فرجام نیک رقابت نفس‌‌گیر کاروانسراهای ایران در ریاض

فرسفج و تاج آباد جهانی شدند

روز گذشته در اجلاس یونسکو
۵۴ کاروانسرای ایرانی جهانی شدند

روز گذشته در جریان برگزاری اجلاس میراث جهانی یونسکو پرونده ۵۶ کاروانسرای ایرانی از ۲۴ استان کشورمان ارائه شده بود اما در نهایت ۵۴ کاروانسرا عنوان جهانی گرفتند.

به گزارش همدان پیام ، چهل‌وپنجمین کمیته میراث جهانی یونسکو از ۱۹ شهریور به میزبانی عربستان سعودی آغاز شده است و هم اکنون در شهر ریاض در حال برگزاری و بررسی ۵۰ میراث فرهنگی و طبیعی از بیش از ۴۰ کشور برای ثبت در فهرست جهانی یونسکو است.

در این اجلاس پرونده ۵۶ کاروانسرای ایرانی در قالب یک پرونده از ۲۴ استان ایران ارائه شده بودند اما ایرادهای مختلف به این پرونده موجب شد تا دو کاروانسرای یام و مادرشاه حذف شده و به این ترتیب ۵۴ کاروانسرا ثبت جهانی شوند.

در این اجلاس نمایندگان مختلفی درباره پرونده ایران صحبت کردند از جمله اتیوپی، هند، نیجریه و... برخی از آنها ایراد گرفته و برخی دیگر حمایت کردند.

حذف ۲ کاروانسرا از 56 پرونده

پرونده «کاروانسراهای ایران» به‌عنوان بیست و هفتمین اثر تاریخی و طبیعی ایران در یونسکو به ثبت جهانی رسید.

به گزارش میراث آریا، در چهل و پنجمین نشست کمیته میراث جهانی یونسکو که در ریاض عربستان در حال برگزاری است، یکشنبه ۲۶ شهریورماه ۱۴۰۲، پرونده «کاروانسراهای ایران» تأیید شد و به ثبت رسید.

بدین ترتیب، «کاروانسراهای ایران» بیست و هفتمین اثر تاریخی و طبیعی ایران در فهرست جهانی یونسکو است.

در این پرونده، 54 کاروانسرای ایران ثبت شده‌اند که عبارتند از: تاج آباد (همدان)، فرسفج(همدان )، دیر گچین (قم)، نوشیروان(اصفهان)، پرند یا قلعه سنگی (تهران)، رباط شرف (خراسان رضوی)، سنگی انجیره (یزد)، جمال‌آباد (آذربایجان شرقی)، عباس آباد تایباد (خراسان رضوی)، فخر داوود (خراسان رضوی)، شیخعلی خان (اصفهان)، مرنجاب (اصفهان)، امین‌آباد (اصفهان)، گبرآباد (کاشان)، مهیار (اصفهان)، گز (اصفهان)، کوهپایه (اصفهان)، مزینان (خراسان رضوی)، ایزدخواست (فارس)، فخرآباد (خراسان رضوی)، سرایان (خراسان جنوبی)، قصر بهرام (سمنان)، آهوان (سمنان)، میامی (سمنان)، عباس آباد (سمنان)، میاندشت (سمنان)، زین الدین (یزد)، میبد(یزد)، خواجه نظر(آذربایجان غربی)، دهدشت (کهگیلویه و بویراحمد)، بیستون (کرمانشاه)، گنجعلی،خان (کرمان)، گویجه بل (آذربایجان شرقی)، خوی (آذربایجان غربی)، صائین (اردبیل)، تی تی (گیلان)، باغ شیخ (مرکزی)، زعفرانیه (خراسان رضوی)، مهر (خراسان رضوی)، ینگه امام (البرز)، بستک (هرمزگان)، برازجان (بوشهر)، خرانق (یزد)، آجری انجیره (یزد)، افضل (خوزستان)، نیستانک (اصفهان)، چاه کوران (کرمان)، چمشک (لرستان)، رشتی(یزد)، ده محمد (خراسان جنوبی)، خان (آذربایجان غربی)، چهل پایه (خراسان جنوبی)، سعدالسلطنه (قزوین) و رباط قلی (خراسان شمالی) است.

