روستاییان شهر‌نشینی را ترجیح می‌دهند

نگران از کوچک شدن روستاها

 مي‌گويند امكانات روستا را فراهم كنيد تا از مهاجرت به شهرها كاسته شود. اين دغدغه مسئولان استان از رشد بي‌رويه حاشيه شهر است كه از مهاجرت روستاييان ايجاد مي‌شود.
پنجشنبه هفته گذشته نشست مديران كل دفاتر امور روستايي و شوراهاي استانداري‌هاي سراسر كشور در حالي در همدان برگزار شد كه مهمترين بخش نشست به نگراني از مهاجرت روستاييان به شهرها معطوف شد. اينكه مهاجران روستا به شهر چون توان ورود به مركز شهر را ندارند در حاشيه شهرها سكني مي‌كنند و منجر به رشد حاشيه‌نشيني در شهرها مي‌شود. در نشست روز پنجشنبه استاندار همدان گفته است بايد امكانات لازم در روستاها فراهم شود تا از مهاجرت روستاييان كاسته شود. اين در حاليست كه محروميت امروز روستاييان كشور از جمله استان همدان به دليل بحران آب جدي‌تر شده است و علاوه بر تأثير ناگوار آن بر توليدات، زندگي آنها را نيز دچار مشكل كرده است.
در اين نشست كه نزديك به چهار ساعت به طول انجاميد مباحث مختلفي، چون مشكلات روستاييان و دهياران مطرح شد و اينكه براي نجات از حاشيه‌نشيني و قطع توليد در روستاها بايد نياز روستاييان را تأمين كرد.
همچنين ضرورت تصويب قانون جامع دهياري‌ها و ايجاد يك مديريت واحد محلي در روستاها، ساخت‌وسازهاي غيرمجاز و تعرض به اراضي طبيعي هم از موضوعات اساسي مطرح شده بود.
سيد فريدون عربي، مديركل دفتر امور روستايي و شوراهاي استانداري‌ استان همدان، بحث كلي اين نشست را روستاها و توسعه مناطق پايدار عنوان كرد و اينكه با 19 روستاي هدف گردشگري، 15 مهرماه برنامه‌هايي در روستا خواهيم داشت.
همچنين يكي از برنامه‌هاي توسعه روستايي ارتقاي جايگاه گردشگري و زمينه‌هاي مرتبط چون سلامت، طبيعت و ورزشي خواهد بود كه براي آغاز اين مهم، نياز به قواعدي با اصول اخلاقي مسئولانه و پايدار داريم.
به گفته وي، با 1053 روستا در استان، 655 دهياري فعال هستند و به تازگي 73 مجوز دهياري هم گرفته‌ايم. البته به لحاظ اعتبارات و امكانات در استان بايد اين مهم بيشتر ديده شود؛ زيرا در ماندگاري جمعيت روستاها كمك خواهد كرد.
 جمعيت مولد كشور فراموش شده
استاندار همدان در اين نشست گفت: وعده دولت رونق و توسعه اقتصادي و بهبود كسب‌وكار بوده است. البته وضعيت اعتباري مناسب نيست اما با تمام اين شرايط نبايد جامعه روستايي را فراموش و يا كم‌توجهي كرد البته متأسفم تنها جامعه روستايي و شهري را مي‌شنويم و جامعه سوم، يعني عشايري محو شده كه سعي بر اين است از فراموشي خارج شود.
 خارج شدن روستايي مصيبت است
از آنجايي كه وزارت كشور توجه خاصي به امور روستاييان دارد؛ اگر نتوانيم روستايي را در منطقه‌اش حفظ كنيم، خطر بزرگ و بسيار سنگيني است و بي‌رقبتي و بي‌توجهي و عدم تمايل روستاييان به روستانشيني مصيبت است.
محمدناصر نيكبخت با تأكيد بر اينكه جز خودمان نمي‌توانيم كسي را مقصر بدانيم، از چرايي 70 درصد شهرنشيني گفت و اظهار كرد: روستاييان بايد تمايل به ماندن داشته باشند؛ زيرا در كشورهاي اروپايي، شهري‌ها زندگي روستايي را انتخاب مي‌كنند ولي در اينجا روستاييان به دنبال شهرنشيني آن‌هم حاشيه‌نشيني هستند.
