شهر همدان قدیمی‌ترین شهر ایران و از کهن‌ترین شهرهای جهان است. در سال ۱۳۸۵ مجلس شورای اسلامی در مصوبه‌ای همدان را «پایتخت تاریخ و تمدن ایران» اعلام کرد. همدان پایتخت نخستین شاهنشاهی ایران، مادها بوده است.
از این رو این شهر با برخورداری از مراکز تاریخی و دیدنی و مناظر و چشم‌اندازهای بسیار زیبا دارای ظرفیت زیادی برای جذب گردشگر است و هم‌اکنون به‌عنوان پنجمین شهر فرهنگی و توریستی کشور شناخته می‌شود. امروزه گردشگری به‌عنوان یکی از منابع مهم اقتصادی و عاملی مؤثر در توسعه جوامع قلمداد می‌شود.
در این سال‌ها سعی شده همدان به‌عنوان شهر گردشگرپذیر معرفی شود و زیرساخت‌های جذب گردشگر همچون راه‌سازی، راه آهن، هواپیما، هتل و ... در آن ایجاد شده و سرمایه‌گذاران مختلفی برای فعالیت در این عرصه جذب شده است، اما آیا گردشگری ما پایدار بوده و با محیط زیست سازگار است؟ آیا واقعاً راه توسعه استان از مسیر گردشگری عبور می‌کند؟ آیا درآمدزایی از حوزه گردشگری محقق شده است؟ بنابراین به مناسبت هفته محیط زیست در یک نشست تخصصی در دفتر ایسنا به موضوع «محیط زیست و گردشگری پایدار» پرداختیم تا به این پرسش‌ها پاسخ دهیم.
همدان در تمام زمینه‌های گردشگری حرفی برای گفتن دارد
عضو هیأت علمی گروه محیط زیست دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان در این نشست، با بیان اینکه همدان در تمام زمینه‌های گردشگری ظرفیت‌های خوبی داشته و در این زمینه‌ها حرفی برای گفتن دارد، مطرح کرد: گردشگری طبیعی گل سرسبد بخش‌های مختلف گردشگری است.
مهدی ریاحی‌خرم افزود: گردشگری طبیعی بخش‌های متنوعی داشته که امکان ایجاد و استفاده تعدادی از آنها مانند دلفین‌بینی در همدان وجود ندارد اما پرنده‌بینی در دشت‌ها می‌تواند جایگزین این ظرفیت شود و قطعاً مورد استقبال قرار خواهد گرفت.
وی با بیان اینکه آثار مخرب محیط زیستی گردشگری گسترده یا بوم‌گردی همراه با آموزش نسبت به گردشگری متمرکز کمتر بوده و تبعات آن گسترده نیست، افزود: آموزش لازم برای گردشگری سالم و حفظ محیط زیست باید در مدارس آغاز شود تا در ذهن دانش‌آموزان باقی بماند.
این مدرس دانشگاه گفت: باید در چهارچوب پژوهشی ظرفیت‌های گردشگری شناسایی و بررسی شده و جوانب آن سنجیده شود سپس پروژه‌های گردشگری لازم برای سرریز گردشگران به آن منطقه تعریف شود.
آیا همدان طرح جامع گردشگری دارد؟
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان همدان نیز با طرح این پرسش که آیا طرح جامع گردشگری برای استان و شهر همدان تعریف شده است یا خیر؟ گفت: متأسفانه این نقص فقط مربوط به همدان نیست و در استان‌هایی که چندین برابر همدان ظرفیت گردشگری دارند، هم این خلأ وجود دارد. محسن جعفری‌نژادبسطامی ادامه داد: همه نقاط ایران به‌دلیل اکوسیستم موجود در کشور ظرفیت‌های بی نظیری در حوزه گردشگری دارد و استان و شهر همدان به‌دلیل پیشینه تاریخی و طبیعی یک منطقه ویژه به‌شمار می‌رود. وی افزود: یکی از ایرادهایی که در حوزه محیط زیست وجود دارد این است که محیط زیست را جزء‌نگر کرده‌ایم که یک مشکل در کشور محسوب می‌شود، محیط زیست باید منطبق بر قانون یا به‌عنوان کارشناس و متخصص محیط زیست و یا در جایگاه اداری پاسخگو باشد که در برخی موارد خلط مبحث می‌شود.
