هنوز جای خالی ساختمانهای قدیمی در محوطه کبابیان شهر همدان از آن دست سیماهای بصری آزاردهنده است . آنچه از ردپای این اتفاق برجا ماند حالا اظهار نظرات متعدد مبنی بر این است که بافت های قدیمی شهر ممکن است تخریب شوند پس آنها را حادثه خیزی به نوسازی سوق دهیم ادعایی که بیش از هر چیز شبه برانگیز و آزار دهنده است . از این جهت شبه بر انگیز که گویی دست آویز شدن با لودر و تخریب به ظاهر مجوز دار و قانونی راهکار است . اما آیا به راستی می توان با پاک کردن صورت مساله سرپوشی بر تصمیم گیری های بدون خروجی گذاشت .در حال حاضر خیابانهای شهدا و اکباتان و برخی محلات یک مجموعه تاریخی با ارزش هستند که لازمه حفاظت از انها نجات بخشی بناهای قدیمی است نه تخریب آنها ... خیابانهای شهدا ؛ اکباتان و محله هاي "كلپا"، "جولان"، "قاشق تراشان" از جمله اين خیابانها و محلات است كه بيشتر خانه‌هاي موجود در اين مناطق، گرچه فرسوده و اما واجد ارزش تاریخی و معماری هستند و اين بافت قديمي شهر همدان را بايد بافت باارزش شهر ناميد.
روزگاری مسئولان استانی براین باور بودند بافت تاریخی همدان یکی از بافت‌های قوی است که قابلیت ثبت جهانی دارد اما حالا همین بافت تاریخی به بهانه‌های متعدد رو به تغییر هویت است .
شهری با آثار متعدد معماری
مدیرکل میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری همدان می گوید : بافت تاریخی همدان مجموعه‌ای 171 هکتاری بوده که شامل آثار متعدد معماری ثبت شده است
علی مالمیر بر این باور است که همدان جزو پنج شهر تاریخی کشور بوده که براساس مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری کشور ثبت شده و هر چه در خصوص بافت آن بازگو شود، کم است.
وی معتقد است : بافت بازار همدان مجموعه‌ای 44 هکتاری است که عنصر معماری آن شامل 26 مسجد، 19 امام‌زاده و سقاخانه، 10 حمام، 20 خانه تاریخی، هفت مدرسه، 10 باغ و امارت، هفت آرامگاه و مقبره، پنج میدان، 11 مرکز محله و پنج کلیسا است.
حال در نظر بگیرید این بافت غنی به جای نجات بخشی و حفظ طعمه لودر شوند تا تخریب شهر را تهدید نکند آیا این نکته میتواند منطقی و قابل دفاع باشد ؟
شهر مردد میان انسان محوری یا خودرو محوری
صاحب محمدیان منصور استاد دانشگاه و صاحب نظر حوزه معماری شهری میگوید : روزگاری همدان شهری انسان محور با محلات متمرکز بود اما حالا ساخت و سازهای شهری و تغییر ساختار خیابانها و کوچه ها شهر را خودرو محور نمایان کرده است
محمدیان منصور معتقد است :استمرار اقتصادی از ویژگی‌های بازار همدان است، بازار همدان دارای اصالت گذشته بوده و این موضوع برای همه سرمایه‌گذاری و اهل فن دارای جذابیت خاصی است و از این ویژگی خیابانهای تلاقی یافته با بازار همدان نیز بهره مند هستند
وی ادامه داد: تمام عناصری که در شکل‌گیری شهر دخیل است و آن را به شهری قدیمی تبدیل می‌کند، بافت تاریخی محسوب می‌شود
صاحب محمدیان منصور گفت : بافت هاي قدیمی و حتی فرسوده، سهم قابل توجهي از محدوده شهري همدان را به خود اختصاص داده اند و اين درحاليست كه بايد مديران شهري در احيا و نوسازي بافت فرسوده، بافت تاريخي را متمايز كنند تا هويت تاريخي شهر براي آيندگان محفوظ بماند.
به گفته كارشناسان، احياي بافت هاي فرسوده با هدف ارتقاي سطح رفاه و ايمني ساكنان و توزيع متوازن خدمات و امكانات شهري انجام مي شود و از ميان برداشتن تهديدات و استفاده از فرصت هاي موجود در اين بافت ها، مستلزم اتخاذ شيوه برخورد مناسب با آن به تناسب نيازها و ويژگي هاي خاص و نحوه فرسودگي آن دارد.
نوسازي بافت هاي فرسوده شهر همدان در حالي انجام مي شود كه بسياري از محلات قديمي تخريب شده و آپارتمان هايي سر به فلك كشيده در آنها احداث مي شود و اثري از خانه هاي ويلايي با حياطي بزرگ ديگر خبري نيست .