به گفته وي، اگر قصد ما توسعه پايدار شهري است، بايد روستاها را توسعه دهيم؛ بايد روستاها را آباد كنيم تا شهرها آباد بمانند. همچنين در هر روستا بايد متناسب با ظرفيت‌ها و براساس جغرافياي آن‌ منطقه، برنامه‌ريزي شود و آمايش آن را تعريف كنيم و اينكه يك برنامه را نمي‌توان براي همه ديكته كرد.
  اعتماد روستايي را جلب كنيم
نيكبخت با توجه به اينكه مشكلات شهر متأ‌ثر از مشكلات روستاهاست، عنوان كرد: از مردم روستاها هم نظر بخواهيم؛ زيرا اگر از روستايي مشورت نشود، تدبير ما را قبول ندارد و تا ما را نپذيرند، حرفمان را قبول ندارند.
در اين‌باره بايد اعتماد روستايي را جلب كنيم كه كار بسيار آساني است؛ در روستا هيچ‌ كاري با دستورالعمل، فشار و تحكم امكان‌پذير نيست.
 كمربند سبز براي ورود ممنوع
وي با توجه به افزايش حاشيه‌نشيني در استان ادامه داد: در همدان به اين نتيجه رسيده‌ايم كه يك كمربند سبز دور شهر ايجاد كنيم تا نفوذ حاشيه‌نشيني كمتر شود. همچنين روستاييان را با رفاه، امكانات و اشتغال روستاییان در روستاها نگه داريم.
استاندار در ادامه با اشاره به اینکه همدان باید به استان نخست گردشگری کشور تبدیل شود، اظهار كرد: در حال حاضر استان همدان در مسير گردشگري است.
وی با تأکید بر اینکه همدان نخستین اجتماع انسانی است که شهر خوانده شده، افزود: استان همدان با 9 استان کشور فاصله‌ای بین 5/1 تا سه ساعت دارد و این مسأله می‌تواند سبب رونق گردشگری به‌ویژه روستاهای گردشگری باشد.
استاندار همچنين گفت: از مركز 30 ميليارد تومان اعتبار براي بهسازي استان، مشروط بر در نظر گرفتن 30 ميليارد تومان از اعتبارات استان داده شده؛ در صورتي كه اين اعتبار در گذشته چهار ميليارد تومان بوده است.
 اعتباري برای راه‌ روستایی اختصاص داده نشد
معاون وزیر راه‌و‌شهرسازی هم با بیان اینکه امسال اعتبار ملی برای راه‌های روستایی نداریم، گفت: در سال گذشته اعتبار بسیار محدودی برای بهسازی راه‌های روستایی تخصیص داده شده بود اما با این وجود برخی از مشکلات در این زمینه برطرف شد.
به گفته سید حسین میرشفیع، تفاهم‌نامه‌ای بین راه‌و‌شهرسازی و دهیاری‌ها در راستای ایمن‌سازی راه‌های روستایی، نگهداری جاری و حفظ حریم منعقد شده است که در این تفاهم‌نامه برخی از مسئولیت‌ها به دهیاری‌ها واگذار می‌شود.
البته با این تفاهم‌نامه از وزارت راه‌و‌شهرسازی سلب مسئولیت نمی‌شود و دهیاری‌ها باید از حداکثر توان مشارکتی خود با راه‌و‌شهرسازی در چارچوب قانون استفاده کنند تا این تفاهم‌نامه راه‌گشای مسائل روستایی باشد.
ميرشفيع با اشاره به کاهش 26 درصدی آمار مرگ‌و‌میر جاده‌ای در روستاها‌ عنوان کرد: در سال گذشته در حوادث رانندگی در جاده‌های روستایی کشور هزار و 300 کشته ثبت شده است که امیدواریم با ایمن‌سازی معابر و جاده‌ها این میزان کاهش چشمگیری یابد.
 درآمدزايي براي روستاييان
همچنين برخی از روستاهای حاشیه جاده‌های اصلی، قابلیت احداث استراحتگاه روستایی را دارند که با احداث این کمپ‌ها می‌توان درآمد‌زایی خوبی برای روستاییان ایجاد کرد.
وي آسفالت‌ریزی معابر روستایی را از وظایف دهیاری‌ها دانست و گفت: در فاز دوم هدفمندی یارانه‌ها، یارانه بخش حمل‌و‌نقل روستایی به خوبی دیده شده است و بنیاد مسکن با همکاری دهیاری‌ها، ساخت پایانه مسافربری روستایی را در دستور کار دارند.
