در حالیکه در روزهای اخیر، توجه افکار عمومی در عرصه سیاست خارجی همچنان معطوف به نتایج سفر هفته گذشته مدیر کل آژانس بینالمللی انرژیاتمی به تهران و تصمیم شورای حکام در مورد عدم صدور قطعنامه علیه ایران بود، ناگهان در بعد از ظهر روز جمعه ۱۹ اسفندماه خبر توافق تهران و ریاض در پکن برای ازسرگیری روابط پس از ۷ سال، درصدر اخبار و تحلیلها قرار گرفت.
به گزارش ایسنا، در طول 2 سال گذشته با میانجیگری مستقیم عراق و همراهی عمان، ۵ دور مذاکره بین ایران و عربستان در بغداد در سطح امنیتی برگزارشده بود که از برگزاری آخرین دور آن حدود 10 ماه میگذشت.
در طول چند ماه گذشته، هر چند وقت یک بار خبرهایی از اهتمام مقامات عراقی برای برگزاری دور ششم مذاکرات منتشر میشد؛ تلاشهایی که از بعد رسانهای شاهد استقبال ایران و عربستان از آن بودیم؛ ولی در عمل اتفاق ملموس و عینی به همراه نداشت.
در حالیکه در طول چند روز اخیر بار دیگر بحث همکاریهای ایران و آژانس بینالمللی انرژی اتمی درصدر اخبار رسانهها قرار داشت و همگان آن را اقدامی مثبت از زنجیره اقدامات لازم برای حصول توافق در مذاکرات رفع تحریمها می دانستند و از دیگر سو با توجه به برخی از تحولات این پیشبینی وجود داشت که در موضوع تبادل زندانیان بین ایران و آمریکا با وساطت عمان و قطر در روزهای منتهی به پایان سال ۱۴۰۱ شاهد اقدامات مثبتی باشیم و کمتر کسی به مذاکرات ایران و عربستان و تلاشهایی که در پشت پرده برای حصول این مذاکرات در حال انجام بود توجهی داشت؛ روز جمعه پایگاه خبری نور نیوز رسانه نزدیک به دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی از مذاکرات مهم دبیر شورای عالی امنیت ملی در یک کشور خارجی خبر داد.
این رسانه در توئیتی نوشت:" دریابان علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران طی چند روز گذشته در یک کشور خارجی مشغول مذاکرات بسیار مهمی است و اعلام قریبالوقوع نتایج این مذاکرات، تحولات قابل ملاحظهای را رقم خواهد زد. "
پس از انتشار این خبر، تحلیلهای متفاوتی در مورد این سفر منتشر شد و تعداد زیادی آن را مربوط به مذاکرات رفع تحریمها و همچنین بحث تبادل زندانیان بین ایران و آمریکا دانستند ولی با گذشت زمان تحلیلهایی نیز در مورد ارتباط این سفر با مذاکرات ایران و عربستان منتشر شد که خبر تکمیلی رسانه نزدیک به دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی این تحلیلها را تأیید کرد و در همین چهارچوب اعلام شد که دور جدیدی از مذاکرات بین ایران و عربستان در پکن برگزار شده و در نتیجه انجام چند دور مذاکره بین «علی شمخانی» نماینده رهبری و دبیر شورای عالی امنیت ملی و «مساعد بنمحمد العیبان» وزیر مشاور و عضو شورای وزیران و مشاور امنیت ملی عربستان سعودی با وساطت «وانگ ئی» عضو دفتر سیاسی کمیته مرکزی حزب کمونیست و رئیس دفتر کمیسیون مرکزی امور خارجی حزب و عضو شورای دولتی جمهوری خلق چین، تهران و ریاض توافق کردهاند که ظرف حداکثر 2 ماه، روابط دیپلماتیک خود را از سر گرفته و سفارتخانهها و نمایندگیهای خود را در تهران و ریاض بازگشایی کنند و وزیران امور خارجه 2 کشور برای اجرای این تصمیم و انجام تمهیدات لازم برای تبادل سفرا با یکدیگر ملاقات کنند.
