند.
 حراست از خرمشهر به رزمندگان همدان سپرده شد
این راوی دفاع مقدس استانمان و یادگار 8 سال جنگ تحمیلی گفت: پس از پیروزی خرمشهر كه مدت يكسال از آزادي آن مي‌گذشت، اداره این شهر به رزمندگان استان همدان سپرده شد كه بنده فرمانده محور عملياتي خرمشهر را عهده‌دار شدم. در اين مقطع نيز به منظور حفظ و حراست از شهر تازه‌ آزاده شده خرمشهر 73 تن شهيد و 74 تن مجروح از همدان تقديم خاک وطن شد.