 شوراها در اجرا دخالت نكنند
نماينده مردم همدان و فامنين در مجلس شوراي اسلامي در ادامه از نقش مؤثر شوراهای شهری و روستایی به عنوان پارلمان‌های محلی، شهری و روستایی در توسعه گفت و اينكه وظیفه شورا‌ها قانونگذاری است اما متأسفانه با دخالت در امور اجرایی شهرداری‌ها و دهیاری‌ها، زمینه اختلاف بین شورا‌ها را فراهم می‌کنند كه پيگير هستيم شوراها در اجرا دخالت نكنند.
رئیس کمیسیون شوراها و امور داخلی مجلس با تأکید بر ایجاد مدیریت واحد شهری ادامه داد: در روستا‌ها بیش از 20 دستگاه خدمت‌رسانی می‌کنند و اینكه واحدی بر مدیریت روستا‌ها حاکم نیست.
امیر خجسته كه به گفته معاون امور دهياري‌هاي سازمان شهرداري‌ها و دهياري‌هاي كشور كه تمام اميدشان پس از خدا به وي است، با بیان اینکه دهیاری‌ها ثبات، جایگاه و امنیت شغلی ندارند، گفت: قوانین جامع دهیاری‌ها توسط کمیسیون شورا‌ها و امور داخلی مجلس تدوین شد اما به منظور بررسی بیشتر به تصویب نرسید و سعی داریم که در مهرماه امسال این طرح را در کمیسیون تصویب کنیم.
طرح جامع دهیاری‌ها به دليل توسعه پایدار روستا‌ها و رفع بلاتکلیفی آنها تدوین شده است و چون اعتبارات کلان در روستاها بدون کیفیت و نظارت انجام می‌شود این طرح را در خارج دستورات مجلس عملی می‌کنیم.
وی اظهار کرد: بنیاد مسکن به دنبال زیاده‌خواهی است و می‌خواهد روستا‌ها را تحت سیطره خود داشته باشند. اما هیچ طرح و برنامه جامعی ندارد و در اجرای طرح بهسازی روستاها نیز بلاتکلیف مانده است. البته در طرح جامع دهیاری جایگاه بنیاد مسکن حفظ شده است؛ ولی نباید متولی روستا‌ها باشد.
 واقعيت تلخي چون كاهش مراتع و جنگل‌ها
نماينده مردم بهار و كبودراهنگ در مجلس نيز از ساخت‌و‌سازها در شهرها و روستاها گفت و اينكه يكي از دغدغه‌های مقام معظم رهبری در طول سالیان گذشته حفظ فضای سبز و اراضی کشاورزی بوده و در این راستا قوانین مختلفی در کشور تصویب شده است.
رئیس کمیسیون اصل 90 مجلس با تأكيد بر اينكه برای حفظ زمین‌های کشاورزی، جنگل‌ها و منابع طبیعی باید جدیت بیشتری داشته باشيم، ادامه داد: امروز با یک واقعیت تلخ مواجه هستیم که حجم مراتع و جنگل‌ها کاهش یافته و حجم ساخت‌وساز افزایش یافته است.
به گفته محمدعلی پورمختار، وضعیت ساخت‌وسازهای غیرمجاز کشور در حد فاجعه است كه برای جلوگیری از گسترش این روند کارگروه ویژه‌ای در مجلس تشکیل شده است و در این زمینه باید برخی از قوانین در مجلس اصلاح شود.
از آنجايي كه نمایندگان مجلس براساس مستند به برخي قوانين عامل بی‌توجهی در قانون بودجه هستند، در اطراف روستاها تعدادی سیلو تحت عنوان انبار کشاورزی، سردخانه و صنایع‌ تبدیلی ساخته می‌شود که از صدور مجوز تغییر کاربری مستثنا شده‌اند و این امر سبب تخریب اراضی کشاورزی شده كه به سرعت هم در حال انجام است.
به گفته وي، اگرچه در قانون مصوبه دارد؛ ولي الزامي هم ندارد كه حتماً براي همه مجوز صادر شود بلكه برای استقرار این زیرساخت و واحدهای صنعتی باید از امتیازات شهرک‌های صنعتی استفاده شود.