در این جلسه، رسول وطن‌دوست به نمایندگی از هیأت اعزامی ایران گزارشی از پرونده کاروانسراهای ایران ارائه کرد.

وی سخنان خود را با شعری از مولانا به پایان رساند: کرده منزل شب به یک کاروانسرا / اهل شرق و اهل غرب و ماورامانده در کاروانسرا خرد و شگرف / روزها با هم ز سرما و ز برف

پرونده دو کاروانسرای شاه‌عباسی «فرسفج» تویسرکان و «تاج‌آباد» بهار از جمله بناهای ارزشمند همدان در روزهای اخیر روی میز یونسکو بود  تا با جهانی شدن به تمام دنیا معرفی شوند.

مهرماه سال ۱۴۰۰ بود که ارزیاب یونسکو به دنبال تدوین پرونده زنجیره‌ای ثبت جهانی کاروانسراهای ایران و به منظور بررسی ویژگی‌های کالبدی و مستندات پرونده کاروانسراهای «‌فرسفج» تویسرکان و «تاج‌آباد» بهار از این بناهای تاریخی بازدید کرد.

همان زمان، محمدحسن طالبیان که همراه ارزیاب به همدان سفر کرده بود در جمع خبرنگاران گفت: حُسن کاروانسراها در این است که نبوغ معماران ایرانی در خلق نقشه‌ها را به نمایش می‌گذارند و ریشه‌اش از چاپارخانه‌های دوره هخامنشی است که در دوره‌های بعد تکامل پیدا می‌کند؛ بنابراین الگوی اولیه محسوب می‌شود.

مشاور وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی یادآور شد: عنوان پرونده کاروانسراهای ایرانی است و انواع و اقسام جنبه‌های هر ۵۶ کاروانسرا و دوره‌های تاریخی آنها را معرفی می‌کند؛ بنابراین سیر تحول و تکامل دوره‌های تاریخی را نشان می‌دهند و سپس طرح‌ها و نقشه‌های کاروانسراها را به نمایش می‌گذارند.

مسئول ثبت میراث جهانی ایران در یونسکو با اشاره به اینکه پرونده ثبت زنجیره‌ای کاروانسراهای ایرانی نخستین پرونده مجموعه کاروانسرایی است که برای جهانی شدن آماده شده و ۵۶ کاروانسرا در آن قرار دارد، افزود: تمام کاروانسراها مورد بازدید ارزیابان یونسکو قرار گرفته و تلاش می‌کنیم همه کاروانسراها با هم ثبت شوند.

 کاروانسراهای ایرانی در مسیر ثبت جهانی

حال پس از گذشت دو سال پرونده کاروانسراهای ایرانی قرار است در چهل و پنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو که از ۱۹ شهریور (۱۰ سپتامبر) در ریاض پایتخت عربستان سعودی کار خود را آغاز کرده و تا سوم مهر (۲۵ سپتامبر) ادامه دارد، برای ثبت در فهرست جهانی یونسکو مورد بررسی قرار گیرد.

در این راستا، اتابک صفری‌تورج به معرفی کاروانسرای تاج‌آباد پرداخت و گفت: این بنای تاریخی در روستای تاج‌آباد سفلی (رسول آباد) شهرستان بهار و در ۲۵ کیلومتری شمال غربی شهر همدان قرار دارد.

معاون میراث‌فرهنگی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان همدان ادامه داد: کاروانسرای تاج‌آباد از کاروانسراهای منحصر به فرد ایران به شمار می‌رود و در سال ۱۳۷۶ با شماره ثبت ۱۸۷۲ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

وی اضافه کرد: این بنای تاریخی دارای پلانی مدور بوده که قطر کلی آن ۵۶ متر و قطر حیاط آن ۳۱ متر است، قدمت کاروانسرا به اواخر دوره صفویه و اوایل دوره قاجار برمی‌گردد.

صفری‌تورج افزود: از سال ۱۳۸۸ تاکنون سلسله مرمت‌هایی شامل پاکسازی محوطه کاروانسرا، مرمت کف و جداره‌ها، ترمیم و رنگ‌آمیزی درهای چوبی و همچنین تملک بخش‌هایی از عرصه و حریم در این کاروانسرا به انجام رسیده است.

