پیچ و خم های مذاكرات هسته‌اي ایران و 1+5

  پس از مذاكرات سخت ايران و 1+5 در نيويورك و درحاشيه اجلاس مجمع عمومي سازمان ملل كه به رغم تأکید طرفين بر سازنده بودن آن پیشرفت خاصی نداشت، حالا طرف‌هاي مذاكره خود را آماده گفت‌وگوهايي مي‌كنند كه اين بار در يكي از كشورهاي اروپايي انجام خواهد شد.
البته پيش از برگزاري مذاكرات هسته‌اي در نيويورك انتظار مي‌رفت گام ديگري براي توافق جامع هسته‌ای برداشته شود، اما روند طي شده چنين امري را نشان نداد و در نهايت گفت‌وگوها بدون هرگونه پيشرفتي پایان پذیرفت. با اين حال نمي‌توان اين گفت‌وگوها را كاملاً بي‌حاصل و شكست خورده تلقي كرد؛ زيرا این مذاكرات بار دیگر نشان داد که طرفین به درك مشتركی رسیده‌اند و اعضاي گروه موسوم به 1+5 در اصل قضيه كه همان دستيابي به توافق جامع و بسته شدن پرونده‌اي است كه در 12 سال گذشته موضوع مذاكرات حساس و مهمي بوده است، اختلافی وجود ندارد.
تجربه يكسال گذشته نیز به خوبي نشان مي‌دهد به همان اندازه كه جمهوري اسلامي ايران به دنبال پايان دادن به مناقشات هسته‌اي و حل‌وفصل مسائل در چارچوب قوانين و حقوق بين‌الملل و بر اساس منافع ملي خود است، طرف مقابل نيز نوعي احساس نياز به توافق هسته‌ای با ایران مي‌كند.
مذاكرات سخت و نفس‌گير ايران و 1+5 پس از توافق اوليه در ژنو كه به‌رغم موانع و مشكلات بزرگ و جدي تقريباً با موفقيت ادامه يافته و اكنون در آستانه يكي از حساس‌ترين و مهمترين اين مذاكرات هستيم، به خوبي نشان داد كه مسائل ميان ايران و قدرت‌هاي جهان قابل حل است و مي‌توان به نقطه روشن و اميدواركننده‌اي در اين زمينه دست يافت.
البته از اين نكته نبايد غافل شد كه موضوع هسته‌اي ايران داراي ابعاد مختلف و متنوعي از جمله حقوقي، فني، سياسي و راهبردي است. در اين ميان آنچه بر مذاكرات ايران و 1+5 سايه افكنده، بُعد سياسي و راهبردي آن است كه بستگي فراواني به تصميمات طرفین دارد. وگرنه به لحاظ حقوقی و فنی هيچگونه ابهام و ترديدي در خصوص فعاليت‌هاي صلح‌آميز هسته‌اي كشورمان براي افكار عمومي دنيا و همينطور مجامع بين‌المللي باقي نمانده است. كما اينكه گزارش‌هاي صريح آژانس بين‌المللي انرژی اتمی نيز به‌رغم تلاش‌هاي مغرضانه برخي از اعضاي شوراي حكام اين آژانس بر صلح آمیز بودن اين فعاليت‌ها كاملاً صحه گذاشته است.
از زماني هم كه پرونده‌اي به نام فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران از آژانس جهاني اتمي به شوراي امنيت سازمان ملل ارجاع شد، كاملاً روشن بود كه قدرت‌هاي غربي به‌ويژه آمريكا به دنبال پررنگ كردن بُعد سياسي قضيه و طرح بهانه‌‌هاي بيشتر در اين زمينه هستند.
اعمال تحريم‌هاي ظالمانه و غيرقانوني در سال‌هاي گذشته عليه كشورمان نيز نشان مي‌دهد غربي‌ها راه اصلي و معقول در اين خصوص را كه همان گفت‌وگو و تعامل سازنده است، رها كرده و پاي در پيچ‌وخم‌هايي گذاشتند كه جز هزینه‌های فراوان برای آنها حاصل دیگری نداشته است.
البته این قدرت‌ها اكنون پس از گذشت چند سال تا حدودي دريافته‌اند که باید مسیر دیگری را در پیش گیرند. در این میان حركت معقول و هدفمند دولت تدبير و اميد در عرصه سياست خارجي كه تجلي نرمش قهرمانانه در اين عرصه بود، طرف‌هاي مذاكره‌كننده با ايران را به اين نتيجه رساند كه راه درست و منطقی، تعامل با کشورمان و احترام گذاشتن به حقوق هسته‌اي ملت ايران است. از اين روست كه مي‌بينيم ادبيات مقامات غربي به‌ويژه كشورهاي عضو 1+5 تا حدودی تغيير يافته است و امروز آنها بيش از ديپلمات‌هاي كشورمان از ضرورت و اهمیت توافق جامع هسته‌ای سخن مي‌گويند و بر آن تأكيد دارند.
واقعيت آن است كه جمهوري اسلامي ايران گام‌هاي مهمي براي تعامل با 1+5 برداشته و براي اعتمادسازي و رفع ابهامات ادعايي آنها از هيچ تلاشي دريغ نكرده است. اين حركت‌ها موجب شده تا امروزه توپ كاملاً در زمين قدرت‌هاي جهاني قرار گيرد و افکار عمومی دنیا اکنون منتظر تصمیم آنها در این زمینه ست.
تعامل سازنده‌اي كه جمهوري اسلامي ايران در عرصه سياست خارجي به دنبال آن بوده و در جهت آن حركت كرده است، به گونه‌اي است كه در كنار دفاع از حقوق مسلم هسته‌اي و پافشاري بر آن، مسير گفت‌وگو و مذاكره را به خوبی پیموده است.
با اين اوصاف، مذاكرات هسته‌اي ايران و 1+5 در نقطه حساسي قرار دارد و در شرايطي كه هم مقامات كشورمان و هم طرف مقابل از تحقق 90 درصدي توافق جامع سخن مي‌گويند كه به لحاظ كمي حايز اهميت است، اما آن 10 درصد كه اتفاقاً جنبه كاملاً كيفي داشته و از عمق بيشتري نیز برخوردار است به گونه‌اي بر مذاكرات سايه افكنده كه به‌رغم گفت‌وگوهاي دوجانبه و چندجانبه در نيويورك هنوز هم حل نشده باقي مانده است. موضوع كاملاً روشن است، ايران به دنبال حفظ غني‌سازي و تداوم آن براساس قوانين بين‌المللي به عنوان حقوق مسلم خود و نيز فرو ريختن ديوار تحريم‌هايي است كه در ماه‌هاي گذشته و پس از توافق ژنو تَرَك برداشته است.
بدون شك مذاكرات حساس دو طرف كه بزودی انجام خواهد شد، پيرامون اين موضوع بوده و چنانچه طرفين با تأمل بيشتر و درك مشتركي كه از اصل توافق و ضرورت آن دارند، وارد مذاكرات شوند، مسير توافق جامع هموارتر خواهد شد و چه بسا دوطرف به توافق جامع و پذیرفته شده‌ای دست یابند. هرچند اگر توافقی هم حاصل نشود برای جمهوری اسلامی ایران مشکلی ایجاد نخواهد شد، چراکه این مذاکرات به منظور انجام یک رسالت سیاسی براي استفاده مناسب از ظرفیت دیپلماسی کشور و کاهش هزینه‌ها به ملت ایران انجام شده و تا به امروز نیز دستاوردهای خوبی را در پی داشته است.