از طرفی 15 درصد ساخت‌و‌سازهای غیرمجاز شامل روستاها می‌شود اما میزان ارزش افزوده و سودی که حاصل می‌شود، 90 درصد است. میزان ارزش افزوده تغییر کاربری‌ها در مناطقی از استان تهران شامل دماوند، رودهن، بومهن و... بسیار بالاست؛ روستاهایی که نزدیک به مرکز استان‌ها هستند همواره میزان علاقه‌مندی زمین‌خوارها به تصاحب این زمین‌ها بسیار است.
رئیس کمیسیون اصل 90 مجلس بیان کرد: باید جلوی ساخت‌وسازها در حریم و خارج حریم‌ها گرفته شود و تنها متقاضیان اجازه ساخت‌وساز در داخل شهرها و روستاها را داشته باشند.
وی با تأكيد بر اينكه دهیاری‌ها، بخشداری‌ها، شهرداری‌ها و فرمانداران هم در بحث تخلفات ساخت‌وسازهای غیرمجاز و زمین‌خواری نقش مؤثری دارند، گفت: استثنا قائل نشويد.
 اوقاف مهمترين زمين‌خوار در كشور است
پورمختار موقوقه بودن را دلیلی بر ساخت‌وساز در آن محل ندانست و افزود: اوقاف یکی از زمین‌خواران مهم در کشور شده است؛ در حالی که منابع‌طبیعی چگونه می‌تواند موقوفه باشد.
وی با بیان اینکه برای تأمین مواد غذایی مورد نیاز کشور وابسته به زمین هستیم، اظهار کرد: سودآوری حاصل از تغییر کاربری موجب شده که بخشداران و دهیاران به رقم‌های ناچیزی برای صدور مجوز ساخت‌وساز راضی شوند که نمونه آن در دماوند اتفاق افتاد؛ به طوری که 17 هکتار زمین به ارزش سه میلیون تومان واگذار شد.
 ایجاد درآمد پایدار برای دهیاری‌ها و شهرداری
رئیس کمیسیون اصل 90 مجلس با تأکید بر ایجاد درآمد پایدار برای دهیاری‌ها و شهرداری‌ها گفت: تعدادی که روش سوءاستفاده را بلد هستند، از میراث فرهنگی موافقت اصولی برای ایجاد منطقه گردشگری را می‌گیرند و شهرداری‌ها و دهیاری‌ها فریب این مجوز را می‌خورند و مجوز ساخت‌وساز را می‌دهند. متقاضی نیز با تفکیک زمین میلیاردها تومان درآمد کسب می‌کند؛ در حالی که منابع طبیعی، محیط زیست و راه‌و‌شهرسازی متولی امر صدور مجوز هستند.
 تغيير فرهنگ روستانشینی
وي گفت: روندی که در بحث بهسازی و مقاوم‌سازی روستاها در پیش گرفته شده، از حیث تبدیل روستاها به شهر مطلوب است اما همراه با آن فرهنگ روستاها نیز در حال تغییر است که باید وزارت کشور این مهم را مدنظر قرار دهد.
در اين بين روستا‌ها از ماهیت سنتی آن خارج می‌شود كه فرهنگ روستانشینی نیز دچار خدشه می‌شود و این خطر بزرگ روستاها را تهدید می‌کند. متأسفانه زبان محلی هم در حال از بین رفته و زبان فارسی جایگزین آن شده است که باید برنامه‌ای برای فرهنگ مدیریت در روستاها تدوین شود.
به گفته پورمختار، فعالیت اقتصادی در روستاها در حال کاهش است و جوانان روستایی به دنبال کار اداری و زندگی در حاشیه شهرها و مهاجرت از روستاها هستند.
وی از بررسي وضعیت ساخت‌و‌سازهای غیر مجاز و زمین‌خواری‌ها در سطح كشور خبر داد و اينكه در حال حاضر در یک ماه آینده با سفر اعضای کمیسیون اصل 90 به چهار استان کشور شامل خراسان شمالی، گلستان، گیلان و مازندران اين موارد بررسی خواهد شد.
ابراهيم كارخانه‌اي، ديگر نماينده مردم همدان و فامنين در مجلس شوراي اسلامي از معضل آب گفت و اينكه براي طرح جامع دهياري‌ها موافق تصويب آن هستيم اما توصيه دارم كه با توجه به منويات رهبري در خصوص جايگاه بنياد مسكن، نبايد جايگاه آنها تضعيف شود و واقع‌گرايانه‌تر موضوع مطرح شود.