نوسازي شهر، از بين برنده هويت آن نباشد
يك مهندس معماری در اين ارتباط گفت: مناطق به ظاهر قدیمی و فرسوده امروز كه روزگاري بخش مهمي از شهرها را تشكيل مي‌دادند و هويت شهرها به حساب مي‌آمدند اكنون به مناطق ناامني تبديل شده‌اند و در واقع مي‌توان گفت كه هويت شهرها نيز به نوعي دچار مشكل شده است.
مهتا رحیمیان افزود: امروزه بافت هاي فرسوده براي شهرسازي يك فرصت محسوب مي شوند و در واقع اين گونه بافت ها به فعالان حوزه شهرسازي يك فرصت طلايي مي دهد تا بتوانند در آن قسمت ها مداخله كنند.
وي تصريح كرد: اين در حالي است كه شهرسازان بايد به هويت هاي فرهنگي توجهي خاص داشته باشند تا نوسازي شهر، از بين برنده هويت آن نباشد.
این كارشناس معماري در اين خصوص گفت: بازار همدان از جمله بافت هاي قديمي اين شهر است كه البته از جمله بافت هاي تاريخي شهر نيز به حساب مي آيد به طوريكه در ميان بازار خانه‌هايي وجود دارد كه حدود 100 سال قدمت دارند.
رحیمیان ادامه داد: نبايد نوسازي بافت فرسوده در تقابل با بافت تاريخي قرار گيرد بلكه مي توان با نوسازي و تلفيق آن با سنت و حفظ بافت تاريخي، شهرسازي را با هويت تاريخي بنا كرد.
وي ادامه داد: يكي از مهمترين معضلات امروز بافت‌هاي تاريخي كه پيشينه و هويت يك شهر را شكل مي‌دهند، عدم وجود تعريفي مشخص از وجه تمايز بافت تاريخي و بافت فرسوده شهري است.
رحیمیان گفت: اين فقدان موجب تخريب و از ميان رفتن بخشي از بافت آثار تاريخي ارزشمند و شريان‌هاي فرهنگي شهرها با عناصر و شاخصه‌هاي خاص فرهنگي و اجتماعي شهري است كه گاهي اوقات خسارات و صدمات جبران ناپذيري را به هويت شهرها وارد كرده است.
وي ادامه داد: بيان تعريفي مشخص و قابل درك از دو مقوله بافت تاريخي و بافت فرسوده مي‌تواند نقش بسزايي در بازيابي هويت شهرهاي امروزي به‌لحاظ فرهنگي و تاريخي ايفا كند و شرايط را براي حفظ و احياي مواريث تاريخي اين مرز و بوم به‌منظور معرفي و شناساندن آنها به نسل‌هاي پس مهيا كند.
این مهندس معماری افزود : بناهاي واجد ارزش به عنوان ميراث گرانبهايي از گذشتگان و بخش هويتي، تاريخي جوامع بشري امروزي محسوب مي شوند و حفظ و احياي اين محلات موجب ايجاد نشاط و سرزندگي در شهر و ايجاد توازن ميان كالبد فضاي بافت قديم و جغرافيايي جديد در راستاي توسعه مناطق و نواحي شهري متعادل و پايدار است.
وی با بيان اينكه تخريب و نابودي محله هاي قديمي تيشه اي بر ريشه هويت و تاريخ فرهنگ همدان است تصريح كرد:حفظ اين محلات يكي از ضروريات توسعه شهري است كه بايد مورد توجه مسئولان در شهر سازي قرار گيرد.
وي با بيان اينكه احياي محلات قديمي، احياي هويت فرهنگي و تاريخي شهر است، يادآور شد: تخريب بافت تاريخي و بي توجهي به پيشينه فرهنگي نشانگر سهل انگاري و بي مهري نسبت به پيشينه و هويت فرهنگي است و تسهيل كننده شبيخون فرهنگي، اعتقادي دشمنان اين مرز و بوم است.
این مهندس معماری افزود: هم اكنون به دليل بي توجهي هاي صورت گرفته نسبت به حفظ هويت تاريخي محلات قديمي، شاهد ساخت و جايگزين كردن ساختمان هاي ناهمگون در شهر هستيم به طوري كه بسياري از خيابان ها ديگر رنگ و بويي از قدمت، تاريخ، فرهنگ، هنر، معماري، ايراني و اسلامي نداشته و به پاركينگ ماشين ها تبديل شده‌اند.
توجه به المان هاي قديمي محلات در طرح احيا محلات بسيار حائز اهميت است.
شناسايي فضاهاي تاريخي و قديمي محلات شهر را ارزشمند است و ايجاد جاذبه هاي توريستي و گردشگري در طرح احياي محلات ضروري است و در اجراي طرح بايد تمامي جوانب لحاظ شود