جعفری نژادبسطامی خاطرنشان کرد: استان همدان نیازمند برنامه جدی است که بانی آن افراد حوزه میراث فرهنگی، مدیریت شهری با همکاری شورای شهر هستند ضمن اینکه فرصت‌ها را از دست ندهیم و از آزمون و خطاهای مجدد و اشتباهات محیط زیستی جلوگیری کنیم.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان همدان افزود: درباره این پهنه گردشگری باید ظرفیت‌ها و توسعه پایدار در صنعت گردشکری رعایت شود و نقش محیط زیست و جامعه نیز درنظر گرفته شود، همچنین نسل آینده را نیز در آن بینیم.
وی با بیان اینکه پروژه‌هایی که پیوست زیست محیطی ندارند اگر ایراد داشته باشد باید اصلاح شوند، اعلام کرد: سند جامع آموزش محیط زیست نوشته شده است و باید در شورای فرهنگ عمومی استان مصوب شود که می‌تواند دغذغه ما و حلقه مفقوده که آموزش است را تقویت کند و اگر اجرایی شود اتفاقاتی که در سازمان محیط زیست به‌دنبال آن هستیم تحقق پیدا می‌کند.
گردشگری باید بر مدار رشد و توسعه پایدار قرار گیرد
رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر همدان نیز در ادامه با اشاره به اینکه گردشگری باید بر مدار رشد و توسعه پایدار قرار گیرد تا بالاترین بهره‌وری را داشته باشد، گفت: در همدان برنامه‌هایی که برای گردشگری تبیین شده بر مدار توسعه پایدار نیست.
رضوان سلماسی تصریح کرد: برای رسیدن به گردشگری متوازن و درون‌زا باید بسیار حساس عمل کرده تا کوچک‌ترین اشتباه ما توسعه پایدار را خدشه‌دار نکند و هر آنچه داریم را از ما نگیرد.
وی با بیان اینکه متأسفانه امروزه از بحث گسترده گردشگری صرفاً به گردشگر توجه شده است، خاطرنشان کرد: طبیعت همدان باید به‌عنوان ثروت ملی مورد توجه قرار گیرد، اگر به این ثروت سطحی نگاه شده و به آیندگان توجه نشود، در آینده پیش رو از گردشگری پایدار خبری نیست و به‌زودی شاهد نابودی آن هستیم و امانتداری نکرده‌ایم. رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر همدان افزود: گردشگری در همدان به‌عنوان یک عامل رشد اقتصادی تعریف شده است. نیاز به گردشگر نباید با نابودی نقاط گردشگرپذیر پایان یابد و در استان حضور گردشگران به بهبود اقتصاد استان کمک می‌کند اما باید برنامه‌ریزی‌های خُرد و کلان در این حوزه انجام شود.
این عضو شورا از مسئولان خواست تا در زمان حضور سرمایه‌گذار در حوزه گردشگری به حفظ آثار طبیعی توجه کرده و سازوکار و حد و حدود طبیعت را برای سرمایه‌گذار تبیین کنند و افزود: همدان شهر کوهپایه‌ای است و طبیعت بکر و هوای مطلوبش مدیون الوند است و با دستکاری‌های بی‌رویه این طبیعت بکر دستخوش تغییرات قرار خواهد گرفت.
وی در ادامه اعلام کرد: تاکنون دستبرد به طبیعت در استان همدان بسیار انجام شده و از بین بردن آنها خسارت‌های چندین برابری به‌همراه دارد پس باید مانع از گسترش آنها شویم تا بیش از این به طبیعت همدان آسیب وارد نشود.
پژوهش برای توسعه گردشگری بدون آسیب رساندن به محیط زیست
سخنگوی شورای اسلامی شهر همدان نیز با بیان اینکه باید پژوهش‌های لازم در زمینه توسعه گردشگری در زمینه‌های مختلف برای جلوگیری از آسیب به محیط زیست صورت گیرد، گفت: گردشگری و کشاورزی در سند آمایش سرزمین به‌عنوان یک سند بالادستی توسعه و نقشه راه برای همدان تعریف شده است. ابراهیم مولوی با بیان اینکه قطعاً این سند بالادستی افق توسعه و نقشه راه می‌تواند با کمترین آسیب ما را به بخشی از خواسته‌ها در زمینه گردشگری برساند، اظهار کرد: نقشه راه آمایش سرزمین برای کل کشور طراحی شده و همه ملزم به رعایت آن هستند.