به گزارش ایسنا در حالیکه هنوز از جزئیات این توافق و مذاکرات صورت گرفته در این ارتباط در چین خبری منتشر نشده است ولی در مجموع میتوان این توافق را در راستای پیگیری و اجرای سیاست گسترش تعامل با همسایگان از سوی دولت جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد، توافقی که اگر روند اجرای آن به خوبی پیشرود تأثیر عمدهای بر کاهش تنشها در منطقه از جمله حل بحران یمن خواهد داشت و زمینه را برای عادی سازی روابط تعدادی دیگر از کشورهای خلیج فارس از جمله بحرین با تهران فراهم خواهد آورد؛ همچنین این موضوع میتواند بر گسترش روابط ایران با مصر، کاهش فشارها بر روی لبنان به خاطر نوع روابطش با تهران تأثیرگذار باشد و از دیگر سو این زمینه را فراهم کند که بهبود روابط سوریه با کشورهای عربی و بازگشت این کشور به اتحادیه عرب با توجه به نوع روابط دمشق با تهران و حساسیتهای موجود بین برخی از کشورهای عربی درمورد این رابطه، تسریع شود.
خطر بازگشت به نقطه صفر
به گزارش ایسنا، در عرصه روابط بینالملل همان طورکه بسیاری از تحلیلگران بر آن تأکید دارند که روابط دیپلماتیک کشورها با یکدیگر و حفظ آن نیاز به مراقبت دارد و اگر از آن مراقبت نشود همچون نهالی نازک پژمرده و خشک خواهد شد، توافق اخیر ایران و عربستان نیز به عنوان 2 کشور مهم منطقهای برای از سرگیری روابط در کنار این که دشمنانی دارد و 2 کشور باید مراقبت های لازم در برابر اقدامات این دشمنان انجام دهند، اما در کنار این موضوع 2 کشور نیز باید نوع تعامل خود در دهه اخیر را مورد آسیب شناسی قرار دهند و به جای رقابت و تقابل به سمت همکاریهای منطقه ای حرکت کنند. هنور زمینهها، رویکردها و مبانی اقدامات گذشته دو کشور در نوع تعامل به یکدیگر که عموما منجر به رقابت و تخاضم شده است باقی است و اگر این زمینهها بررسی و اصلاح نشود همواره خطر بازگشت به نقطه صفر وجود خواهد داشت .
ستونهایی که باید برای روابط ایران و عربستان ایجاد کرد
روابط ایران و عربستان نیاز به قانون دارد؛ قوانینی که 2 طرف به آن پایبند باشند و در این راستا تحلیل گران عرصه منطقهای و دیپلماتهای باسابقه بر این موضوع تأکید دارند که انجام گفتوگوهای مداوم از طریق ایجاد مکانیسم های دو جانبه، لازمه روابط ایران و عربستان است در واقع روابط ایران و عربستان نیاز به ستونهایی دارد که آن را مستحکم نگاه دارد و این باید با ارتباطات تجاری، اقتصادی، سرمایه گذاری مشترک و ایجاد منافع و منفعت عینی و مادی برای 2 کشور مستحکم شود، موضوعی که در طول سال های گذشته در مورد آن غفلت شده است.
در مجموع باید گفت: توافق اخیر تهران و ریاض برای از سرگیری روابط خبر مثبت و امیدوارکننده برای 2 کشور و همچنین منطقه غرب آسیا و جهان اسلام است ولی در مورد ابعاد و اثربخشی این توافق نیز نباید اغراق کرد و در این زمینه داشتن صبر و هوشمندی دیپلماتیک برای اجرای درست توافق حاصل شده و هرس کردن آن از علفهای هرز احتمالی با واقع بینی و دوری از هیجانهای احتمالی و ... امری مهم و ضروری است.
