ساختار "تعاونی" به لحاظ نظری، شاعرانه‌ترین و جذاب‌ترین ساختار مشارکت در میان انواع فعالیت‌های اقتصادی است. ساختاری است که در آن سرمایه حرف نخست و آخر را نمی‌زند و محبت، مودت و مشارکت است که سهم اصلی و انرژی اصلی برای پیش‌روی مؤسسه را تأمین و تضمین می‌کند. اما اجراي واقعي این ساختار هر چقدر در نظر زیبا و جذاب به نظر می‌رسد در عمل با مسائل و مشکلات جدي همراه است. در قانون اساسی انواع فعالیت‌های اقتصادی به 3 بخش دولتي، خصوصی و تعاونی تقسیم شده است. بر اين اساس در دولت سازندگي حتی وزارتخانه‌اي هم براي بخش تعاون تأسيس شد و اين انتظار در جامعه شكل گرفت كه مي‌توان سهمي جدي از اقتصاد را در قالب تعاوني به پيش برد. بر خلاف بخش خصوصی که مبنا و ستوان فقرات آن را سرمایه تشکیل می‌دهد و اعتبار و قدرت اشخاص، تابعی از میزان سرمایه آنهاست، در ساختار تعاونی فرض بر همدلی و مشارکت جمعی، فارغ از میزان سرمایه اشخاص است.
در واقع ساختار سلسله مراتبي برآمده از ثروت، در تعاونی‌ها شكسته مي‌شود و فرض اين است كه همه براي حل مشكلات مشترك خود به دور يك سفره مي‌نشينند و مودت و دوستی جاي سرمایه را مي‌گيرد. اما واقعیت این است که غزل زیبای تعاون در عمل و در اجراي فعالیت‌های بزرگ و متوسط اقتصادی با چالشی جدی مواجه است و تصور این که افراد فارغ از میزان ثروت و دارائی خود و در مقام یک انسان هر یک تنها یک حق رأی داشته باشند در جوامع شهري، سخت و حتی غير ممكن است. امروز در جهانی که ثروت، بسيار بسيار بيش از نيروي كار، سهم خود را از منفعت در كسب و كار طلب مي‌كند سخن گفتن از تعاون جاي شك و ترديد دارد.
به همين دليل چه خوب است كه متوليان دولتي تعاون در اين روزها كه جشنواره معرفي تعاوني‌هاي برتر برگزار و چند شركت در اين خصوص معرفي شده‌اند با صداقت، ويژگي اين تعاوني‌ها و امتياز آنها را در مقايسه با اكثريت تعاوني‌هاي ناموفق و شكست خورده گزارش داده و مهمتر از آن علت راه‌اندازي اين كسب‌وكارها را در قالب تعاوني تشريح كنند.
در واقع بخش‌هاي خصوصي كه به ظاهر عنوان تعاوني را در پيشوند نام خود گذاشته‌اند نمي‌توانند نمايندگان واقعي اين بخش از اقتصاد معرفي شوند. ترديدي نيست كه ايجاد تحرك و پويايي در جامعه ما به خصوص در ميان جوامع فقير و كم‌توان محلي با ايجاد تعاوني‌هاي موفق و اثربخش امكان‌پذير است. اما شكي هم نيست كه در عمل ما موفق به اجراي اين كار نشده‌ايم و نهاد دولتي متولي اين سياست، قادر نبوده است در اين خصوص گامي مؤثر بردارد. مديران تعاون از ممتاز بودن همدان در تعداد تاسيس شركت‌هاي تعاوني مي‌گويند اما واقعيت اين است كه تأسيس تعاوني، اهميت چنداني ندارد و تأثير اجتماعي تعاوني‌ها در حل مشكلات مردم است كه به آنها اعتبار مي‌بخشد. اين روزها منفرد بودن فعاليت‌هاي اقتصادي در روستاها و حواشي شهرها مسأله مهمي است كه تدوام كسب‌و‌كارهاي كوچك و خانوادگي را با مشكل مواجه كرده است. تأسيس تعاوني‌هاي كوچك و متوسط روستايي و محلي شايد بتواند حل بخشي از مشكلات پيش‌روي اين كسب‌وكارها را مديريت كند. چه خوب است در هفته تعاون مديران متولي اين بخش صادقانه در خصوص علت كم‌كاري در اين حوزه حياتي اقتصاد به مردم گزارش دهند. در غير اين صورت ظاهر شدن بخش خصوصي با لباس بخش تعاون نه تنها هنر نيست، بلكه تقلب است. تقلبي براي كسب امتياز از نام تعاون و به نفع سرمايه.