وی با بیان اینکه خوشبختانه همدان از ثروت‌های طبیعی و فرهنگی بسیاری برخوردار است، تصریح کرد: پارک ۱۰۰ هکتاری ولایت در باغات فخرآباد، پارک ۳۰۰ هکتاری در سد اکباتان و پارک ۷۰ هکتاری آمادای یا تپه پیسا از توان و داشته‌های استان بوده و کارشناسان درحال برنامه‌ریزی و آماده کردن طرح اجرایی آنها هستند.
رئیس مرکز مطالعات و پژوهش‌های شورای شهر همدان با بیان اینکه همه اعضای شورای چهارم و پنجم تلاش کردند تا در همدان مجوز ساخت برج بلندمرتبه صادر نشود و اگر هم صادر شده در کریدورهای تنفسی شهر نبوده است، گفت: به برج سازی در محدوده بلوار آیت‌ا... نجفی تا شهرک شهید بهشتی پروانه رایگان تعلق می‌گیرد اما همه برج‌سازان به بلوار ارم و بعثت علاقه داشته و قصد دارند تنها نقطه تفرجگاهی طبیعی که به سهولت در دسترس مردم است را از آنها بگیرند.
ساخت و سازهای بی‌رویه بزرگ‌ترین آسیب را به گردشگری زده است
یک فعال محیط زیست نیز با ابراز نگرانی از ساخت و سازهایی به نام توسعه گردشگری اعلام کرد: در استان همدان ساخت و سازهای بی‌رویه به نام گردشگری بزرگ‌ترین آسیب را به گردشگری زده است.
محمد سوزنچی با اشاره به ساخت هتل‌های متعدد در دامنه الوند و آسیب به محیط زیست خاطرنشان کرد: اگر مدیریت در جذب سرمایه‌گذار و برنامه‌های محیط زیست وجود داشته باشد می‌تواند توسعه پایدار در گردشگری را با ارمغان آورد در غیر این صورت هیچ نتیجه ای‌ندارد.
وی افزود: توسعه‌ای که نتواند به نفع محیط زیست و استان باشد به هیچ دردی نخواهد خورد و امروز دریافته‌ایم که توسعه گردشگری در کشور هیچ پایه‌ای نداشته و در زنجیره ایجادشده برای رسیدن به توسعه پایدار در گردشگری به نقطه اول برمی‌گردیم.
درحال‌حاضر در همدان گردشگری وجود ندارد
یک فعال گردشگری نیز با بیان به اینکه درحال‌حاضر گردشگری در همدان وجود ندارد که درباره آن صحبت کنیم، گفت: گردشگری باید آورده‌ای برای ما داشته باشد و وقتی تله‌کابین گنجنامه که مهم‌ترین برند گردشگری در بخش خصوصی است، می‌گوید زیان‌ده است پس نتوانستیم گردشگری را جا بیندازیم.
حسین زندی ادامه داد: در بسیاری از موارد محیط زیست قربانی گردشگری شده و نمونه آن در همدان غار علیصدر است که در آن بتن‌ریزی شده، ورود اش آزادتر شده و روبه‌روی آن هتلی ساخته‌اند که می‌توانست فاصله بیشتری با آن داشته باشد و حالا این پرسش مطرح است که آیا این فعالیت‌ها در جهت توسعه پایدار است؟
وی با بیان اینکه آموزش حلقه مفقوده در بحث گردشگری است، اظهار کرد: سیاست‌های کلان دولت‌های ما تولید کردن زباله در طبیعت است، زیرا نمی‌تواتیم جاذبه درست کنیم، جاذبه به‌خودی خود وجود دارد و ما می‌خواهیم آن را به جاده گنجنامه تبدیل کنیم.
طرح جامع گردشگری همدان در مرحله بازنگری است
کارشناس گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان همدان نیز گفت: در تمامی پروژه‌ها، طرح و برنامه‌های این سازمان که سرمایه‌گذار پای کار می‌آید نظرات دستگاه‌های مرتبط به‌ویژه محیط زیست درنظر گرفته می‌شود.
رضا صفری‌شکوه ادامه داد: طرح جامع گردشگری همدان توسط مشاور تهیه شده و در مرحله بازنگری است و امیدواریم تا پایان سالجاری ابلاغ شود که بتوانیم از آن در جانمایی‌ها، ضوابط و دستورالعمل‌ها استفاده کنیم و با توجه به آئین‌نامه جدید اصلاح و تکمیل تأسیسات گردشگری از آن بهره ببریم.