وی در رابطه با کاروانسرای شاه‌عباسی فرسفج نیز بیان کرد: این کاروانسرا در ۲۰ کیلومتری شهرستان تویسرکان قرار دارد و متعلق به دوران صفویه است و مساحت آن نیز حدود ۴ هزار مترمربع است.

صفری‌تورج تصریح کرد: از مهمترین ویژگی‌های این کاروانسرا وجود برج و باروهایی در چهارگوشه آن است، این اثر به شماره ۱۹۷۰ در سال ۱۳۷۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

وی با بیان اینکه اقدامات مرمتی در این کاروانسرا از دهه ۸۰ تاکنون صورت گرفته است، افزود: در سال‌های اخیر اقدامات اولیه برای حضور سرمایه‌گذار در این کاروانسرا و کاروانسرای تاج‌آباد از سوی صندوق حفظ و احیا صورت گرفت تا زمینه احیا و رونق این بناها فراهم شود.

صفری‌تورج در ادامه یادآور شد: پرونده این دو کاروانسرا به همراه ۵۴ کاروانسرای دیگر ایران به صورت مجموعه کاروانسراهای ایران در سال ۱۴۰۰ تهیه و به منظور ثبت در فهرست آثار جهانی به سازمان جهانی یونسکو ارسال شد و مورد بررسی ارزیاب یونسکو نیز قرار گرفت.

معاون میراث‌فرهنگی استان همدان اضافه کرد: پرونده این کاروانسراها در نشست شهریورماه سال جاری در ریاض عربستان مورد بررسی نهایی قرار می‌گیرد و امیدواریم تصویب شود. وی بیان کرد: در صورت ثبت این دو کاروانسرا در فهرست آثار جهانی، استان همدان دارای دو اثر تاریخی جهانی به عنوان اولین آثار جهانی خواهد شد و این اقدام مورد توجه بیشتر جامعه جهانی و موجب رونق گردشگری در استان خواهد شد.

صفری‌تورج افزود: حُسن پرونده‌های ثبت جهانی مجموعه‌ای مانند باغ‌ها، کاروانسراها، قنات‌ها و... این است که با یک سهمیه تعداد زیادی از آثار تاریخی منحصربه فرد در فهرست آثار ثبت شده جهانی قرار می‌گیرند.

 از کاروانسرای بهار در مسیر کربلا تا دستان پُر تویسرکان در ثبت جهانی

اسحاق ترکاشوند نیز با اشاره به اینکه کاروانسرای فرسفج جزو ۹۹۹ کاروانسرایی است که به دستور شاه‌عباس‌صفوی ساخته شده است، گفت: پس از ثبت جهانی، این کاروانسرا به دنیا معرفی شده و سبب جذب گردشگر خواهد شد.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان تویسرکان با بیان اینکه با ثبت دو کاروانسرای فرسفج و تاج‌آباد، اولین ثبت جهانی استان همدان نصیب تویسرکان و بهار می‌شود، افزود: کاروانسرای فرسفج در جاده زیارتی کربلا و همچنین در مسیر جاده ابریشم قرار گرفته و موقعیت خوبی برای جذب گردشگر دارد.

وی با اشاره به اینکه ثبت جهانی این کاروانسرا نقش مهمی در جذب گردشگر خارجی خواهد داشت، اظهار کرد: سبک معماری، قدمت کاروانسرا و کاربری آن در گذشته از جمله شاخصه‌های این کاروانسرای شاه‌عباسی برای جهانی شدن است.

گفتنی است؛ دو کاروانسرای شاه‌عباسی «‌فرسفج» تویسرکان و «تاج‌آباد» بهار از جمله بناهای ارزشمند استان همدان هستند که هر یک ویژگی‌های منحصر به فردی دارند.

کاروانسرای «تاج‌آباد» یکی از معدود کاروانسراهای مدور ایران و تنها کاروانسرای دایره‌ای شکل غرب کشور است و کاروانسرای «‌فرسفج» که وجود برج و بارو در چهار گوشه‌اش مهمترین ویژگی آن است ابهت خاصی به طبیعت روح‌افزای دشت قلقل‌رود داده است.